astelehena, apirila 27, 2020

Komentario bat burúz "e kar", "ekar", "ekarren", "zekarren", "zekartzan", "zenkartza"', "zenekarren", "zenekartzan" eta "zindekartzan"

Atzo komentatzen genuen nóla euskararen sintaxia garatzean, eta hola nagusiki SOV bilakatzean (tikan OVS), aditzean gertatu zirén zenbait reanalisi eta birmoldaketa (atzo genioenez, halako bilakabide sintaktikoak bereziki aproposak izan ahal dira arrén gertatu bilakabide morfologikoak ere). Zehazkiago, har dezagun "ekarren" forma, zein aterea zen erantsiz "-(e)n" (finean inesiboa) ki forma zahar analitiko trinkotuá ("e kar" >) "ekar", zein gelditu zaigún nola aditz-erroa. Gauza da ze, "ekarren" hori pertenitzen zen ki OVS serie regular bat:
hark hura ekarren aúrka nik hura ekardan, zuk hura ekarzun
baina nonoiz, nahiko goiz, argudiagarriki SOV bihurtzean, "ekarren" hori morfologikoki (ez interpretatiboki) reanalizatu zén nola:
hark hura ekarren aúrka nik hura nekarren, zuk hura zekarren
non dugún "ekarren" reanalizatua, eta serie osoa birmoldatua, halan ze, adibidez, daukagú "nekarren" referitua ki "nik hura" eta "zekarren" referitua ki "zuk-hura".

Gainera, daukagú "zekarren" horren plurala: "zekartzan", zein den "zuk-haiek", eginez interferentzia kin lehengo "zekartzan", zein zen "hark-zu", eta zein, disanbiguatzeko, birmoldatuko zén nola "zenkartzan", "hark-zu" berria.

Baina, geroago, zenbait hizkeratan (zeintatik gero aterako zén batua), "zekarren" reanalizatuko zén nola "hark-hura" ordezta "zuk-hura", eta hortaz "zuk-hura" forma hori birmoldatu behar izan zén, kasu honetan, nola "zenekarren":
hark hura zekarren aúrka nik hura nekarren, zuk hura zenekarren (batua)
Eta "zenekarren" horren plurala dá "zenekartzan" ("hark haiek"), zein den oso antzekoa nola "zenkartzan", "hark-zu", zein, azkenik, birmoldatuko zén ki "zindekartzan" "hark-zu" batua.

Horrela, reanalisi eta birmoldaketa ezberdinetan, joan ziren sortzen: "e kar", "ekar", "ekarren", "zekarren", "zekartzan", "zenkartzan", "zenekarren", "zenekartzan" eta "zindekartzan". [878] [>>>]

Etiketak: , , , ,

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Neuc neureari:

Adibide modura EKARRI

akar orainaldiari eta ekarren iraganaldiari QUE particula eransi ahal çaio:

akarque eta ekarqueen

ekarren eta ekarqueen iraganaldiei EN iraganaldico marca kendu ahal çaie atemporala lorcen:

ekar eta ekarque

BA prefixua ere har deçaquete:

baakar
baekarren
baekar

Edo BAIT

baitakar
baitekarren
baitekar

Horrela euscal aditza hypersimplificatua.

astelehena, apirila 27, 2020 1:47:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Atemporalean Ldunac içan litezque:

lekar @ lekarque

Eta imperativoan

bekar (& bekarque)

astelehena, apirila 27, 2020 2:19:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home