A misterioa e 'primming sintaktikoa' (an experimentua e Erdozia, 2006)

Atzo aipatzen genuen nóla Laka katedratikoak jarraitzen dun irakasten ze ordena eta baliabide sintaktiko guztiak dirén berdin efikazak bitárten Erdoziaren experimentuak dió kontrakoa: izan ere, SVO ateratzen da esanguratsuki efikazagoa ze SOV noiz alderantziz atera behar zen. Hala ere, Erdoziak, ezin ulertuz emaitza horiek, diosku ze akaso bere experimentuan egon liteke diseinu-arazo bat baldintzatzén emaitza, aski teknikoa antza: "primming sintaktikoa", zeintaz jada mintzo zaigu an 7. orrialdea:

Dena den, eztabaidako atalean (3. atala) ikusten den bezala, litekeena da, galderak egiteko aukeratu den prozedurak eragina izatea ulermen ariketako emaitzetan. 

eta baita noiz emán ulermen-ariketa horren emaitzak, 12. orrrialdean:

Baina, zértan datza zehazki "primming sintaktikoa"? eta, zértan eragiten dio ki konparazioa arten SVO eta SOV? (ikus "Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk"):

[Ulermen ariketako] Emaitza horiek, Erdoziaren teoriaren arabera, ez dira ulertzekoak Eta Erdoziak berak diosku nolako zailtasunak ditun afin interpretatu horiek emaitzak:

Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak aztertzen dituen esperimentu honetarako, prestatu dudan ulermen ariketan (5. irudia), lortutako emaitzak azaltzeko zailtasunak eraginda, esperimentuaren diseinua goitik behera berrikusi da. [Erdozia 2006:16]

Beraz, nola Erdoziak ez ditun ulertzen emaitza horiek, goitik behera revisatuko du bere experimentuaren diseinua, badaezpada ere. Ondo dago hori. Erdoziak, akaso berrikusketa horren ondorioz, aipatuko digu diseinu-arazo posible bat: primming sintaktikoa, zeinen arabera, zailtasun gehigarria egongo litzake noiz-ere galderaren ordena sintaktikoak ez dun koinziditzen kin ordena e-textua zeintaz galdetzen den:

... , ulermen ariketako galderak bi egitura ditu: SOV egitura (egia al da gizon batek emakumea ikusi duela?) eta SVO egitura (egia al da gizon batek ikusi duela emakumea?). Lehenengo egiturako galdera SOV eta OSV baldintzei buruzko galderak egiteko erabili da, eta bigarrena aldiz, SVO eta OVS baldintzei buruzkoak egiteko. Beraz, partaideek SOV hurrenkerako perpaus bat ikustean, galdera hurrenkera berean ikusi dute (gauza bera SVOrekin). Aldiz, OSV hurrenkerako perpausa irakurri ostean, galderak beste hurrenkera bat du (gauza bera OVSrekin). [Erdozia 2006:16]

Baina, eta hau azpimarratu behar da, primming sintaktiko horrek ez du batere eraginik noiz konparatzen SOV eta SVO (izan ere, bi ordena horientzako, erabili da ber ordenamendua an irakurritako esaldiak eta egindako galderak; hots, irakurritakoa eta galdetutakoa joan dira an ber ordenamendu sintaktikoa, eta ez dago, beraz, diferentziarik alde horretatik).

Kontrara, OSV eta OVS ordenetan, ulermen-galdera ez zaie eginen an ber ordena nola dén textua (baizik an SOV edo SVO), akaso sortuz desabantaila erlatiboa respektu esaldiak an SOV eta SVO, zeinek, biek ere berdin, izanen lukete ber abantaila respektu OSV eta OVS (azken hauetan, ordena bera an textua eta galdera).

Esan nahi baita ze primming sintaktikoak jokatu lezake kontra OSV edo OVS noiz konparatuak kin SOV edo SVO, baina ez du eraginik izanen noiz konparatzen SOV eta SVO euren artean (biak ere baitute egokiera bera).

Laburbiltzeko, primming sintaktikoak ez du inolako eraginik gain erlazioa arten SVO eta SOV. [⇶]