asteazkena, otsaila 15, 2023

Horrela sortuko zirén "-te-" eta "-ke-" partikula potentzialak, biak ere kin "-t-" edo "-k-" epentetikoak

Ikusi dugu an aurreko sarrerak nóla Zaldubi senpertarrak erabili zituén "dohatzo" eta "doazco" forma pluralak (haiek hari) an XIX. mendea. Singularrean erabiltzen dú "doaco", zein ez den baizik "doa + o" kin "-k-" epentetiko bat:

  • doako = doa + k + o

Askoz lehenago, Etxeberri Ziburukoak ere erabiltzen zuén ber "doaco" ("hura hari") an bere lana te 1627 (zeintaz mintzatu garen adibiez hemen):

Eta nóla ematen zuén Etxeberri Ziburukoak (1627) "hura haiei"? Ba, ematen zuén "doate", zein ez den baizik "doa + e" kin "-t-" epentetiko bat:

  • doako = doa + t +e

Hona hemen zéin azalpen ematen duén Patxi Altunak an bere edizio kritikoa te "Manual devozionezcoa" (1627):

Oso interesgarria iruditzen zaigu nóla doazen alternatzen "-t-" eta "-k-" soinu epentetikoak finéz burutu lotura edo konposizio berriak.

Zeren, "hari doako" izanki, ez al zen printzipioz regularragoa "haiei doake" ordezta "haiei doate"? Zéin izan ziteken arazoá ze blokeatu zuén "doake" regularrago hori? 

Ba ze jada exisititzen zén halako adizkia: "doake", zein (hau ere, antzera nola besteak) ez den baizik "doa + e" kin (orain) "-k-" epentetikoa, eta non, kasu honetan, "-e-" hori ez den justuki "e" pluralgilea an "doate" baizik "e" bat adiéraziz zérbait indefinitua, ez-presentziala, akaso futuroa, edo posiblea: "doake" (baliteke bi "e" horiek, alegia pluralgilea eta indefinitua, etortzea ti ber jatorri komun zaharrago bat, non akaso "e" horrek adieraziko zuén zerbait indefinitua an denbora, kantitatea,...).

Horrela sortuko zirén "-te-" eta "-ke-" partikula potentzialak, biak ere kin "-t-" edo "-k-" epentetikoak. [>>>]

Etiketak:

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

NORC typoco TE hori hassieran NORI dativoa cen:

dakarte = dakarkie

Guero NORC bilhacatu:

dakarte = ekarten dute

Adeitsuqui

asteazkena, otsaila 15, 2023 9:13:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

daiteque = daite = daique
leiteque = leite = leique
& = lediteque = liteque

Denac euscara on!

asteazkena, otsaila 15, 2023 12:14:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home