larunbata, urria 12, 2019

Hizkuntza baten vokal-kopuruak akaso iragar lezaké hizkuntza horren abiadura silabikoa

Mintzo ginen atzo buruz inventario fonemikoak, eta nóla, hizkuntza ezberdinetan, aukera fonemiko horiek izan litezkén zabalagoak edo murritzagoak, ahalbidetuz konbinazio fonemiko gehiago edo gutxiago an silaba ezberdin gehiago edo gutxiago, eraginéz inventario silabiko zabalagoak edo murritzagoak ere (konprobatzen genuen nóla hizkuntza batean aukera silabikoa izan litekén harik 20 aldiz handiagoa zein beste hizkuntza batean).

Eta konbinazio fonemiko horietan akaso azpimarratu beharko genuke a papera hen fonema vokalikoak zatio euren konbinazio-gaitasun handiagoa noiz sortzen silaba diferenteak: ideia da ze, vokalek sor ditzakete silabak bai soilduta, bai diptongoak eginda, bai eta konbinatuak kin edozein konsonante edo konsonante-multzo, zein izan ahal dirá askoz gehiago zein vokalak, halatan ze, nolabait esan, vokal baten eragin (silabiko-) sortzailea multiplikatzen da bidér kopurua hen konsonanteak eta konsonante-multzoak zein existitu an hizkuntza.

Hizkuntza tonaletan, tonuek bádute efektu biderkatzaile handia, halatan ze tonu ezberdinetako silabak konsideratu litezké nola balira vokal ezberdinekoak, nondik, vokalen kopurua multiplikatu beharko litzaké bider tonu-kopurua afin konputatu "vokalen" kopurua (tonuak barne).

Horrela, hizkuntza ezberdinetan espero beharko genuke erlazio bat arten vokal-kopuruak, silaba ezberdinen kopuruak eta silaba-abiadurak; halan ze hizkuntzak kin vokal gutxiago zíren izanen, oro har, arinagoak (an silabak segunduko), bitarten vokal gehiago izatea lotuko zén kin abiadura silabiko baxuagoa.

Edo, bestela esanda, hizkuntza baten vokal-kopuruak akaso iragar lezaké, hein interesgarri batean, hizkuntza horren abiadura silabikoa. []