Zertan datza 'the reliability' hon 'lexical level' respektu 'word-form level'?

Aurreko sarreran aipatu dugu ondorengo azalpena ganik Molinaro eta beste (2017):

Consequently, they [gaztelaniadun natiboek eta euskaldun natiboek] learned to efficiently predict based mainly on the regularities of their native language, adjusting their prediction mechanisms either to Spanish or to Basque. Predictors initially tuned to Spanish handle transparent and opaque items similarly during prediction, given the reliability of lexical-level grammatical gender processing (Caffarra & Barber, 2015; Caffarra et al., 2014), while predictors initially tuned to Basque show more word-form effects even in an L2 when word-form (noun endings) cues are available. [Molinaro et al., 2017:71]

non den azpimarratzen the reliability of lexical-level [maila horretakoak lirateke 2. eta 3. divergentzia komunak] respektu word-form level [1. divergentzia gehigarria]. Sarrera honetan soilik nahi nuke zehaztu zértan datzan hóri reliability of lexical-level respektu word-form level. Ikus:

... it needs to be noted that although transparent endings [formalki, word-form level horretan] are valid cues for gender retrieval, they convey highly redundant information (Vigliocco and Franck, 2001). In  fact, while the lexical route always provides the correct gender of a noun (since all noun shave their gender value explicitly stored in the mental lexicon, Delfitto and Zamparelli, 2009), the form-based route does not. And, even when people cannot access information about word-form (Miozzo and Caramazza, 1997; Vigliocco et al., 1997), the grammatical gender can always be lexically recovered. [Caffarra & Barber, 2015:89]

Esan nahi baita ze, kontestu honetan, word-form level [aurreko sarreretan aipatutako 1. divergentzia gehigarri] horretako lan formal hori izango litzateké:

1.  partziala (ez du beti funtzionatzen),
2.  insegurua (nahiz-eta funtzionatu, ez du beti ondo funtzionatzen), eta
3.  highly redundant (ondo funtzionatuz gero ere). 

Horregatixe da inefizientea. [⇶]
____________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017) 
3.: Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria
4.: Hitz-generoa desagertuko balitz ere...
5.: Divergentzia gehiago egotea ezin da interpretatu nola aurreikupen-efizientzia handiagoa
6.: Zailtasun gehiago, lehenago hasi eta... beranduago bukatu

Zailtasun gehiago, lehenago hasi eta... beranduago bukatu

Aurreko sarreran esan dugunez, Molinaroren eta besteren esperimentuan (2017) ezusteko izen-klase konkretu batek zuen eragiten divergentzia elektrofisiolgiko gehiago (azken buruan, zailtasun interpretatibo gehiago) euskaldun natiboengan ezenezta gaztelaniadun natiboengan.

Izan ere, esperimentu horretan, ordenagailuko pantailan agertuko dá determinante sintaktiko bat, eta gero, izen bat, zeinen generoaren gardentasun edo opazitate formalak luke eragingo divergentzia elektrofisiologiko gehigarri bat gain euskaldun natiboak noiz izen horrentzat aurreikusitako generoa (determinantea irakurtzean) ez etorri bat kin geroko izenaren generoa (adibidez, casa dá formalki eta izatez femeninoa, hau da genero-gardena; mano izena dá formalki maskulinoa baina izatez femeninoa, hau da opakoa respektu generoa; eta reloj ez dá formalki maskulinoa ezta femeninoa ere, baina izatez dá maskulinoa).

Hala ere, Molinaro eta beste (2017) dira fijatzen nagusiki an denbora: euren artikuluan dute azpimarratzen ze divergentzia gehigarri hori (zein euskaldun natiboengan litzateke gertatuko arten 170 eta 250 ms atzerago ze irakurri determinantea baldin ezusteko izena genero-gardena bada) da gertatzen lehenago ze beste bi divergentziak zein diren komunak bai gaztelaniadun natiboengan eta baita euskaldun natiboengan ere (bigarren divergentzia gertatuko litzateké 250-400 ms atzerago ze irakurri determinantea, eta hirugarrena hasiko litzateké 200 ms atzerago ze irakurri izena, eta bi hauek dira gertatuko edozein delarik ezusteko izenaren klasea: genero-gardena).

Ildo horri jarraituta, fijatu gaitezen orain zehazki noiz hasten eta bukatzen diren ustezko zailtasun interpretatibo horiek. Gauza da ze, esperimentuko izen-garden horietan, euskaldun natiboak hasiko lirateke divergitzen lehenago (aipatutako 170-250 ms-ko divergentzia horretan, zein Molinarok eta bestek azpimarratu) eta bukatuko luketé... beranduago: esan nahi baita ze aipaturiko hirugarren divergentzia edo ustezko zailtasun interpretatibo hori (zeinen hasiera Molinarok eta bestek duten kokatzen 200 ms atzerago ze irakurri izena) litzateke amaituko argiki beranduago euskaldun natiboengan ezez gaztelaniadun natiboengan (euren artikuluko 4. irudian da agertzen markatuta hirugarren divergentzia hori).

Horrek esan nahiko luke ze, onartuko bagenu ze divergentzia negatibo edo negatibitate elektrofisiologiko horiek dituzte islatzen zailtasun interpretatiboak, orduan euskaldun natiboek halako izen gardenetan lituzkete erakutsiko zailtasun gehiago (3 eta ez 2), hasiko lirateke lehenago zailtasunak izaten (1. divergentziaren hasieran), eta bukatuko luteke beranduago (3. divergentziaren bukaeran). Beraz, denborari begiratuta ere, zerbait izatekotan, efizienteagoak izango lirateké gaztelaniadun natiboak gaztelaniaz, ezez euskaldun natiboak gaztelaniaz.

