Hurrenkera burulehen-progresiboa dá diskursiboki askoz sendoagoa (finean koherenteagoa) zein bere kide buruazkena

Atzo gogoratzen genuen nóla VO ordena dén diskursiboki sendoagoa zein bere kontrako OV, izan ere lehenengoak arazogabe ametitzen baitu pausa (koherente) bat arten aditza eta bere objetua, bitárten bigarrenak bildu ohi ditú bi osagai horiek an ber unitate intonatiboa, jarraian, pausagabe (bai an euskara eta baita an gaztelania ere). 

Atzokoan ere genioenez, sendotasun handiago hori orohar hedatzen dá ki erlazioa artén edozein buru eta bere osagarria, nondik segitzen den ze hurrenkera burulehen-progresiboa dá diskursiboki askoz sendoagoa zein bere kide buruazkena, non erabiltzailea etengabe arituko den bilatzen bukaerako buruak zek finean eskainiko dieté koherentzia sintaktiko-interpretatiboa ki euren osagarri potentzialki luzeak. 

Partikularki, nexu sintaktiko prepositiboak dirá diskursiboki ondo sendoagoak zein nexu postpositiboak, zeren koherenteki (eta laburki) aurkezten baitute zéin zentzu interpretatibo eman beharko zaion ki euren ondorengo osagarria, zeini koherenteki ere kateatu ahalko zaizkión beste nexu sintaktiko burulehenenak xedé jarraitu zehazten eta moldatzen mezua.

Koherentzia handiago horrek bádu, hemen ere, bere isla morfosintaktikoa (besteak beste), izan ere, (nola genioén an gure sarrera tiulatzén "Nexu postpositiboen joera sintetikoa vs nexu prepositiboen joera analitikoa") ...

..., askotan nexu edo konektore sintaktiko postpositiboek erakusten duté joera sintetikoa ki inflexioa edo aglutinazioa (alegia, itsatsita joaten dira) bitartean ze, aldiz, nexu edo konektore sintaktiko prepositiboek izaten duté joera askoz analitikoagoa (azken zentzu tekniko zehatz horretan: hau da, ez dira joaten itsatsiak, baizik solte respektu hitza zein modifikatzen duten, isolatuak).

Jarraian, honela amaitzen genuen sarrera hura:

Eta, zergátik gertatzen da joera hori? Zeren konektore sintaktiko horiek dirá buruak on euren sintagmak, eta buru horiek aurretik emanda, ez dute eragiten presio komunikatibo berezirik afin ezagutu osagarria (egin ahal da pausa koherente bat zeren preposizioa ondo itsasten da an jario komunikatiboa); baina, aldiz, noiz konektore sintaktiko (buru) horiek ematen dirén postposaturik, orduan aurreko informazio osagarria egonen dá desburuturik harik eta jaso gako interpretatiboa ti geroko burua (hor, ezin da egin pausa koherenterik, esan nahi baita pausa erosorik, nahizta pausa egin-egin liteke). Horrexegatik, nexu postpositiboek gehiago jotzen dute ki aglutinazio-inflexioa, bitárten nexu prepostiboek ez dute izaten joera ki aurre-aglutinatu eta (gero) aurre-inflektatu, beti-ere oro har.

Hori joera on nexu sintaktiko pospositiboak aldé aglutinazioa eta inflexioa ez da baizik zuzeneko islada (eta seinalea) ti asimetria funtzionala zein den existitzen artén hitz-ordena burulehena eta hitz-ordena buruazkena. Batean, burulehenean, egin ahal dira pausa koherenteak ia edozein lekutan, favoretuz analitikotasuna; eta bestean, buruazkenean, osagarriak aurkitzen dirá etsituki bilatzen euren buruak, eta hortik soilik dago pausu bat ki aglutinazioa eta (gero) inflexioa.

Jakina, gorago aipatutako kateazio-aukera koherente hori dá irekitasun diskursiboa. [1384] [>>>]