"arean" = "harik" = "hartatik", baina orain fosilizatua nola adverbioa

Erramun Gerrikagoitia dú galdetzen an atzoko sarrera:

Munguia inguruco euscaran erabilten da "arean" adierazteco "zeozer". Halan, galdetuz ¿badaucazu diruric? erantzuten ohi da, bai arean edo bai areantchu. Ba al du honec "arean"-ec loturaric kin commentatzen ari garen "arean"?

Bai, hitz berbera da:

arean (V-ple-arr-oroz ap. A; Lar Sup, Añ). Etim. Se trata en su origen de la forma arcaica (suf. -rean) de ablativo del dem. de tercer grado. [OEH]

zein, noiz gáldu bere funtzionalitate ablatiboa, jarraitu zen erábiltzen, inertzia hutsez, fosilizaturik an zenbait esamolde, nola, adibidez, hori zeintaz ari garen:

1. (En frases negativas). Nada. "Nada" Lar Sup ( RS). "Arean ez, nada" msOch. [...] (En frases afirmativas o interrogativas). Algo. "Arean (nada) algo" msOch. "Quelque chose. Arian daukazu?, avez-vous quelque chose?" vEys.  [OEH]

Esan nahi baita ze, garai batean, "arean" hori izanen zén beste ablatibo bat, kasu horretan aplikatua ki erakusle bat:

Emaidazu arean = Emaidazu harik = Emaidazu hartatik.

eta gauza da ze, gerora, noiz joan deságertzen jatorrizko zentzu ablatiboa, eta diogunez inertziaz, jarraitu zen erábiltzen esamolde zehatz hori, mantenduz formalki ablatibo zaharra, baina berrinterpretaturik nola adverbioá on kantitatea:

Emaidazu arean = Emaidazu zeozer.

Izan ere, halako erabilera fosilizatuak izaten dira giltzá eta lehioá nondik batzutan ezagutu daiteke nolákoa zen antzineko morfosintaxia. Kasu honetan, hortxe gelditu da ablatibo hori, gramatikalizaturik nola adverbioa. [541] [>>>]