Berez neutroena eta evolutiboki egonkorrena: SVO

Egon gara komentatzen an azken sarrerak (ikus adibidez azken sarrera) nóla existitzen diren hiru hitz-ordena (VOS, OVS eta OSV) zeinentzat bai teorian eta baita praktikan ere konsistenteki argudiatu ahal dén bereziki desegokiak direla ki izán neutroak edota, antzera ere, ki izán evolutiboki egonkorrak azpi baldintza eta beharkizun komunikatibo gerota exigenteagoak.

Baina horrek ez du esan nahi ze beste hiru ordenak izanen dirá hirurak ere bereziki egokiak. Ez, beste hiruak ez dira bereziki desegokiak, baina soilik dago bat bereziki egokia ki izán hala ordena neutroa nola ere helburu evolutibo egonkorra an evoluzio linguistikoa azpi baldintza gerota exigenteagoak, eta uste dugu ze dagoeneko aski argi egon ahal da ze hitz-ordena hori dá:

SVO

zatio betiko ber arrazoi funtzional-komunikatiboak. Puntu honetaz ikus daigun adibidez honako sarrera titúlatzen:

• ..., halan ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko duen bere paper diskursibo rhematiko betea

Atzokoan amaitzen genuén gure sarrera esánez:

Gerora, behar komunikatiboak handituko ziren, sujetuak bihurtuko zirén ez-hain-kontextualak eta konplexuagoak, halan ze askoz egokiago bihurtuko zen aurreratzeá sujetua ki lehenengo posizioa, non jada hasiko zen betetzen paper diskursibo thematiko betea (material ezagun-referentziala, baina akaso ez hain kontextuala). Horrela, sujetu aktiboak hasierara pasatzean, diferentziatu beharko ziren ti objetuak, bide emánez ki kasu ergatiboa (edo akusatiboa) eta SOV ordena, zein gehienetan dá ordena zahar bakarra zein agertu zaigun historikoki.

Bide beretik, objetuak joanen dirá izaten gerota gutxio kontextualak (edo guztiz imaginarioak edo abstraktuak) eta gerota konplexuagoak (tipikoki objetuak izanen dirá ondo konplexuagoak zein euren kide thematikoak, justuki zeren eramaten duté informazio berria, informazioaren helburua, benetako informazioa), halan ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko duen bere paper diskursibo rhematiko betea, aurkéztuz material akontextualena, konplexuena, gutxien esperotakoa, gutxien eskuragarria, zeinen gainean jarri nahi genukén indar prosodiko handiena, expresio matizatuena, behinda hartarako bidea ondo prestatuta.

Edo beste sarrera hau:

• Baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetuak joko dú ki bukaera zatio ber arrazoia zein sujetuak ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa 

Atzokoan aipatzen genituén Tomlin-en printzipio funtzionalak (1986), zeinekin autoreak azaldu nahi zituén gaur egungo munduko maiztasunak an ordenamenduak artén S, V eta O. Genioenez, Tomlin-ek ez zuen konsideratzen maiztasun horien dimensio diakronikoa, zeintan, ikusi dugunez, argiki agertzen zaigún joera bat buruzki SVO noiz baldintza eta behar komunikatiboak orokortzen diren. Eta gauza da ze, joera hori azaltzeko, oinarrian soilik beharko litzaké Tomlin-en lehenengo printzipioa (nahiz, hori bai, orokortua):

"The Theme First Principle"

zein orokor liteken ki predikatua ere, pronostikatuz ordenazio bat an predikatua non, tipikoki eta orohar, predikatuko osagai thematikoagoak (nola aditza) joko luketé ki posizio aurreratuagoak zein osagai gutxio thematikoak edo rhematikoagoak, halan ze osagai rhematikoenek nahiago luketé esaldiko parte finala. Nolazbait, printzipio orokortu hori berridatzi liteké nolan:

Printzipioá on progresio informatiboa, zein joanen den ti esaldiko osagai thematikoagoak ki osagai rhematikoagoak

halan ze, baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetuak joko dú ki bukaera zatio ber arrazoi komunikatiboa zein sujetuak ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa, progresio informatiboa.

Hortaz, SVO dá berez ordenarik neutroena, jarraituena, progresiboena, eta evolutiboki egonkorrena ere (azpi baldintza komunikatibo orokorrak). Puntu horretaz gogora daigún gainera beste sarrera hau:

• SVOk ez du komunki erabiltzen beste ordenarik, bitárten beste ordenek (SOVk, VSOk eta VOSk) erabiltzen duté komunki SVO baina ez SOV 

Ikusten genuen herenegun nóla SVOk ez zuen komunki erabiltzen beste ordena alternatiborik artén S, V eta O; bitárten SOVk erabiltzen zuén SVO. Eta horko asimetria hori harago doa, zeren beste bi hitz-ordena minimoki maizkoek ere (VSO eta VOS) bádute SVO artén euren ordena alternatibo komun edo oso komunak, bitárten ez dutén erabiltzen SOV ordena alternatiboa. Ikus ondorengo taula ga Newmeyer, aterea ti artikulua ga Steele ("Word order variation", (1978): 

Taula horrek sakontzen dú an asimetria intralinguistikoa aldé SVO, zeren beste hiru ordenek erabiltzen duté SVO nola alternatiba komuna edo oso komuna, baina ez SOV.

Bai, ordena berez neutroena eta evolutiboki egonkorrena: SVO. [2441] [>>>]