"cein" hori nekez lotuko zaio ki hasierako "buztina", nola interpretatzen ari garen

Atzoko sarreran Josu Lavin-ek aportatzen zigún ondoko versionea respektu esaldia zein Txopi-k proposatú hemen:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja de los acantilados de la playa de Bakio. [Txopi]

Choria pausatu cen buztin guri eta gorrizco teilatuaren gainean cein baita sorcen Baquioco hondarçaco itsas labarretan. [Josu Lavin]

zein hasten dén askoz egokiago zein atzoko versione anonimoa, zein zén hau:

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz eginiko teilatuan kokatu zen txoria. [Anonimoa]

izan ere, Josu-renak hasieratik kokatzen gaitu an marko interpretatibo egokia:

Choria pausatu cen...

Kontextualki ulertuko zen nóla "choria" dén mintzagaia (eta ez galdegaia, nola ulertuko litzakén aplikatuz a deslegea on galdegaia), baina, badaezpada ere, ez letorke hor txarto azentu desanbiguatzaile indikatibo bat, zeinekin ziúrtatu hasieratiko interpretazio zuzen eta zuzenekoa:

Choria pausatu cén...

Horrela argi gelditzen da nóla jarri beharko garen begíratzen aurrerantza bilátuz informazio rhematikoagoa, hola evitatuz interpretazio bereziki enfatikoak, zein ez diren gure oraingo helburua. Jarrai daigun:

Choria pausatu cen buztin guri eta gorrizco teilatuaren gainean cein...

Hor, lehenik, bitan zatitu da hori sintagma preverbal luze-luzea zein geneukan an versione anonimoa, halan-ze reordenatu dira bi azpisegmentu horiek an ordena progresiboagoa (azpisegmentu horiek mantentzen duté euren barruan a ordena buruazkena). 

Horrela, goragoko textu-zati horretan, interpretazionalki eta expresiboki daukagú ber arazo-klasea zein geneukan an versione anonimoa baina orain reduzitua ki sintagma laburrago bat, non  jasotzen dugún buztin guri eta gorrizco hori, aski sotilki matizatua, aurrén bere referentzia nominala ("teilatua"), hola zailduz a gozamena eta disfrutea on matiz horiek an euren expresio betea. Bai, zenbat-eta laburragoa izán sintagma buruazkena, arazoa txikiagotuko da, baina hortxe geldituko da bere etengabeko efektu txikiago hori zein metatuz joango den areanda irakurleak (irakurle askok) utzí irakurketa, adibidez. 

Bestalde, sintagma horren ordena buruazkena bera dá muga bat aúrka jarraitutasun ireki, libre eta erosoa, zailduz bidea buruzki pensamentu reflexiboa bezain matizatua eta efektiboa. Ez da, ez, gutxi. Adibidez, gure sintagma postposizional hori amaitzen da kin "-ren gainean" postposizio luzea, burútuz 17 silabako segmentu luzea ere, zein esan beharko den an modu aski bateratua, sintetikoa, xedé, ahal den neurrian, hobeki ulertua izan dadin (nahiz ez interpretatu hain ondo), fortzatuz horren ostean eten intonatiboa, edo are fonikoa, zein, aukeran izanda, ona baita, baina zein, noiz behartua, ez den interesgarria, ez baitu favoretzen a jarraitutasun sintaktiko-interpretatiboa zeinen bila ari garen, baizik-ze ari da islatzen desordena bat. 

Desordena horren ondorioz, "cein" hori nekez lotuko zaio ki hasierako "buztin" buruazkena, nola interpretatzen ari garen, baizik ki "teilatua", zein ez zen orain gure helburua. Gogora daigun honako hau, adibidez (ikus [1033]):

Txoria pausatu zén gain teilatua on buztin guri eta gorria ti itsalabarrak on Bakioko hondartza.

[Hor erabili dugú: "gain" prepositiboa (= "-ren gainean"), zein erabiltzen den an textuinguru matematikoa (ikus [354]); "on" genitiboa (ikus adibidez [219]), "zein" betikoa (ikus [60]) eta "ti" nondikoa. Ikus ere: "Mekanismo sintaktiko garatzaile propio bezain universalak"] [1037] [>>>]