Zér egiten dute hizkuntzalari chomskyarrak noiz ikusten duten ze munduko sintaxi gehienak kokatzen duté sujetua (S) lehenago ze aditza (V) eta objetua (O)?

Erákustearren zéin den diferentzia arten hurbilketa chomskyarra eta hurbilketa funtzionalista, gogora daigun zér egiten duten batzuk eta besteek noiz ikusten dutén datu bat nola-ze munduko sintaxi gehien-gehienetan sujetua kokatu ohi da kanonikoki an hasiera te esaldia. Gaur komentatu behar dugu zér egiten duten chomskyarrek:

Chomskyarrek sinpleki esanen duté: sujetuaren (hasierako) posizioa ez da aukera parametriko horietakoa (ez dago aukeran), baizik-ze posizio hori biologikoki datorkigu grabatua an gure burmuina. Bestelako ordenak (non sujetua ez den an hasiera, nola adibidez OSV) soilik agertu ahalko dirá nola derivazioak ti oinarrizko ordenak non (errepikatzen dugú: biologikoki) sujetua agertzen den an hasiera (hots SOV edo SVO).

• [#6] Espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV 

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an espezifikatzaile-gunea e esaldia (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. Horiek ezin litezke izán oinarrizko ordenak, eta horrek inplikatzen du ze, ordena horiek generatzeko, ezinbestekoa da mugimendu edo desplazamendu sintaktiko gehigarririk afinda sujetua amai dadin ondorenda aditza edo osagarria, halan-ze goragoko lau ordena horiek derrigor izan beharko lirake konputazionalki kostutsuago zein euren oinarrizko ordena respektiboak, zein soilik izan litezké SVO edo SOV (non betetzen dirén oinarrizko eskakizun horiek).

Esan nahi baita ze, euren ustezko teoria horretatik beretik ere ez da ondorioztatzen ze ordena guztiak dirén konputazionalki berdinak, baizik-ze ondorioztatzen da ze bádaude ordena batzuk (sujetulehenak) zein dirén kostutsuagoak zein beste batzuk (aditzlehenak edo objetulehenak). 

Genioén an:

• [#1] Laka: '...  prozesamendu-lanetan ia aho batez onartzen dela subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla hizkuntzan.'
  

nóla ...

..., 2015 uztailean aurkitzen dugú Laka katedratikoa irakasten ze (2015):

• Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. [ikus, adibidez, atzoko sarrera]
  

Beraz, Laka irakasten ari da ze ordena sintaktiko guztiak berdin prozesatzen diren, noiz daukán evidentzia sendoa ezen "subjektuak hasieran dituzten hurrenkerak prozesatzeko errazagoak direla".

Eta gauza da ze, espezifikatzaile-posizioa ez bada parametrikoa (beti ezkerretara), orduan adibidez VSO izanen da konputazionalki kostosoagoa zein SVO edo SOV. Euren ustezko teoria horretatik ere!   [⇶]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Hóri lizake euren "azalpena", azalpen biologiko bat, zeinekin "azal" liteken edozer, zeren jarrai-ki euren haria, edozein ordena izan litekén biologikoa.

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): " ... euskararen gramatika-eskoletan ad infinitum (eta ad nauseam) aipatzen ziguten galdegai ospetsuaz."

Galdetzen zuén atzo Josu Lavinek:

Cergatic dirade hain different 1571.co textu hau eta oraingo euscara idatzia?

Ba zeren, orain nagusitu dá ezbidea, eta ez garabidea. 

Eta ezbide horretan, aurren-aurreneko puntu guztiz fundamentala dá galdegai-legea, zein irakatsi da, aplikatu da eta baita zuzendu da (adibidez an textu-liburuak) artio bilakatu akaso seinalerik nabarmenena te euskal prosa kontenporaneoa, zein dén, finean, estandar formala.

Puntu horretaz, atzokoan gogoratzen genituén ondoko hitzak te Mitxel Kaltzakorta (2008) buruz-ki galdegai-legea:

... eta gogor zigortzen da haren legea [galdegai-legea] bete ezean, behintzat eskola-euskaltegietan. [Kaltzakorta, 2008:201]

Horretaz ere, Fernandez eta Ortiz de Urbina-k (2007) diote:

 ... euskararen gramatika-eskoletan ad infinitum (eta ad nauseam) aipatzen ziguten galdegai ospetsuaz. (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:229)

Bai, ad infinitum eta ad nauseam, kontra praktika zaharra, kontra praktika mintzatu landu modernoa, kontra tendentzia orokorra arten munduko hizkuntzak, kontra komunikazio potenteagoa.

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): ... subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera ...

Genioén atzo ze ...

... evoluzio sintaktikoa aztertzean, enfokea izan beharko litzaké nagusiki diskursiboa, gehiago zein sintaktikoa (aurkitu ahal ditugu oso erlazio estatistiko interesgarriak artén kontzeptu sintaktikoak eta diskursiboak, hala nola ze sujetuak izaten dirén tipikoki thematikoak, halan ze amaitu ohi dira kokatzen an esaldi-hasiera, non gramatikalizatu ohi diren). Baina gauza da ze orohar bilatzen ari dirá aukera diskursibo potente-eraginkorrak zeinekin hobeki moldatu an egoera komunikatibo exigenteak, eta hor oinarrizko hurbilketa izan beharko litzaké nagusiki diskursiboa: kontextu diskursiboan, adibidez, sujetu thematikoa konsidera daiteké buru diskursiboa on predikatu rhematikoagoa (ikus "Gure helburu funtzionaletarako, sujetua konsidera daiteke buru diskursiboa on esaldia (zeinen osagarri diskursiboa dén predikatua)").

