ostirala, maiatza 05, 2023

Bát zetozen aditz-partizipioak eta lehenaldiko 3. persona jokatu regularrak, printzipioz sórtuz anbiguetate bat zein desegin behar zen

Genioén atzo ze garai zaharretan, "izan" aditzean izanen zirén ...

... bi partizipio ezberdin:

  • *e - i - za - n > i - za - n = izan (singularra)
  • *e - i - la - n > *e - i - ra - n > i - ra - n = iran (plurala)

non izanen zirén bi erro zahar ezberdin:

  • za
  • la/ra

biak CV, nola ere "da" fosila izanen zén CV.  

Eta gauza da ze bi forma ez-jokatu regular horiek (bi aditz-partizipio horiek) bát zetozen kin lehenaldiko 3. persona singular regularki-jokatua ("*izan") eta 3. persona plural regularki-jokatua ("*iran"), printzipioz sórtuz anbiguetate bat arten erabilera diferenteak (jokatuak eta ez-jokatuak). 

Horrela, forma jokatuek ("*izan" eta "*iran"), ustez berriagoak, izanen zutén arrazoi bat ki bilakatu irregularrak, alegia deségin anbiguetate hori kin aditz-partizipio regularrak, zein ziren berdin-berdinak, baina, printzipioz, erabilera diferentekoak. Bádugu beraz, arrazoia (zér dela-ta aldatu zen?). Bihar mintzatuko gará gain mekanismo konkretua zeintaz eratorri zén gaur egungo "ziran" (3. personakoa, nahiz lehenago 2. personakoa) abiátuz ti lehengo "*iran" (lehengo 3. personakoa). [1980]