Ez dago sakoneko diferentziarik

Ondokoa idatzi nuen atzo an bloga hen Erramun Gerrikagoitia (deitzén Referentziak) azpi sarrera titulatzén ⇶ Zer luque tcharric, erabiliric librequi bakoitzac?:
_____________________________________

Dudarik gabe, oso interesgarria iruditzen zait ondoko estruktura hau:

"... kontrá dago neurri ekonomikoEN zein hartu zirén noiz...",

zein interpretatzen baitut nola oihu argi bat ganik tradizioa aldé genitivo burulehen flexible bat, zein saiatu egin ziren aurkitzen (horretara dator estruktura hori) baina zein ezin izan zuten aurkitu, justuki zeren desdoblamendua hen sufijoak ez den gauza erraza fisikoki.

Nire ustez, egun, oihu horri erantzun beharko genioke bi modutan. Bata:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak zein hartu zirén noiz..."

non "kontra" desdoblatu da gabé genitivoa, zein justuki hor ez den behar, eta bestea:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak hen gobernu guztiak zein aritu ziren noiz..."

non "hen" hori ez da baizik sufijo genitivo aurreratua, zein, horrela, dén bihurtu egoki, flexible eta emankor (eta partikula bera da).

Ez dut ikusten tradizioa nola galga, baizik nola akuilu, eta ez dut ikusten uko egitea ki nexu ondo eratu eta funtzional bat (nola "bitartean-eta..." edo bere kidé "bitartén..."), soilik zeren ez den agertzen an literatura zaharra zein gelditu zaigun. Hori litzaké, nire ustez, tradizioa txarto ulertzea.

Halakoetan nengoen harik irakurri zure azken esaldia:

Eta esango dizut guztiz egokia iruditu zaidala zure idazkera ere aurretik, harik eta sabela mugiarazi didan arte azken galdera honen joskerak...

Sabela mugiarazi?

Sabela mugiarazi al dizu zerk-eta "an" inesivo optativo xume txukun batek? Ba, eskerrak ez zaizula sabela mugitzen noiz ikusi "zein" erlativo gaixo horietako bat edo "SVO" bat, zeren orduan akabo debatea, zientzia eta euren ondorioak. "an" hori ez da baizik ber "an" adverbio postpositivoa (zein sufijatu zen, zailduz bere desdoblamendua), baina aurrera ekarria. Eta ez da pisuagoa zein, adibidez, "zein".

Hona hemen bi galderatxo problematikoak:

"ikusten al duzu arazorik an nire erabilera estrukturalak? Ikusten al duzu arazorik an edukia?"

zein idatzi nitun erantzunéz ki zure dudak buruzki egokitasuna hen nire erabilera (estrukturalak)... eta zeinen eredua dá:

Ikusten al duzu arazorik an ...
Ikusten al duzu arazorik an ... "an"?
Ikusten al duzu arazorik an ... forma?
Ikusten al duzu arazorik an ... edukia?
Ikusten al duzu arazorik an ... nire erabilera estrukturalak?
Ikusten al duzu arazorik an ... estruktura sintaktikoak?
Ikusten al duzu arazorik an ... forma hen estruktura sintaktiko prepositivoak?
Ikusten al duzu arazorik an ... forma hen estruktura sintaktiko prepositivoak nola "noiz + infinitivoa" edo "harik + infinitivoa"?
Ikusten al duzu arazorik an ... edukia hen liburua buruzki estruktura prepositivoak zein sortzen erabilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Baita erabilera sipleenetan ere, estruktura prepositivoak ematen du aukera ki fokalizatu indarra zehazki gain azken sintagma nominala:

Ikusten al duzu arazorik an..."an"?

hala nola aukera errazagoa ki jarraitu diskurritzen:

Ikusten al duzu arazorik an ... edukia hen liburua buruzki estruktura prepositivoak zein sortzen erabilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Hori horrela da. Beste kontu bat da zér egin ahal den gaur eta hemen afin eman aurrerapausuak, eta hor sartzen zaigu gradualitatea, egokitasun erlativoa, eta adibidez idazle zaharrak, zein hasi ziren bidea egiten.

Baina, euskal idazle zaharrik ez balitz existitu, ezingo al zen derivatu perpaus erlativo burulehenik? Jakina baietz, zeren hor daude mekanismo sintaktikoak, zein diren euskara ere. Nire ikuspegitik, berdin desdoblatu daiteké "baizik...", "salvu...", "kontrá...", "aldé...", "an..." edo "hen...": ez dago sakoneko diferentziarik. [⇶]