Burutasun diskursiboa guztiz lotua dago kin koherentzia diskursiboa: ezin izanen dugu hasi koherenteki uztartzén jasotako informazioa an gure entendimendua artio ezagutu zértaz ari den informazio hori, zéin den referentzia zeintaz predikatzen dén zerbait, zéri referitzen zaion informazio hori. Eta aproximazio sintaktikorik onena ki thema dá sujetua. Sujetua (tipikoki thematikoa) askotan izan daiteke eliptikoa edo ondo kontextuala eta gehienetan aski laburra, baina baldintza orokorretan, izan daiteke konplexuagoa ere, eta jakin behar dugu zéin den predikatuaren mintzagaia afin asignatu predikatu horren informazioa ki zerbait. Nola genioén hemen, bilatu behar zaio predikatua ki sujetua, ordezta sujetua ki predikatua nola an kontakizun generatiboa:

Beraz, kontakizun generatibo horretan izanen genuke (zér-eta) printzipio bat ziúrtatuz ze:

"Noski, [printzipio] horrek predikatu baterako mintzagaia bilatu behar dela dio." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:220]

Ikuspuntu komunikatibo-diskursibotik, ordea (esan nahi baita logika komunikatibo-diskursibotik), alderantziz egin beharko da, alegia: bilatu beharko zaio predikatu bat ki gure mintzagaia, zein izanen den abiapuntu diskursiboa, izan ere predikatu bat ondo sortzeko (edota ondo jasotzeko) jakin behar dugu zértaz mintzo garen, zértaz sortzen dugun gure predikatua, zértaz sortu nahi dugun gure predikatua, kin intentzio komunikatibo bat, zein joango den islatzen an gure arian-ariko aukera diskursiboak. Eta justuki horixe islatzen da an "oinarrizko hurrenkera" hori zein gure bi autoreak aipatzen zuten atzo: 

Edonola ere, inportantea iruditzen zaigu nabarmentzea ze autoreak aipatzen duté...

... subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera... [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:243]

zein nolabait modelatzen duté jarriz sujetu-mintzagaia an espezifikatzailea on inflexioa, hau da beti ere ezkerrerago zein predikatu-iruzkina, ... [Atzoko sarrera]

Jakina, hori da "oinarrizko hurrenkera" informatiboa, koherentea, potentea, ... zein den komunikatiboki efektiboena azpi baldintza orokorrak.

Bai, eta sujetua kanonikoki kokátuz an esaldi-hasiera (esaldia ezbada kanonikoa, nabaritu beharko litzake intonatiboki edo kontextualki), hasieratik prest egonen gara ki jaso predikatua an baldintza komunikatiborik onenak, sortuz... "subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera"... (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007), non sujetua litzaké buru diskursiboa on predikatua. Koherenteki. [1363] [>>>]

[#10] Koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ez da agortzen an erlazioa arten sujetua eta predikatua

Atzokoan genioenez, Fernández eta Ortiz de Urbina (2007), noiz azaltzen duten zergátik hurrenkera sintaktiko batzuk diren agertzen maizago zein beste batzuk (ikus [#7] [#8] eta [#9]), zúten amaitzen euren argumentazio komunikatibo-funtzionalista esánez:

Beraz, gramatikaren parametro batek predikatuaren barruko AO eta OA lerratzeak zilegiztatzen baditu, informazio sistemarekiko elkargune betebeharrengatik, subjektuak predikatua baino lehenago, hots, ezkerretarago, agertu beharko du, balizko bestelako hurrenkerak baztertuz. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:217]

Gaurkoan, alde batetik azpimarratu nahi genuke ze, konklusio horretara heltzeko, soilik behar dugu logika komunikatiboa: ez badakigu zértaz ari den predikatua, ezin izanen dugu ondo interpretatu predikatu hori; edo bestela esanda: askoz efektibokiago interpretatuko dugu predikatu bat baldin ondo badakigu zéri referitzen den. Horretan datzá koherentzia interpretatiboa. Eta bide beretik doá koherentzia sintaktikoa, zeinek sortzen duén seguritate sintaktikoa, seguritate estrukturala eta finean seguritatea an interpretazioa on informazioa zein jasotzen ari garen.

Azken buruan gure goragoko bi autoreak horixe ari dira islatzen an euren eredu sintaktiko generatiboa noiz finkatzen dutén sujetua (edo bere ustezko gunea: espezifikatzailea) ezkerretara. Gogora daigun (ikus [#6]): 

Herenegungoa laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

izan ere ...

... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56] 

Beraz, espezifikatzailearen posizioa ez litzake parametrikoa, nola hóri arten "burua" eta bere "osagarria", baizik-ze espezifikatzailea kokatuko zén beti aurré bere aditza. 

Bestalde, kontuan hartuz ze, jarraituz kin gure teoria generatiboa, sujetua (sujetuaren "zerak" hartzeko) kokatu behar dá an esaldiko espezifikatzaile-gunea (esaldiari deitzeko beste modu teknikoago bat dá "inflexio-sintagma", eta, bestalde, "inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea" izanen litzaké esaldiaren sujetu-gune sintaktikoa):

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hortaz, ezin liteke izán oinarrizkoa edozein hitz-ordena non subjetua (esaldiaren espezifikatzailea) dá agertzen ondorenda aditz-objetua (esaldiaren buru-osagarria), nola gertatú an VSO, VOS, OVS edota gure interesaeko OSV. [#6]

Baina gauza da ze hori argumentu logikoa on koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ez da agortzen an erlazioa artén sujetua eta predikatua (hor aplikatzen da, osoki, baina ez soilik hor), baizik ze antzera gertatzen da artén buru sintaktiko-diskursiboak eta euren osagarri sintaktiko-diskursiboak: 

