Baina, zehazki, zéin mugimendu sintaktiko? [SOV < OSV < SVO ≈ OVS]

Atzo genioen ze, Laka-ren teorian, hitz-ordena ezberdinek (adibidez, experimentuetako SOV-k edo SVO-k) beharko zituztén mugimendu edo desplazamendu sintaktiko ezberdinak, zeinek sortukó kostu konputazional ezberdinak.

... baina bai, Lakaren teorian espero beharko zirén emaitza berdinak (antzeko perfilak) zeren bi grafikoetan (bi diseinuetan) behar dirá justuki ber mugimendu sintaktikoak. Emaitzetan, ordea, perfilak oso ezberdinak aterako dira, joánez kontra teoria chomskyar hori. Laka-k esaten digu ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean", 2008:17):

Mugimendu sintaktikoak hizkuntza-prozesatzean zantzuak uzten baditu, orduan prozesamendu-ikerketetan lortzen diren emaitzak esanguratsuak dira hurrenkerak azaltzeko eskaintzen diren egitura sintaktikoen artean egokienak zein diren erabakitzeko garaian. [Laka, 2018:17]

Eta, antza, bai mugimendu sintaktikoek hizkuntza-prozesatzean zantzuak uzten ditu, zeren, ez gaitezen ahaztu ze Laka-k erabiltzen ditú konparazio horiek helburuz-eta erákutsí nóla euskararen oinarrizko ordena dén SOV (hipotesi buru-parametrikoa) eta ez SVO (hipotesi antisimetrikoa).

Baina, gauza dá: zéin dira, zehazki, mugimendu sintaktiko ezberdin horiek zeintaz mintzo den Laka? Ikus dezagun (an artikulua titúlatzen "Processing Derived Word Orders in Basque" ganik Erdozia, Laka eta Forrnells) zéin izanen ziren mugimendu sintaktiko horiek an SOV eta OSV ordenak:

eta baita an SVO eta OVS:

Ikusten denez:

• SOV litzaké oinarrizko ordena chomskyarra, halatan ze ez luke sortuko batere desplazamenturik. 

• OSV litzaké bigarren konplexuena zeren bere generazioak (kodifikatzeko edo deskodifikatzeko) eskatuko luké desplazamendu sintaktiko bat ("gizona" objetua pasatu behar dá "gorago" gain "emakumeak" sujetua).

• SVO ordenak eskatuko lituzké bi desplazamendu sintaktiko: bai "emakumeak" sujetua, eta baita "ikusi du" aditza kokatu beharko ziren aurrén objetua, zein, kasu honetan, mantenduko zen an bere oinarrizko posizioa. 

• OVS ordenak ere bi mugimendu beharko zituen zeren, orain, "gizona" objetua eta "ikusi du" aditza pasatuko zirén ki posizio aurreratuagoak. Gainera, kasu honetan objetu hori hiru posizio gorago amaituko da.
  

Teoria horren arabera presta geinké ondorengo rankina artén hitz-ordenak aráuz euren konplexitate sintaktikoa eta kostu konputazionala (chomskyarra: ikus adibidez sarrera hau):

SOV < OSV < SVO ≈ OVS

non SOV izanen litzaké gutxien konplexua, eta gutxien kostutsua konputazionalki, eta SVO egonen litzaké artén konplexuenak (eta beraz kostutsuenak) kin-eta OVS. Jakina, datuek aldeztu beharko lukete ordena hori. Aldezten dute? [1112] [>>>]