Zertan datza 'the reliability' hon 'lexical level' respektu 'word-form level'?

Aurreko sarreran aipatu dugu ondorengo azalpena ganik Molinaro eta beste (2017):

Consequently, they [gaztelaniadun natiboek eta euskaldun natiboek] learned to efficiently predict based mainly on the regularities of their native language, adjusting their prediction mechanisms either to Spanish or to Basque. Predictors initially tuned to Spanish handle transparent and opaque items similarly during prediction, given the reliability of lexical-level [2. eta 3. divergentziak maila horretakoak lirake: lexiko-semantikoak] grammatical gender processing (Caffarra & Barber, 2015; Caffarra et al., 2014), while predictors initially tuned to Basque show more word-form effects [1. divergentzia: formal hutsa] even in an L2 when word-form (noun endings) cues are available. [Molinaro et al., 2017:71]

non azpimarratzen dén the reliability of lexical-level [maila horretakoak lirake 2. eta 3. divergentzia komunak] respektu word-form level [1. divergentzia gehigarria]. Sarrera honetan soilik nahi genuke zehaztu zértan datzan hóri reliability of lexical-level respektu word-form level. Ikus:

... it needs to be noted that although transparent endings [formalki, word-form level horretan] are valid cues for gender retrieval, they convey highly redundant information (Vigliocco and Franck, 2001). In  fact, while the lexical route always provides the correct gender of a noun (since all noun shave their gender value explicitly stored in the mental lexicon, Delfitto and Zamparelli, 2009), the form-based route does not. And, even when people cannot access information about word-form (Miozzo and Caramazza, 1997; Vigliocco et al., 1997), the grammatical gender can always be lexically recovered. [Caffarra & Barber, 2015:89]

Esan nahi baita ze, kontextu honetan, word-form level [aurreko sarreretan aipatutako 1. divergentzia gehigarri] horretako lan formal hori izango litzaké:

1.  partziala (ez du beti funtzionatzen),
2.  insegurua (nahiz-eta funtzionatu, ez du beti ondo funtzionatzen), eta
3.  highly redundant (ondo funtzionatuz gero ere). 

Horregatixe da inefizientea. [272] [>>>]
____________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017) 
3.: Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria
4.: Hitz-generoa desagertuko balitz ere...
5.: Divergentzia gehiago egotea ezin da interpretatu nola aurreikupen-efizientzia handiagoa
6.: Zailtasun gehiago, lehenago hasi eta... beranduago bukatu

Zailtasun gehiago, lehenago hasi eta... beranduago bukatu

Aurreko sarreran esan dugunez, Molinaroren eta besteren esperimentuan (2017) ezusteko izen-klase konkretu batek eragiten zuén divergentzia elektrofisiolgiko gehiago (azken buruan, zailtasun interpretatibo gehiago) an euskaldun natiboak ezenezta an gaztelaniadun natiboak.

Gauza da ze, experimentu horretan, ordenagailuko pantailan agertzen dá determinante sintaktiko bat, eta gero, izen bat, zeinen generoaren gardentasun edo opazitate formalak eragingo luké divergentzia elektrofisiologiko gehigarri bat gain euskaldun natiboak noiz izen horrentzat aurreikusitako generoa (determinantea irakurtzean) ez etorri bat kin geroko izenaren generoa (adibidez, casa dá formalki eta izatez femeninoa, hau da genero-gardena; mano izena dá formalki maskulinoa baina izatez femeninoa, hau da opakoa respektu generoa; eta reloj ez dá formalki maskulinoa ezta femeninoa ere, baina izatez dá maskulinoa).

Hala ere, Molinaro eta beste (2017) fijatuko dirá nagusiki an denbora: euren artikuluan azpimarratzen dute ze divergentzia gehigarri hori (zein euskaldun natiboengan gertatuko litzaké arten 170 eta 250 ms atzerago ze irákurri determinantea baldin ezusteko izena genero-gardena bada) dá gertatzen lehenago ze beste bi divergentziak zein diren komunak bai gaztelaniadun natiboengan eta baita euskaldun natiboengan ere (bigarren divergentzia gertatuko litzaké 250-400 ms atzerago ze irákurri determinantea, eta hirugarrena hasiko litzateké 200 ms atzerago ze irákurri izena, eta bi hauek gertatuko dirá edozein delarik ezusteko izenaren klasea: genero-gardena).

Ildo horri jarraituta, ikus dezagun orain zehazki nóiz hasten eta bukatzen diren ustezko zailtasun interpretatibo horiek. Gauza da ze, experimentuko izen-garden horietan, euskaldun natiboak hasiko liraké divergitzen lehenago (aipatutako 170-250 ms-ko divergentzia horretan, zein Molinarok eta bestek azpimarratu) eta bukatuko luketé... beranduago: esan nahi baita ze aipaturiko hirugarren divergentzia edo ustezko zailtasun interpretatibo hori (zeinen hasiera Molinarok eta bestek kokatzen dutén 200 ms atzerago ze irákurri izena) amaituko litzaké argiki beranduago an euskaldun natiboak ezez an gaztelaniadun natiboak (euren artikuluko 4. irudian agertzen da markatuta hirugarren divergentzia hori).

