'lekarke' redundantea vs 'nekarke' ez redundantea
Jarraituz kin adizkiak zein Gilenek proposatu hemen, ikus ditzagun azken biak:
Gauza da ze, SOV ordena berrian, behinda "nekar", "zekar" eta "ekar" reanalizatuak zirelarik ordezta "ekarda/ekart", "ekarzu" eta "ekar" zaharrak, "le-" aurrizkiaren aplikabilitatea gelditzen zén murriztua: soilik atxiki liteké ki 3. personak, emanez adibidez "lekar" (formalki lehengo berbera, nahiz orain reanalizatua), baina ez hainbeste ki 1. eta 2. personak, non nolabait esan, "ne-" eta "ze-" aurrizkiek okupatua zuten "le-" potentzialaren lekua. Irregularitate hori kopontzera etorriko bide zen "-ke" atzizkia, zein atxikiko zitzaien ki persona guztiak nahiz 3. personetan izán redundantea.
Esan nahi baita ze goiko forma hori, "letorke" litzaké forma redundantea, non bikoiztu egin da aipaturiko zentzua e posibilitatea. Ez ordea, 1. eta 2. personetan, non "nekarke" edo "ze(ne)karke" formek regularki jasoko zutén euren "akasoko" zentzua. Horixe izan ziteken arrazoi nagusietakoa zérgatik "-ke" zabaldu zen an ber funtzioa zein lehenago betetzen ari zen "le-" trinkotua, dena an kontextu orokorra on aldaketa tikan OVS dara SOV, zein ikus genezakén nola azken-azken eragilea. [⇶]
Bestalde, orainaldiko "izan" laguntzailedunak (objektu zuzenik gabeak) eta orainaldikoak ez diren guztiak SV(O) dira:Horien ordez erabiliko ditugú "bazenekar" eta "lekarke" analogoak, non aurkitzen ditugú "ba-" eta "-ke" morfemak, zeintaz Trask-ek dio ondorengo hau (1997:224):
noa
gagozkio
genekartzan
genekarzkizun
bazeneki
lekuske
...
[Gilen]
This -ke follows the verbal root but precedes any suffixed agreement-marker, and its origin is completely mysterious. Lafont's view, very plausible, is that -ke could anciently be attached to virtually any finite form to convey a sense of indefiniteness, possibility or probability, and that the modern distribution largely reflects a degree of fossilization of the affix in forms in which its presence was semantically natural; note that a number of conditional forms do not exist in isolation, but only with either a prefixed ba- 'if' or a suffixed -ke: balu 'if he/she had it', luke 'he/she would have it', but no attested *lu, though conceivably such free forms did once exist. [Trask, 1997:224]Izan ere, "-ke" atzizki horrek izanen luke ber esangura zein "le-" trinkotu zaharragoak (alegia, "akaso" antzeko partikula adverbial modukoa), zeini lekua hartzen ari zitzaion. Baina, zer dela-ta? Nóndik etor ziteken mugimendu hori?
Gauza da ze, SOV ordena berrian, behinda "nekar", "zekar" eta "ekar" reanalizatuak zirelarik ordezta "ekarda/ekart", "ekarzu" eta "ekar" zaharrak, "le-" aurrizkiaren aplikabilitatea gelditzen zén murriztua: soilik atxiki liteké ki 3. personak, emanez adibidez "lekar" (formalki lehengo berbera, nahiz orain reanalizatua), baina ez hainbeste ki 1. eta 2. personak, non nolabait esan, "ne-" eta "ze-" aurrizkiek okupatua zuten "le-" potentzialaren lekua. Irregularitate hori kopontzera etorriko bide zen "-ke" atzizkia, zein atxikiko zitzaien ki persona guztiak nahiz 3. personetan izán redundantea.
Esan nahi baita ze goiko forma hori, "letorke" litzaké forma redundantea, non bikoiztu egin da aipaturiko zentzua e posibilitatea. Ez ordea, 1. eta 2. personetan, non "nekarke" edo "ze(ne)karke" formek regularki jasoko zutén euren "akasoko" zentzua. Horixe izan ziteken arrazoi nagusietakoa zérgatik "-ke" zabaldu zen an ber funtzioa zein lehenago betetzen ari zen "le-" trinkotua, dena an kontextu orokorra on aldaketa tikan OVS dara SOV, zein ikus genezakén nola azken-azken eragilea. [⇶]
Etiketak: aditza, reanalisia, Trask
1 Comments:
lu ere lekucotua da luen eta luela formetan.
Berçalde balu idaztea ba lu idatzi beharrean arbitrarioa da.
LU da adizquia, cein combina baitaiteque QUErequin.
Argitaratu iruzkina
<< Home