ostirala, abuztua 09, 2024

Altube (1919,1929) eta Goenaga (1980) bide beretik respektu hitz-ordena an esaldi neutroak non ez den bereziki nagusitzen batere osagairik

Gaurkoan soilik erlazionatu nahi genituzke ondorengo hitzak ganik Altube (1929) eta beheragoko hitzak ganik Goenaga (1980). Hauek dirá Altube-renak:

Komentatu dugu an azken sarrerak nóla Altubek ezberdintzen duén arten esaldi absolutiboak (azentu ez-bereziki-markatua, neutroa) eta esaldi opositiboak (azentu bereziki markatua), eta ondorengo sarreretan komentatu nahi genuke xehetasun gehiago gain Altube-ren desberdintasun hori eta bere maiztasuna. Sarrera honetan, ordea, soilik nahi genuke argitu nóla Altube-k erizten duen ze esaldi absolutiboek onartu beharko luketé askatasun sintaktiko gehiago zein esaldi opositiboak:

Las frases de ese género (las absolutivas, o sea las compuestas de miernbros de carácter absolulivo) debieran permitir cierta mayor libertad que las opositivas en la ordenación de sus términos; ... [Altube, 1929:83]

Beste terminu batzuetan, Altube-k dio ze (bere) esaldi neutroak izan beharko liraké sintaktikoki askeagoak zein (bere) markatuak.

eta hauek Goenaga-renak:

Gaur ikusi nahi genuke zéin zen Patxi Goenaga-ren ikuspegia an bere 1980ko "Gramatika bideetan" (2. argitalpena, zuzendua eta osatua), nondik ekarri dugún beheragoko irudia. Hantxe, besteak beste, irakur daikegu:

... dena 'informazio berri' dela, ikusten dugu ordena aski librea dela. [Goenaga, 1980]

Biak ere bide beretik respektu hitz-ordena an esaldi neutroak non ez den bereziki nagusitzen batere osagairik.

Gure partetik, esango genuke ze euskarazko esaldi neutro tipikoak (kin informazio rhematikoena an objetua, O) dirá SVÓ eta SÓV, eta akaso salbuespenez VSÓ. [2445]