larunbata, otsaila 27, 2021

Edo, bestela, mugi dadila aditzá ki burua e inflexioa, eta geldi dadíla sujetuá an bere sortzezko gunea

Azken sarreretan (adibidez an "Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... aditza ezkerretara eraman ondoren, ASO hurrenkera lortzen dugu, hasierako mintzagai-iruzkin hurrenkera apur batean ezkutatzen duena.'") ikusi dugu nóla Fernández eta Ortiz de Urbinak erakusten ziguten nóla generatuko luketé VSO ordena an sintaxiak non ordena hori dén oso ohikoa. Izan ere, beharko zirén bi mugimendu (ikusten dugu ze "mugimendu" kontzeptua dá klavea an marko generatiboa): alde batetik, sujetua mugituko zen ki espezifikatzaile-gunea e inflexioa, eta bestetik, aditza are gorago mugituko zén ki posizio bat are aurreratuago zein sujetua:

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLS99ngYPbr0B128K03XNewexCEz6b46O0FA1mbeIVEFtIIUCzmNveVkt1kysOYLgU7wI41PcCPp_9JxNrLKgUWD4bm_d3mxt6Xf2c5nJY5yC4WYZQk2RFd7Tu4odjTdcFQCKimA/s960/hurrenkerak5.png

Horrek bi hutsune utziko zituen an aditz-sintagma, bata an jatorrizko gunea e sujetua, eta bestea an jatorrizko gunea e aditza, non geldituko zirén bi arrasto ("trace", ti). Atzo Lakak gogoratzen zigun ze (Laka, 2008:16):

..., mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]
halan-ze ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):
"...zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdoziaren hitzak (2006), zein Lakak aipatu an bere 2008ko artikulua]

Esan nahi baita ze, VSO (goragoko moduan) sortzeko, beharko zirén bi mugimendu zeinen konputazioa luzatuko zen harik gramatikalki uztartú pieza guztiak e puzzle generatiboa (adibidez, egoki enkajatu beharko lirake mugitutako elementuak eta euren jatorrizko arrastoak), hola sórtuz prozesamendu-kostu konputazional bat zein, modu sinple batean modelatuta, imagina daikegu proportzionala ki kopurua e mugimenduak (nahiz beste aldagai batzuk ere sar litezke an funtzioa, nola mugimenduaren luzera respektu sortzezko gunea, ...). Hortaz, gauza da ze, goragoko kasu horretan, beharko zirén bi mugimendu.

Bi mugimendu horiek gehiegi jota, aldeztu zeinke beste bide generatibo bat, merkeagoa konputazionalki. Ikus an Fernández eta Ortiz de Urbina (2007:243):

Hain errex nola hori. Ez  bazaizu gustatzen lehenengoa, proposa daikezu bigarren sorbide hau, non, orain, aditza dén bihurtzen sujetu an bere sortzekoko gunea (barné aditz-sintagma: jada ez da beharrezkoa beste nonbaitera joatea ki jasó sujetuaren "zerak" edo "tasunak", nola Fernández eta Ortiz de Urbina kontatzen zigutén hemen), eta dá aditza zein mugutuko den ki burua e inflexioa. Total: orain mugimendu bat!

Hori-kontakizuna konputazionalki merkeagoa izanik (mugimentu bat aurka bi), akaso nagusitu beharko litzake gain lehenengo kontakizun garestiagoa, baina ... ez da horrela gertatzen an kasua e Fernández eta Ortiz de Urbina: zergátik? Bihar ikusiko dugu. []