•  "Kayne, abstraktuki, dú modelatzen koherentzia sintaktikoa, zein den azken buruko arrazoia zergátik bere ereduan dén finean aukeratzen ordena burulehena"

Kayne (1994) ere, finean, ari da modelatzen koherentzia sintaktikoa noiz finkatzen duén ordena burulehena an bere interpretazioa on Gramatika Universala, zeintan ez den soilik finkatzen "espezifikatzea ezkerretara", baizik areago, "espezifikatzaile-buru-osagarri" ordena burulehen universala (finean  SVO), nondik derivatuko lirakén beste ordena guztiak. Gogora daigun (ikus hemen):

Nolabait esanda, sintaxi burulehena dá generatzen jarráiki norabidea on denbora (aurrerantza), halan ze zehazki eta ziurtasunez doaz finkatzen erlazio sintaktikoak artén esaldiko elementuak, zein doazen agertzen linealki ("some fixed relation to every terminal in every substring": "a, ab, abc, abcd, abcdz"), bitárten sintaxi buruazkenean zehaztasun eta ziurtasun hori gerta zedin, hasi behako ginake ti azken elementuak on sekuentzia ("z, zd, zdc, zdcb, zdcba"), joanez kóntra linealizazio tenporala. Zeren denbora ez da simetrikoa, eta ondorioz, hurrenkera buruazkenean izanen dugú inseguritate sintaktikoa, besteak beste (ikus "Arazo guztiak joan ohi dirá batera"). Finean Kayne ari dá modelatzen koherentzia sintaktikoa.

Ikus zér dioen Kayne gain (5) sekuentzia hori ("The antisymmetry of Syntax", 1994:37-38):

Jakina ze, orohar, hobeto interpretatuko da zérbait zein den diskursiboki koherentea, baina ez da inondik inora beharrezkoa estruktura sintaktiko horiek egotea grabatuak an giza-burmuina: halako estrukturak sinpleki dirá teknologia garatuagoa, halanze erantzun ahal dute ki exigentzia handiagoa. Koherentzia dá printzipio logiko bat, ez bereziki linguistikoa. Dá, noiz aplikatua ki teknologia, printzipio tekniko bat. [ikus hemen]

Bai, koherentziaren itzala proiektatzen dá askoz luzeago zeinda jartzea sujetua lehenda predikatua, eta finean horretan datza diferentzia artén Kayne eta gure goragoko generatibistak: noráino modelatzen duten printzipio logikoa on koherentzia sintaktiko-interpretatiboa an euren eredu biologikoak. Baina, horretarako ez da behar biologiarik (ikus sarrera hau): koherentzia sintaktiko-interpretatiboa dá kontu sinpleki logiko bat, teknikoa, teknologikoa. [1190] [>>>]

[#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

[#9] Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): "..., informazio sistemarekiko elkargune betebeharrengatik, subjektuak predikatua baino lehenago, hots, ezkerretarago, agertu beharko du, balizko bestelako hurrenkerak baztertuz."

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007), zein, gogora gaitezen, ari dira azaltzen zergátik ordena batzuk agertzen dirén maizago zein beste batzuk (ikus [#7] eta [#8]), dúte amaitzen euren argumentazio komunikatibo-funtzionalista esánez:

Beraz, gramatikaren parametro batek predikatuaren barruko AO eta OA lerratzeak zilegiztatzen baditu, informazio sistemarekiko elkargune betebeharrengatik, subjektuak predikatua baino lehenago, hots, ezkerretarago, agertu beharko du, balizko bestelako hurrenkerak baztertuz. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:217]

Ikus aipu hori an bukaerá on ondorengo pasarte zehatzagoa [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:216-217]:

Bai, informatiboki (komunikatiboki, funtzionalki) hobe da orohar ematea sujetua lehénda predikatua (sintaktikoki), esan nahi baitá thema lehenda rhema (komunikatiboki). Orohar, azpi baldintza komunikatibo orokorrak. [1189] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

[#8] Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): "Ez da zaila datu hauek informazio eraketaz dakigunarekin lotzea."

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007), ari direlarik burúz zergátik ordena sintaktiko batzuk agertzen dirén ondo maizago ze beste batzuk (erábiliz egungo datu estatikoak), díra referitzen ki SOV eta SVO hurrenkerak an ondorengo aipua:

Subjektua osagarriaren aurretik kokatzeaz gain, bi hurrenkera hauek [referitzen dira ki SOV eta SVO hurrenkerak], AOS hurrenkerak ez bezala [VOS ez bezala], subjektua perpausean lehen-lehenik dutenak dira. Honetaz jabetuz gero, ez da zaila datu hauek informazio eraketaz dakigunarekin lotzea: subjektuak mintzagai neutralak badira eta iruzkina baino lehenago aipatzen badira, mintzagai/iruzkin erdibiketa hobekien islatzen duten hurrenkerak S/AO zein S/OA izango dira. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:217]

Ikus aipu zabalagoa (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:216-217):

Bai, inkluso soilik egungo datu estatikoak erabilita, eta soilik kontuan hartúz "mintzagai-iruzkin" ordenazio informatibo neutro logikoa (thema-rhema), ez da zaila lótzea munduko egungo hurrenkera printzipalak eta arrazoi komunikatibo-funtzionala, zein, gogora daigun, dá, finean, arrazoi ekonomikoa (... ekonomikoa da oso ...) zeren:

..., argi dago bat-bateko itzulpena errazagoa dela egitura gramatikalak eta egitura informatiboak bateragarriak badira. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:216] 

Bai, argi dago. [1188] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

[#7] Bai, "argi eta garbi" eta "berehala ohartzen gara": arrazoi komunikatibo-funtzionala