Horrek esan nahiko luke ze, onartuko bagenu ze divergentzia negatibo edo negatibitate elektrofisiologiko horiek islatzen dituzté zailtasun interpretatiboak, orduan euskaldun natiboek halako izen gardenetan erakutsiko lituzketé zailtasun gehiago (3 eta ez 2), hasiko lirake lehenago zailtasunak izaten (1. divergentziaren hasieran), eta bukatuko luteké beranduago (3. divergentziaren bukaeran). Beraz, denborari begiratuta ere, zerbait izatekotan, efizienteagoak izango lirake gaztelaniadun natiboak gaztelaniaz ezez euskaldun natiboak gaztelaniaz.

Molinaroren eta besteren (2017) artikuluan irakur daiteke ondoko azalpen hau:

Consequently, they [gaztelaniadun natiboek eta euskaldun natiboek] learned to efficiently predict based mainly on the regularities of their native language, adjusting their prediction mechanisms either to Spanish or to Basque. Predictors initially tuned to Spanish handle transparent and opaque items similarly during prediction, given the reliability of lexical-level [2. eta 3. divergentziak maila horretakoak lirake: lexiko-semantikoak] grammatical gender processing (Caffarra & Barber, 2015; Caffarra et al., 2014), while predictors initially tuned to Basque show more word-form effects [1. divergentzia: formal hutsa] even in an L2 when word-form (noun endings) cues are available. [Molinaro et al., 2017:71]

Horren arabera, gaztelaniadun natiboek gaztelaniaz ikasiko lukete ez egiten 1. divergentzia hori zeren inefizientea litzateke given the reliability of  2. eta 3. divergentziak. Euskaldun natiboak, aldiz, arituko lirake gaztelaniaz inefizienteki egiten 1. divergentzia hori. [271] [>>>]

______________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017) 
3.: Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria
4.: Hitz-generoa desagertuko balitz ere...
5.: Divergentzia gehiago egotea ezin da interpretatu nola aurreikupen-efizientzia handiagoa 

Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria

Aurreko sarreran argi gelditu da marko orokorrá non behar dugun kokatu eztabaida hau: sintaxi buruazkenak dirá estrukturalki askoz gutxiago efizienteak ezi sintaxi burulehenak. Horren ondorioz hizkuntza buruazkenetan beharko dirá estrategia konpensatzaileak (hemen eta Japonian), zeinen bizkarezurra dén erabiltzea estruktura sintaktiko sinpleagoak (hor gauzatzen dira estuasunak) afin izan daitezen aurreikusgarriagoak. Horrek, jakina, bádu kostu esanguratsurik gain eraginkortasuna.

Kostu komunikatibo hori ordainduta ere, sintaxi buruazkenetan aurreikuspen estrukturala inoiz ez da izanen hain ajustatua nola an hizkuntzak non gako estrukturalak diren iragartzen sistematikoki eta explizitoki (sintaxi burulehenak). Halako estruktura sistematikoki iragarleak báditu, gainera, beste ahal klabe bat nola baita eskaintzea askatasun diskursiboa afin jarraitu detailatzen mezua koherenteki eta eraginkorki, besteak beste.

Eta orain, saiatuko gara marko egokian jartzen Molinarok erabilitako experimentu-modua ere, zein oinarritzen den an grabátu eta analizátu parte-hartzaileen zenbait arrasto elektrofisiologiko atereak ti euren aktibitate zerebrala bitárten irakurtzen hitzak edo testuak (erabilíz elektrodo batzuk zein itsatsi dirén gain hiztunaren burua). Izan ere, azpimarratu behar da ze arrasto elektrofisiologiko horien interpretazioa ez da batere evidentea, eta edozein kasutan askoz ere gutxiago direktoki interpretagarria, askoz ere gutxiago objetiboki interpretagarria ezi emaitzak on, demagun, ulermen-ariketa bat.

Gauza da ze azterketa idatzi batean normalean konsideratzen da parte-hartzaileak zénbat erantzun zuzen eta zénbat oker eman dituen (ariketa objetibo errazki interpretagarria baita), aski berdin zaigularik zéin burmuin-prozesu gertatu diren afin ailegatu ki erantzun horiek (burmuin-arrastoen interpretazioa ez litzake batere evidentea). Arrasto elektrofisiologiko horiek, jakina, ez dira baztertu behar, baina euren erabilera izan beharko litzaké soilik osagarria respektu emaitza objetiboagoak zeinen interpretazioa baitá zuzenekoa, nola dirén ulermen-ariketak, reakzio-ariketak, pausak, dudak, jarraitutasuna, diskursoaren analisia....

Gainera, suposatuz, adibidez, ze arrasto elektrofisiologikoek neurtzen duté nóiz gertatzen diren desfaseak (edo "mismatch"ak) artén hiztunaren aurreikuspen linguistikoak eta pantailan irakurritako benetako balioak (lehenago aurreikusitakoak), oso kontuan hartu beharko genuke ze desfase guztiak ez direla berdinak: ez baita berdin huts egiteá an aurreikuspena on elementu gramatikal bat zek baldintzatzen dú aurreko perpaus osoaren zentzua, edo erratzeá aurreikusten zerbait zek ez du inolako eraginik gain koherentziá on aurreko diskursoa, adibidez.

Edonola ere, konparatuko balitz zéin arrasto elektrofisiologiko uzten duten hala euskaldun natiboek euskaraz nola gaztelaniadun natiboek gaztelaniaz, lortuko genukeena izango litzaké material osagarri bat respektu evidentzia anitza eta sendoa zein ari den etengabe oihukatzen ze hizkuntza buruazkenak dirá estrukturalki askoz gutxiago efizienteak ezi burulehenak. [268] [⇶]

______________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017)