Molinaroren eta besteren (2017) artikuluan irakur daiteke azalpen hau:

Consequently, they [gaztelaniadun natiboek eta euskaldun natiboek] learned to efficiently predict based mainly on the regularities of their native language, adjusting their prediction mechanisms either to Spanish or to Basque. Predictors initially tuned to Spanish handle transparent and opaque items similarly during prediction, given the reliability of lexical-level [2. eta 3. divergentziak maila horretakoak lirateke: lexiko-semantikoak] grammatical gender processing (Caffarra & Barber, 2015; Caffarra et al., 2014), while predictors initially tuned to Basque show more word-form effects [1. divergentzia: formal hutsa] even in an L2 when word-form (noun endings) cues are available. [Molinaro et al., 2017:71]

Horren arabera, gaztelaniadun natiboek gaztelaniaz ikasiko lukete ez egiten 1. divergentzia hori zeren inefizientea litzateke given the reliability of  2. eta 3. divergentziak. Euskaldun natiboak, aldiz, arituko lirateke gaztelaniaz inefizienteki egiten 1. divergentzia hori. [⇶]

______________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017) 
3.: Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria
4.: Hitz-generoa desagertuko balitz ere...
5.: Divergentzia gehiago egotea ezin da interpretatu nola aurreikupen-efizientzia handiagoa 

Arrasto elektrofisiologikoen balio osagarria

Aurreko sarreran argi gelditu da marko orokorra non behar dugun kokatu eztabaida hau: sintaxi buruazkenak dirá estrukturalki askoz gutxiago efizienteak ezi sintaxi burulehenak. Horren ondorioz hizkuntza buruazkenetan beharko dirá estrategia konpensatzaileak (hemen eta Japonian), zeinen artean dén aurkitzen nagusiki a erabilera e estruktura sintaktiko sinpleagoak (horretan gauzatzen dira estuasunak) afin izan daitezen aurreikusgarriagoak. Horrek, jakina, bádu kostu esanguratsurik gain eraginkortasuna.

Kostu komunikatibo hori ordainduta ere, sintaxi buruazkenetan aurreikuspen estrukturala inoiz ez da izanen hain ajustatua nola an hizkuntzak non gako estrukturalak diren iragartzen sistematikoki eta esplizitoki (sintaxi burulehenak). Halako estruktura sistematikoki iragarleak báditu, gainera, beste ahalbide klabe batzuk nola baita eskaintzea askatasun diskursiboa afin jarraitu detailatzen mezua koherenteki eta eraginkorki, besteak beste.

Eta orain, saiatuko gara marko egokian jartzen Molinarok erabilitako esperimentu-modua, zein den oinarritzen an grabatzeá eta analizatzea zenbait arrasto elektrofisiologiko zein parte-hartzaileen aktibitate zerebralak uzten baitu noiz irakurtzen hitzak edo testuak (erabilíz elektrodo batzuk zein dirén itsatsiak gain hiztunaren burua). Izan ere, azpimarratu behar da ze arrasto elektrofisiologiko horren interpretazioa ez da batere ebidentea, eta edozein kasutan askoz ere gutxiago direktoki interpretagarrik, askoz ere gutxiago objetiboki interpretagarria ezi emaitzak on, demagun, ulermen-ariketa bat.

Gauza da ze azterketa batean normalean konsideratzen dugu ebaluatuak zénbat erantzun zuzen eta zenbat oker eman dituen (ariketa objetibo errazki interpretagarria baita), aski berdin zaigularik zéin burmuin-prozesu gertatu diren afin ailegatu ki erantzun horiek (burmuin-arrastoen interpretazioa ez litzake batere ebidentea). Arrasto elektrofisiologiko horiek, jakina, ez dira baztertu behar, baina euren erabilera izan beharko litzake soilik osagarria respektu emaitza objetiboagoak zeinen interpretazioa baita zuzenekoa: ulermen-ariketak, reakzio-ariketak, pausak, dudak, jarraitutasuna, diskursoaren analisia....

Gainera, suposatuz, adibidez, ze arrasto elektrofisiologikoek dúte neurtzen nóiz gertatzen diren desfaseak (edo "mismatch"ak) arten hiztunaren aurreikuspen linguistikoak eta pantailan irakurritako benetako balioak (lehenago aurreikusitakoak), oso kontuan hartu beharko genuke desfase guztiak ez direla berdinak: ez baita berdin huts egiteá an aurreikuspena e elementu gramatikal bat ze-dún-baldintzatzen aurreko perpaus osoaren zentzua, edo erratzeá aurreikusten zerbait ze-ez-dun inolako eraginik gain koherentzia e aurreko diskursoa, adibidez.

Edonola ere, konparatuko balitz zéin arrasto elektrofisiologiko uzten duten hala euskaldun natiboek euskaraz nola gaztelaniadun natiboek gaztelaniaz, lortuko genukeena izango litzaké material osagarri bat respektu ebidentzia anitza eta sendoa ze-ari-den etengabe oihukatzen ze hizkuntza buruazkenak dirá estrukturalki askoz gutxiago efizienteak ezi burulehenak. [⇶]

______________________________
Irakur ere sarrera hauek
1:  Unitate sintetikoak vs analitikoak
2.: Marko orokorra: "...retrasa mucho..." (Molinaro, 2017)