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) honela mintzo dira noiz saiatzen dirén azaltzen zergátik OSV, OVS eta VOS dirén ordena askoz urriagoak zein beste hiru ordenak (ikus [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6]):

esan nahi baita ze: 

Argi eta garbi, hitz hurrenkeraren hiru tenoreak SOA/SAO/ASO dira ["hiru tenoreak" hori dá metafora bat zeinekin referitzen diren ki hiru hurrenkera nagusiak: SOV, SVO eta VSO]. Hiru tenoreak beren ahaide pobreagoekin alderatzen baditugu [hor referitzen dira ki beste hiru ordenak: OSV, OVS eta VOS], berehala ohartzen gara bi taldeak banatzen dituen ezaugarria subjektu eta osagarriaren arteko hurrenkera dela. Top three hurrenkeretan subjektua osagarriaren aurrean agertzen da, hau da, S-O, beste hiruretan O-S topatzen dugu. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:217]

eta hori:

... ekonomikoa da oso ... [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:216]

Bai, horretaz mintzo ginen an [#4]:

Beraz, oso ekonomikoa litzaké baldin orohar aurkituko balitz sujetua hasieran ordezta adibidez objetua hasieran, zeren oso ekonomikoa litzaké egitura gramatikalak bat etorriko balira kin molde informatiboak ordezta izán antiinformatiboak eta antiekonomikoak.

Eta bai, "argi eta garbi" eta "berehala ohartzen gara": arrazoi komunikatibo-funtzionala. [1187] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): "Noski, horrek predikatu baterako mintzagaia bilatu behar dela dio."

Atzo komentatzen genuén nola, jarráiki Fernández eta Ortiz de Urbina (2007), mintzagaia izanen litzaké zerbait derivatua bidéz mugimendua, abiatuz ti aditz-sintagma bat, zeinen burua (aditza) izanen litzakén abiapuntu generatiboa. Esan nahi baita ze aurrena izanen genuke aditza, eta gero aditz horri bilatu beharko genioké mintzagai bat. Halaxe diote hemen ere noiz referitzen diren ki Islapen Hatsarre Zabaldua, zein den printzipio generatibo bat (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:220):

Beraz, kontakizun generatibo horretan izanen genuké (zér-eta) printzipio bat ziúrtatuz ze:

Noski, [printzipio] horrek predikatu baterako mintzagaia bilatu behar dela dio. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:220]

Ikuspuntu komunikatibo-diskursibotik, ordea (esan nahi baita logika komunikatibo-diskursibotik), alderantziz egin beharko da, alegia: bilatu beharko zaio predikatu bat ki gure mintzagaia, zein izanen den abiapuntu diskursiboa, izan ere predikatu bat ondo sortzeko (edota ondo jasotzeko) jakin behar dugu zértaz mintzo garen, zértaz sortzen dugun gure predikatua, zértaz sortu nahi dugun gure predikatua, kin intentzio komunikatibo bat, zein joango den islatzen an gure arian-ariko aukera diskursiboak. Eta justuki horixe islatzen da an "oinarrizko hurrenkera" hori zein gure bi autoreak aipatzen zuten atzo: 

Edonola ere, inportantea iruditzen zaigu nabarmentzea ze autoreak aipatzen duté...

... subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera... [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:243]

zein nolabait modelatzen duté jarriz sujetu-mintzagaia an espezifikatzailea on inflexioa, hau da beti ere ezkerrerago zein predikatu-iruzkina, nahiz, gero, hurrenkera hori akaso gelditu "ezkutatua" ganik beste mugimendu gehigarriren bat (edo batzuk), nola goragoko aditzarena. Soilik esán, hortaz, ze azken mugimendu hori (aditzarena) dá informatiboki kostosoa (eta kontakizun generatibista horretan konputazionalki kostosoa ere) azpi baldintza komunikatibo orokorrak.

Jakina, hori da "oinarrizko hurrenkera" informatiboa, koherentea, potentea,... zein den komunikatiboki efektiboena azpi baldintza orokorrak. [1186] [>>>]

Zeren, bestela, euren kontakizunean, ez genuken izanen... mintzagaia

Atzokoan kontrajartzen genituén ondorengo bi kontakizunak burúz prozesu generatiboa nondik sortuko litzakén oinarrizko VSO hurrenkera. Alde batetik genuén prozesu konputazionalki garestiago bat, non egiten zirén bi mugimendu:

 

eta bestetik genuén prozesu generatibo konputazionalki merkeago bat (mugimendu bakarra):

non galdetzen genuén:

[Bigarren] kontakizuna konputazionalki merkeagoa izanik (mugimentu bat aúrka bi), akaso nagusitu beharko litzake gain lehenengo kontakizun garestiagoa, baina... ez da horrela gertatzen an kasua on Fernández eta Ortiz de Urbina: zergátik?

Fernández-ek eta Ortiz de Urbina-k erantzuten duté:

Hau da, eta goragoko galderari erantzunez: zeren, bestela, euren kontakizunean, ez genuken izanen... mintzagaia. 

Bitxia da kontakizun hau, zeintan mintzagaia ez den abiapuntuá on prozesu diskursiboa (nahiz akaso mintzagai hori izán eliptikoa, edo kontextuala), baizik, oso diferenteki, zerbait derivatua bidéz mugimendua, abiatuz ti aditz-sintagma bat, zeinen burua (aditza) izanen litzakén abiapuntu generatiboa. Edonola ere, inportantea iruditzen zaigu nabarmentzea ze autoreak aipatzen duté...

