balbula: Zailtasun gehiago, lehenago hasi eta... beranduago bukatu

Aurreko sarreran esan dugunez, Molinaroren eta besteren esperimentuan (2017) ezusteko izen-klase konkretu batek eragiten zuén divergentzia elektrofisiolgiko gehiago (azken buruan, zailtasun interpretatibo gehiago) an euskaldun natiboak ezenezta an gaztelaniadun natiboak.

Gauza da ze, experimentu horretan, ordenagailuko pantailan agertzen dá determinante sintaktiko bat, eta gero, izen bat, zeinen generoaren gardentasun edo opazitate formalak eragingo luké divergentzia elektrofisiologiko gehigarri bat gain euskaldun natiboak noiz izen horrentzat aurreikusitako generoa (determinantea irakurtzean) ez etorri bat kin geroko izenaren generoa (adibidez, casa dá formalki eta izatez femeninoa, hau da genero-gardena; mano izena dá formalki maskulinoa baina izatez femeninoa, hau da opakoa respektu generoa; eta reloj ez dá formalki maskulinoa ezta femeninoa ere, baina izatez dá maskulinoa).

Hala ere, Molinaro eta beste (2017) fijatuko dirá nagusiki an denbora: euren artikuluan azpimarratzen dute ze divergentzia gehigarri hori (zein euskaldun natiboengan gertatuko litzaké arten 170 eta 250 ms atzerago ze irákurri determinantea baldin ezusteko izena genero-gardena bada) dá gertatzen lehenago ze beste bi divergentziak zein diren komunak bai gaztelaniadun natiboengan eta baita euskaldun natiboengan ere (bigarren divergentzia gertatuko litzaké 250-400 ms atzerago ze irákurri determinantea, eta hirugarrena hasiko litzateké 200 ms atzerago ze irákurri izena, eta bi hauek gertatuko dirá edozein delarik ezusteko izenaren klasea: genero-gardena).

Ildo horri jarraituta, ikus dezagun orain zehazki nóiz hasten eta bukatzen diren ustezko zailtasun interpretatibo horiek. Gauza da ze, experimentuko izen-garden horietan, euskaldun natiboak hasiko liraké divergitzen lehenago (aipatutako 170-250 ms-ko divergentzia horretan, zein Molinarok eta bestek azpimarratu) eta bukatuko luketé... beranduago: esan nahi baita ze aipaturiko hirugarren divergentzia edo ustezko zailtasun interpretatibo hori (zeinen hasiera Molinarok eta bestek kokatzen dutén 200 ms atzerago ze irákurri izena) amaituko litzaké argiki beranduago an euskaldun natiboak ezez an gaztelaniadun natiboak (euren artikuluko 4. irudian agertzen da markatuta hirugarren divergentzia hori).

Horrek esan nahiko luke ze, onartuko bagenu ze divergentzia negatibo edo negatibitate elektrofisiologiko horiek islatzen dituzté zailtasun interpretatiboak, orduan euskaldun natiboek halako izen gardenetan erakutsiko lituzketé zailtasun gehiago (3 eta ez 2), hasiko lirake lehenago zailtasunak izaten (1. divergentziaren hasieran), eta bukatuko luteké beranduago (3. divergentziaren bukaeran). Beraz, denborari begiratuta ere, zerbait izatekotan, efizienteagoak izango lirake gaztelaniadun natiboak gaztelaniaz ezez euskaldun natiboak gaztelaniaz.

Molinaroren eta besteren (2017) artikuluan irakur daiteke ondoko azalpen hau:

Consequently, they [gaztelaniadun natiboek eta euskaldun natiboek] learned to efficiently predict based mainly on the regularities of their native language, adjusting their prediction mechanisms either to Spanish or to Basque. Predictors initially tuned to Spanish handle transparent and opaque items similarly during prediction, given the reliability of lexical-level [2. eta 3. divergentziak maila horretakoak lirake: lexiko-semantikoak] grammatical gender processing (Caffarra & Barber, 2015; Caffarra et al., 2014), while predictors initially tuned to Basque show more word-form effects [1. divergentzia: formal hutsa] even in an L2 when word-form (noun endings) cues are available. [Molinaro et al., 2017:71]