A misterioa on "primming sintaktikoa"

Atzo aipatzen genuen nóla Laka katedratikoak jarraitzen duen irakasten ze ordena eta baliabide sintaktiko guztiak dirén berdin efikazak bitárten Erdozia-ren experimentuak dió kontrakoa: izan ere, SVO ateratzen da esanguratsuki efikazagoa ze SOV noiz argiki alderantziz atera beharko litzaken. Hala ere, Erdozia-k, ezin ulertuz emaitza horiek, diosku ze akaso bere experimentuan egon litekén diseinu-arazo bat baldíntzatuz emaitza, aski teknikoa antza: "primming sintaktikoa", zeintaz jada mintzo zaigún an 7. orrialdea:

Dena den, eztabaidako atalean (3. atala) ikusten den bezala, litekeena da, galderak egiteko aukeratu den prozedurak eragina izatea ulermen ariketako emaitzetan. 

eta baita noiz emán ulermen-ariketa horren emaitzak, 12. orrialdean:

Baina, zértan datza zehazki "primming sintaktikoa"? eta, zértan eragiten dion ki konparazioa artén SVO eta SOV? (ikus "Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk"):

[Ulermen ariketako] Emaitza horiek, Erdozia-ren teoriaren arabera, ez dira ulertzekoak. Eta Erdozia-k berak diosku noláko zailtasunak dituen afin egin euren interpretazioa:

Euskarazko hitz hurrenkera desberdinak aztertzen dituen esperimentu honetarako, prestatu dudan ulermen ariketan (5. irudia), lortutako emaitzak azaltzeko zailtasunak eraginda, esperimentuaren diseinua goitik behera berrikusi da. [Erdozia, 2006:16]

Erdozia-k, emaitza horiek ez ulerturik, goitik behera revisatuko du bere experimentuaren diseinua, badaezpada ere. Ondo dago hori. Horrela, eta ustez berrikusketa horren ondorioz, Erdozia-k aipatuko digu diseinu-arazo posible bat: primming sintaktikoa, zeinen arabera, zailtasun gehigarria egongo litzake noiz ere galderaren ordena sintaktikoa ez den koinziditzen kin ordena on textua zeintaz galdetzen ari den:

... , ulermen ariketako galderak bi egitura ditu: SOV egitura (egia al da gizon batek emakumea ikusi duela?) eta SVO egitura (egia al da gizon batek ikusi duela emakumea?). Lehenengo egiturako galdera SOV eta OSV baldintzei buruzko galderak egiteko erabili da, eta bigarrena aldiz, SVO eta OVS baldintzei buruzkoak egiteko. Beraz, partaideek SOV hurrenkerako perpaus bat ikustean, galdera hurrenkera berean ikusi dute (gauza bera SVOrekin). Aldiz, OSV hurrenkerako perpausa irakurri ostean, galderak beste hurrenkera bat du (gauza bera OVSrekin). [Erdozia, 2006:16]

Baina, eta hau azpimarratu behar da, primming sintaktiko horrek ez du batere eraginik noiz konpáratu SOV eta SVO (bi ordena horientzako erabili baitá ber ordenamendua an irakurritako esaldiak eta egindako galderak; hots, irakurritakoa eta galdetutakoa agertzen dira an ber ordena sintaktikoa, eta ez dago, beraz, diferentziarik alde horretatik).

Kontrara, OSV eta OVS ordenetan, ulermen-galdera ez zaie egiten an ber ordena zeintan irakurri berri dutén textua (galdera doa an SOV edo SVO), akaso sórtuz aurreko bi ordena horientzako desavantaila erlatiboa respektu SOV eta SVO ordenak (azken hauetan, mantentzen da ordena bera an textua eta galdera), halan ze azken bi ordena horiek izanen luketé ber avantaila respektu OSV eta OVS, hurrenez hurren. Esan nahi baita ze primming sintaktikoak joka lezake kóntra OSV edo OVS noiz konparatuak kin SOV edo SVO, baina ez du eraginik izanen an konparazioa artén SOV eta SVO.

Hala ere, Erdozia, berriro harrigarriki, bere konklusioan mintzatuko zaigú justuki burúz konparazioak non agertzen dén primming sintaktikoa (hain zuzen, konparazioak artén SOV eta OSV eta baita artén SVO eta OVS), aháztuz konparazio bakarra zein libratzen den ti primming sintaktikoa (hori konparazioa artén SOV eta SVO):

SOV eta OSV baldintzen ulermen ariketako emaitzek iradoki dezakete lehenengoa jatorrizko hitz hurrenkera dela. Aldiz, SVO eta OVS baldintzen artean, aurreko bi baldintzen artean baino emaitza esanguratsu gehiago lortzeak iradoki dezake bi baldintza hauek eratorriak direla. [Erdozia 2006:17]

[OHARRA: Azken aipu horretan, ez da konprenitzen ez lehenengo esaldia, ezta bigarrena ere: nóla liteke SOV izatea avantalatsuena noiz ulermen-ariketa horretan (akatsetan) SVO baitá esanguratsuki avantailatsuagoa ze SOV? (gainera, esan dugunez, SOV eta SVO konparatzean ez dago primming arazorik)]

Izan ere, Erdozia-ren artikulua irakurrita, batek ulertu ahal luke ze experimentu horretan ezin ondoriozta daiteke ezer interesgarririk respektu konparazioa artén SOV eta SVO noiz-eta...

1. justuki aipatutako konparazio horretan ez den existitzen primming arazorik,
2. justuki konparazio horrexetan agertzen zaigún emaitza interesgarriena, argiki iradokiz ze SVO ordena da komunikatiboki eraginkorragoa zein SOV. 

Laburbiltzeko, primming sintaktikoak ez du inolako eraginik gain erlazioa artén SVO eta SOV. [1107] [>>>]