... subjektu-predikatu oinarrizko hurrenkera... [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:243]

zein nolabait modelatzen duté jarriz sujetu-mintzagaia an espezifikatzailea on inflexioa, hau da beti ere ezkerrerago zein predikatu-iruzkina, nahiz, gero, hurrenkera hori akaso gelditu "ezkutatua" ganik beste mugimendu gehigarriren bat (edo batzuk), nola goragoko aditzarena. Soilik esán, hortaz, ze azken mugimendu hori (aditzarena) dá informatiboki kostosoa (eta kontakizun generatibista horretan konputazionalki kostosoa ere) azpi baldintza komunikatibo orokorrak. [1185] [>>>]

Edo, bestela, mugi dadila aditza ki burua on inflexioa, eta geldi dadíla sujetua an bere sortzezko gunea

Azken sarreretan (adibidez an "Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... aditza ezkerretara eraman ondoren, ASO hurrenkera lortzen dugu, hasierako mintzagai-iruzkin hurrenkera apur batean ezkutatzen duena.'") ikusi dugu nóla Fernández-ek eta Ortiz de Urbinak erakusten ziguten nóla generatuko luketén VSO ordena an sintaxiak non ordena hori dén oso ohikoa. Izan ere, beharko zirén bi mugimendu (ikusten dugu ze "mugimendu" kontzeptua dá klavea an marko generatiboa): alde batetik, sujetua mugituko zen ki espezifikatzaile-gunea on inflexioa, eta bestetik, aditza are gorago mugituko zén ki posizio bat are aurreratuago zein sujetua:

Horrek bi hutsune utziko zituen an aditz-sintagma, bata an jatorrizko gunea on sujetua, eta bestea an jatorrizko gunea on aditza, non geldituko zirén bi arrasto ("trace", ti). Horren inguruan, atzo Laka-k gogoratzen zigun ze (Laka, 2008:16):

..., mugimendu edo lekutze sintaktikoa konputatu ahal izateko, gogoratu behar dugu (oharkabean bada ere) lekuz kanpo aurkitutako osagaiekin, eta gainerako osagai eta elementuak konputatzen jarraitu behar dugu, lekuz kanpoko osagaien jatorrizko lekuak eta perpausaren elementu guztien arteko harremanak egokiro antzeman arte (Gibson 1998). [Laka, 2008:16]

halan ze ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" 2008:16):

"... zenbat eta prozesu sintaktiko konplexuagoak izan, orduan eta zama handiagoa ezarriko diogu oroimenari, eta gure egitura kontzeptualak denbora gehiagoz mantendu beharko dira aktibatuta." (2006b:293) [Erdozia-ren hitzak (2006), zein Laka-k aipatu an bere 2008-ko artikulua]

Esan nahi baita ze, VSO (goragoko moduan) sortzeko, beharko zirén bi mugimendu zeinen konputazioa luzatuko zen harik gramatikalki uztártu pieza guztiak on puzzle generatiboa (adibidez, egoki uztartu beharko liraké mugitutako elementuak eta euren jatorrizko arrastoak), hola sórtuz kostu konputazional bat zein, modu sinple batean modelatuta, imagina daikegu proportzionala ki mugimenduen kopurua (nahiz beste aldagai batzuk ere sar litezken an funtzioa, nola mugimenduaren luzera respektu sortzezko gunea,...). Hortaz, gauza litzaké ze, goragoko kasu horretan, beharko zirén bi mugimendu.

Bi mugimendu horiek gehiegi joz gero, proposa zeinké beste bide generatibo bat, merkeagoa konputazionalki. Ikus an Fernández eta Ortiz de Urbina (2007:243):

Hain errex nola hori. Ez bazaizu gustatzen lehenengoa, proposa daikezu bigarren sorbide hau, non, orain, sujetua geldituko litzaké an bere sortzeko gunea (barnén aditz-sintagma: jada ez da beharrezkoa beste nonbaitera joatea ki jasó sujetuaren "zerak" edo "tasunak", nola Fernández-ek eta Ortiz de Urbina-ek kontatzen zigutén hemen), eta izanen dá aditza zein mugutu beharko den ki inflexio-burua, eginez soilik mugimendu bat!

Hori kontakizuna konputazionalki merkeagoa izanik (mugimentu bat aúrka bi), akaso nagusitu beharko litzake gain lehenengo kontakizun garestiagoa, baina... ez da horrela gertatzen an kasua on Fernández eta Ortiz de Urbina: zergátik? Bihar ikusiko dugu. [1184] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): "Egituraren 'kostua' garestitu egiten da informazioaren aldetik"

Aurreko sarreran utzi genituén Fernández eta Ortiz de Urbina saiátzen azaltzen zergátik VSO sintaxiak agertzen dirén ondo gutxiago zein beste ordena batzuk gaindi munduko sintaxiak (gaur egun). Eta nahiz saiatu ziren ematen erantzun parametriko bat (bide batez, ondo arbitrarioa), bigarren saio batean, bueltatuko dira ki eremu funtzionala on informazio-eraketa, esánez, besteak beste:

Eta horrrek berriro garamatza gure informazio eraketaren eremura, oraindik ere ASO hizkuntzen urritasunaren azalbidea bilatzen saiatzen garela. Aurreko lerroetako bide bihurri eta luzean ASO hizkuntzak azken finean SAO hizkuntzak gehi gramatikaren (zentzu hertsian) konputazio berezi bat balira bezala har daitezkeela ikusi dugu. Beraz, mintzagai/iruzkina, maila batean behintzat, aurkitu aurkitzen da. Baina, noski, bestelako konputazio berezi hau ez zaigu dohainik ateratzen, subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

 

Ohar gaitezen ze hor egonen liraké bi kostu-mota guztiz ezberdin:

• Alde batetik, hori kostu konputazionala on mugitu aditza ti bere sorrerako aditz-sintagma aldé posizio aurreratuago bat respektu sujetua: gogora dezagun ze, autoreen marko generatiboan, halako mugimendu sintaktikoek inplikatzen duté kostu konputazional bat.
  

• Bestetik, ha kostu informatiboa zeinengatik, autoreen hitzetan ...
  

  ... "subjektu/predikatua eta mintzagai/iruzkina parekatzea, bat-batean, are perpaus sinpleetan ere, opakoagoa egitea dakar-eta. Egituraren "kostua" garestitu egiten da informazioaren aldetik." [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:219]

Ikus daigun:

• Lehenengo kostua (konputazionala) soilik existitzen da an marko generatiboa, eta oinarritzen da an ustezko oinarrizko estruktura batzuk nondikako mugimenduak konputazionalki kostosoak izanen liraken. Esan ahal da, beraz, ze kostu konputazioal hori sortzen da zuzenean ti euren kontakizun generatiboa, zeinen oinarriak nekez izanen zirén espekulatiboagoak.

• Bigarren kostua: gainkostu informatiboa edo komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), hori dá kostu diskursibo-funtzionala, zeinen arabera evoluzionatzen dirá sintaxiak.

Ez daigun nahasi bi kostu horiek, kostu konputazional generatiboa (Laka-k argudiatzen duena) eta gainkostu komunikatiboa (azpi baldintza orokorrak), zein sortzen den ti estruktura gramatikal antiinformatiboa. [1182] [>>>]

Bai, baina, mesedez, azalpena ez dadila izán berriro formala, zeren soilik luzatuko dugu ustezko kate explikatibo bat zek, zoritxarrez, ez du ezer ere zinez azaltzen.

Atzo ikusten genuen nóla Fernández eta Ortiz de Urbina (2007) zúten egiten komentario oso interesgarri bat (zatio fundamentala) respektu arrazoi nagusia zergátik VSO ordena ez dén hain orokorki funtzionala. Honela adierazten dute (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218): 

non, genioenez:

Bigarren kontakizun honetan nabari dá diferentzia oso interesgarri bat respektu Laka-ren kontakizuna (zeren kontakizunak dira), eta dá autoreek egiten duten referentzia ki mintzagai-iruzkin hurrenkera (bestela esanda: thema-rhema): alegia, nóla behin aditza aurreratutakoan, hurrenkera informatibo orokor hori (thema-rhema) galdu egiten den. Oso referentzia interesgarria. Eta hor bai jo dutela zerbait fundamentala: mintzagai-iruzkin hurrenkera. Hori ez da kontakizun bat, hori ez da retorika hutsa, hori oinarritzen da an logika diskursiboa, an koherentzia on diskursoa, eta bere inportantzia azpi baldintza orokorrak (askotan exigenteak) dá motorea on evoluzio linguistikoa.

Hala ere, noiz saiatzen diren zehazki azaltzen zergátik VSO ez den agertzen hain ugariki nola beste hurrenkera batzuk, baizik askoz gutxiago, lehenengo hurbilketa batean behintzat jarraituko dute ibiltzen hori bide antzua bezain hutsala on formalismoa, non ezer ere ez den zinez azaltzen:

... ASO (VSO) mota zergatik den hain urria ulertzeko, ... aditza eta inflexioa elkartzeko moduak sortzen duen aukera parametrikoa "markatua" dela esan daiteke. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]

Antzerako markatua litzaké ustezko beste parametro bat: Polisintesiaren Parametroa, zeinen aktibazioagatik hizkuntza batzuk izanen zirén ez gehiago eta ez gutxiago ze justuki... polisintetiko. Eta bukatu da istorioa. Irakur daigun [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]:

Beraz, nola behar dugúnn justifikazio bat (eskerrak, ez da gutxi) za datua ezen VSO sintaxiak dirá askoz urriagoak zein beste batzuk, jarraiko dugu ad hoc asmatzen istorio (kontakizun, relato, narrazio) formalak zeinekin soilik trasladatuko dugún arazoa (eta azalpena) ki beste esparru bat non egin beharko den ber galdera, alegia:

• Zergátik aukera parametriko batzuk dira markatuagoak zein beste batzuk?

Izan ere, ustezko azalpen horrekin ez dute ezer azaldu. Diote:

Teoriak berak berak aurresan beharko luke hori [markatutasuna] parametro bakoitzarekin. [Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218]

Bai, baina, mesedez, hurrengo azalpena ez dadila izán berriro formala, zeren soilik luzatuko dugu ustezko kate explikatibo bat zek, zoritxarrez, ez du ezer ere zinez azaltzen. [1181] [>>>]

Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... aditza ezkerretara eraman ondoren, ASO hurrenkera lortzen dugu, hasierako mintzagai-iruzkin hurrenkera apur batean ezkutatzen duena.'

Atzoko sarreran Laka-k erakusten zigun nóla eratorri adibidez OSV abiátuz ti oinarrizko SOV bidéz mugimendua on sujetua ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) xedé kokatu an espezifikatzailea on inflexio-sintagma, segitua ganik mugimendua on objetua ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) ki beste posizio bat ezkerrerago zein sujetua.

Antzera ere, Fernández eta Ortiz de Urbina-k (2007) deskribatzen digute nóla derivatu VSO abiátuz ti SVO bidéz mugimendua on sujetoa ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) xedé kokatu an espezifikatzailea on inflexio-sintagma, segitua ga mugimendua on aditza ti bere sortzezko gunea (barné aditz-sintagma) ki beste posizio bat ezkerrerago zein sujetua. Honela adierazten dute (Fernández eta Ortiz de Urbina, 2007:218): 

Bigarren kontakizun honetan nabari dá diferentzia oso interesgarri bat respektu Laka-ren kontakizuna (zeren kontakizunak dira), eta dá autoreek egiten duten referentzia ki mintzagai-iruzkin hurrenkera (bestela esanda: thema-rhema): alegia, nóla behin aditza aurreratutakoan, hurrenkera informatibo orokor hori (thema-rhema) galdu egiten den. Oso referentzia interesgarria. Eta hor bai jo dutela zerbait fundamentala: mintzagai-iruzkin hurrenkera. Hori ez da kontakizun bat, hori ez da retorika hutsa, hori oinarritzen da an logika diskursiboa, an koherentzia on diskursoa, eta bere inportantzia azpi baldintza orokorrak (askotan exigenteak) dá motorea on evoluzio linguistikoa. [1180] [>>>]

Saiatu gaitezen interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua

Tituluan diogunez, saiatuko gara interpretatzen zehazki zér esaten ari diren Fernández eta Ortiz de Urbina an atzoko aipua, zein den aski kriptikoa gana ez iniziatuak an aparatu chomskyarra:

... izatez gure iritziz, inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. Izan ere, subjektua eta osagarria bi gune sintaktiko baino ez direla pentsatzen dugu, hau da, ez inolako zerak, zer horiek ezar daitezkeen lekuak baino, eta bien artean, badirudi inflexio sintagmaren espezifikatzaile gunea dela subjektu gunea, edo, bestela esanda, subjektua kokatzeko lekua. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Hori ulertzeko lehenengo ideia nagusia dá ze generatibistak saiatzen dirá deskribatzen ha funtzionamendua on burmuina. Hasiera horretatik abiatuta, teoria horretan ia dena dá ustezkoa (horregatik deitzen diogu ustezko teoria), praktikoki indemostrablea, eta oso-oso espekulatiboa (ia edozein funtzionamendu proposatu ahal da).

Eta bigarren ideia nagusia dá ze burmuinaren funtzionamendu horretan, esaldiko elementuak sortzen dirá an ustezko leku eta ordena batzuk (burmuineko oinarrizko lekuak eta ordena) nondik gero mugitu ohi dirá (ki beste posizio edota ordena batzuk) afinda akaso hártu "zera" batzuk (adibidez sujetuaren "zerak" an kasua on "inflexio-sintagmaren espezifikatzaile-gunea"), edota afin ailégatu ki oinarrizko ordena an hizkuntza jakin bat, demagun OSV, zein finean hiztunak produzituko baitu. Bigarren ideia fundamental hori finkatzeko (nolákoak izanen lirakén burmuineko mugimentu sintaktiko horiek guztiak, zein diren previoak ki produkzioa on esaldia), gogora daigun ondorengo adibidea (an "Eredu linguistiko generatiboa versus eredu linguistiko funtzional-diskursiboa"):

Genioen atzo nóla gramatika generatiboa (chomskyarra) dá...

...saiatzen deskribatzén ustezko prozedimendu generatibo sintaktiko batzuk, zeinekin, adibidez, estruktura pasibo batera heltzeko, lehenago pasatu beharko zén, haren (momentuko) generazioan, ti estruktura oinarrizkoago bat, previoa, zeini aplikatuko zitzaion arau-multzo bat, osatúz transformazio bat, edo derivazio bat. Baina, estruktura pasibo bat emateko, zergátik pasatu beharko nintzake ti estruktura aktibo bat?

Esan nahi baita ze, noiz ere nahi dugun esán estruktura pasibo bat, gure burmuninean, previoki, generatu beharko zén estruktura aktibo bat, kin bere sujetu transitiboa eta bere osagarri zuzena, ondo definituak, afin gero gure burmuinak burutu ahal izan dezán transformazio estruktural bat non oinarrizko ordena aktibo hori alderantzizkatuko den. Eta hala izanen litzake aldioro noiz sórtu edo genératu nahi dugun esaldi pasibo bat.

Atzo aipatutako Crystal-ek, liburu berean, dio ("The Cambridge encyclopedia of language", 1987:97):

The link between active and passive sentences, for example, could be shown - such as the horse chased the man (active) and the man was chased by the horse (passive). The kind of formulation needed to show this is:

NP1 + V + NP2 → NP2 + Aux + Ven + by + NP1

(...) If this formula were to be translated into English, four separate operations would be recognized:

(i) ...

(ii) The second noun phrase in the active sentence (NP2) is placed at the beginning of the passive sentence.

(iii) ...(iv)

This rule would generate all regular active-passive sentences.

Hortaz, esaldi pasiboaren sujetua (hots, NP2 an NP2 + Aux + Ven + by + NP1) hasieran sortu dá nola bukaerako objetua on esaldi aktibo regular bat (hots, NP2 an NP1 + V + NP2), nondik desplazatuko zen afinda pasiboa derivatu dadin. Hori, sorbide itxia da, ez-diskursiboa, ez-irekia, an zentzua ze hiztunak hasieratik ere jakin eta transformatu behar du hala estruktura nola edukia on esaldia zein eman behar duen (soilik horrela burutu ahal izanen du desplazamendu hori). Bistan denez, prozedimendua (eredua) itxia da, eta ondorioz, kostutsua gana giza-garuna eta komunikatiboki ere.

Eta marko horretan, zér esan nahi du ze ...

... inflexio-sintagmaren espezifikatzaile gunera heltzen diren sintagmak dira subjektuak. [Fernández eta Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren atzean egonen litzaké burmuineko ustezko mugimendu horietako bat, zeintaz mintzatuko gará bihar. [1177] [>>>]

[#5] Fernández eta Ortiz de Urbina (2007): '... ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, ...'

Fernández eta Ortiz de Urbina hizkuntzalari chomskyarrek esaten diguté ondorengoa burúz kokapen sintaktikoa on sujetua (ikus an "Sintaxi organikoa"):

Egia esan gure eremu teorikoan nagusiki, espezifikatzailea buruaren ezkerretara dagoen gunetzat jo izan da, eta ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik, buruak osagarriarekin egiten duen moduan. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Esan nahi baita ze, buru sintaktikoek (adibidez, aditzek) hizkuntzatik hizkuntzara lekuz aldatu lezakete euren posizio erlatiboa respektu euren osagarriak segun parametro bat ("buru-osagarri" parametroa), baina sujetuak ez, sujetuak biologikoki, fisikoki, oinarri-oinarritik egongo lirake an hasierá on perpausa, aditzaren ezkerretara. Laburbilduz:

Subjektua, hortaz, ezkerretara, hauxe da esandakoa laburbiltzeko leloa. [Fernández-Ortiz de Urbina 2007:56]

Horren arabera, sujetuek ez dute jotzen ki hasiera on perpausak zeren gehien-gehienetan dirén thematikoak, eta zeren komunikatiboki horixe baita euren leku funtzionalena (azpi baldintza komunikatibo ez-bereziki kontextualak: baldin sujetuak badira oso kontextualak, akaso, OVS izan liteké aukera bat). Ez, hortxe daude. Hortxe zeuden. Hortxe egon dirá tikan hasierá on "hizkuntza"... organikoa. Bestaldetik daukagú explikazio komunikatibo-funtzionala, zein dén nahikoa ki azaldu sujetuen hasierako posizio tipikoa. Nahikoa. Atzo genioén: 

Sinpleki ez dira behar argudio biologikoak, aparte izán zientifikoki eskasa eta gainera aski aluzinantea postulatzea ze (ez esaldi zinez emandakoetan, baizik oinarrizko estruktura previo batzutan, nondik gero etengabe egonen dirén derivatzen beste ordenak) sujetua aurrena doá zeren burmuinean hala grabatua dago, kitto, eta gabé evidentziarik.

Burmuinean grabatua an...  sintaxi organikoa.

Sinpleki, ez da pentsatu izan subjektuak hizkuntzatik hizkuntzara lekua alda dezakeenik,.... [1174] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]

[#4] Sujetua (tipikoki atal thematikoena: zértaz mintzo) logikoki joan beharko litzaké lehenago zein objetua (tipikoki atal rhematikoena: informazio berri xeheena)

Beatriz Fernández eta Jon Ortiz de Urbina (an euren "Hizkuntzari itzulia 80 hizkuntzatan", 2007:216) dioskue ze oso ekonomikoa da bat etortzea estruktura gramatikalak eta "informazioaren isuria":

Hizkuntza gehienetan aurkitzen dugun subjektu-predikatu hurrenkera, beraz, oso ondo egokitzen da gizakiek gure informazioaren isuria eratzerakoan jarraitu ohi dugun mintzagai-iruzkin hurrenkera islatzeko. Informazio eraketa ez da berez eremu linguistikoa, eta badu zerikusirik gizakien bestelako sistema sinbolikoekin, baina ekonomikoa da oso gure egitura gramatikalak zuzenean parekatu ahal izatea kanpoko beste sistema horrekin. Ez dakigu bi sistemek "hizkuntza" bera erabiltzen duten, baina, behintzat, argi dago bat-bateko itzulpena errazagoa dela egitura gramatikalak eta egitura informatiboak bateragarriak badira. [2007:216]

Argi daigun ze "mintzagai-iruzkin" egitura informatibo hori dá gure "thema-rhema", eta hortaz, esaten ari dira ze "oso ekonomikoa" litzaké baldin, islátuz egitura informatiboa, egitura gramatikaletan ere sujetua (atal thematikoena) hasieran kokatuko balitz aurkéztuz geroko predikatua, zeinen zati rhematikoena izaten dén objetua. Bestela, eta euren metaforari jarraiki, gure burmuinak nekezago "itzuliko" lituzke estruktura gramatikal antiinformatibo horiek, eta horrek ekarriko luké itzulpen-kostu gehigarri bat, esan nahi baita  prozesamendu-kostu gehigarri bat (beti ere konsíderatuz baldintza orokorrak).

Beraz, oso ekonomikoa litzaké baldin orohar aurkituko balitz sujetua hasieran ordezta adibidez objetua hasieran, zeren oso ekonomikoa litzaké egitura gramatikalak bat etorriko balira kin molde informatiboak ordezta izán antiinformatiboak eta antiekonomikoak.

Aipu horretan, bi hizkuntzalari chomskyar horiek mintzo dirá buruz "hizkuntza", zein den hizkuntza biologikoa, organikoa, eta zein ez den zértan izan logikoa, funtzionala, informatiboa (noiz dioten ze "informazio-eraketa ez da berez eremu linguistikoa", ari dira mintzatzen burúz "hizkuntza" hori). Ikuspuntu funtzionaletik, ordea, hizkuntzak dira kode konventzionalak zeintan sartzen dén informazio-eraketa, zein den erabat eremu linguistikoa. Bestalde, estruktura gramatikalak ez badira informatiboak, saiatu gaitezke proaktiboki aldatzen, nola beste edozein kode konventzional zein ez den bereziki logiko, funtzional edo sozialki interesgarria. 

Orain kontrastatu behar dugu gure azalpen logiko hori (baldintza orokorretan, sujetua aurré objetua) kin datu enpirikoak. Eta datuetara joaz, fija gaitezen an munduko hiru ordena gramatikal gutxien erabilienak: hirurak daukate ezaugarri antiinformatibo nabari hori, hirurak daukate objetu tipikoki rhematikoena (O) aurrén sujetu tipikoki thematikoena (S):

Bai, hirurak daukate objetua aurré sujetua (VOS, OVS eta OSV): orotara, %4. [1172] [>>>] [#1] [#2] [#3] [#4] [#5] [#6] [#7] [#8] [#9] [#10] [#11] [#12] [#13]