asteartea, otsaila 18, 2020

"draiño" soltea: akaso jarraikiz antzeko eredu bat (analogia)

Atzoko sarreran ondorengo galdera agertzen da referitua ki prozesua nondik atzizkiak pasatzen diren ki izán hitz solteak:
Ados, baina, ¿noiz pasatzen dira atzizkiak izatera hitz solteak?
Azken sarreretako kontextuan, galdera izan liteké: nóiz edo nóla pasatzen da "-raino" atzizkia ki "draino" forma soltea? Eta ez da erraza jakitea, baina guk uste ze pausu hori (berrinterpretazio hori, reanalisi gramatikal hori) gerta zitekén noiz hiztun batzuk (ekialdekoak, zirkunstantzia batzuetan) bilatu eta aurkitu zutén bide bat ki erábili "-raino" kin adverbio tenporalak nola "gaur" edo "bihar" (ikus sarrera hau). Hor akaso autoreek duda eginen zuten burúz izaera gramatikala on "draiño", halatan ze, batzuk interpretatuko zutén atzizkia dela (atxikia emanez), eta beste batzuk postposizioa (soltea emanez). Ikus an OEH:
oraindaraino.
(-raño Lar, H), oraindraino (SP), oraindrano (vEys, H), oraidraino (R-uzt), orainderaino, ora(i)drano.
Hasta ahora. "(Hasta) aquí, hasta ahora" Lar. v. oraindaino.
Hik begiratu ukhan duk mahatsarno ona oraindrano.Io 2, 10. Karitatez berotzatzu bihotzak, / herraz eta gaitzeristez oraindaraño hotzak. EZ Man I 38 (II 23 oraidaraño, II 186 orain daraño). Baldin oraiñ daraño egondu bazarade itxuturik bizioten [sic] eta bekatuetan. (Munarriz, 1753). FLV 1989, 117. Leituko da orainderaño bezala euskerazko librotxo bat. (Larraun, 1762). ETZ 126. Orai drano nik egin düdanak ezpeitü deüs balia. Mst I 19, 1 (SP huneraino, Ch orai arteraiño, Ip orai artino, Ol gaurdaiñokoan). Zure grazia eztian / oraidrano izan nüzü. Mustafa. (ap. DRA) Orainderaño egin tugunak / eman diozkagu bertzeri. Auspoa 97, 21. Ama, zure nahiak oro egin zitit oraidrano, zure seme legian. Ip Hil 148. v. tbn. Oradrano: O Po 6. Tt Onsa 138 (Arima XIV oradraino). [OEH]
Reanalisi hori egon zedin, paper bat joka zezakén hak mekanismoa déitzen analogia. Nóla gertatuko zen? Ba, aurreko aipuan bertan aurkitzen ditugú formak nola orai arteraiño edo orai artino, non dauzkagun "arteraiño" eta "artino" solteak (zein batzuetan agertuko dirén atxikirik ere), eta non, gainera, orobat aurkitzen ditugún "-raiño" eta "-iño" integraturik. Hortaz, bide beretik, akaso analogiaz, ez dirudi hain zaila ze hiztun batzuk interpreta eta reanaliza zitzatén "-draino" edo "-daraino" atzizkiak nola "draino" edo "daraino" postposizioak (solteak). Akaso gero, postposizio reanalizatu hori zabalduko zen ki beste erabilera batzuk, nola "-ra draino", zeintaz mintzatu ginen atzo.

Edonola ere, gauza da ze hiztun (edo idazle) batzuk, nola edo hala, hasi ziren ematen "draiño" soltea, eginéz reanalisi gramatikal bat, esan nahi baita reinterpretazio bát on material linguistikoa. [809] [>>>]

Etiketak: ,

2 Comments:

Blogger Unknown said...

Gipuzkeraz esan ohi da "zailegi, ezkertiarregi, jakobinoegi", aldiz Nafarroako Bortzirietan dute erabiltzen bi hitz "sobera zail, sobera ezkertiar, sobera jakobino ".

Nire iritziz hau da oso interesgarri, alde batetik zeren dira bereizten bi hitz eta bestalde, gakoa esaten delako hasieran. Ez al dira hauek hizkuntz isolatzaile baten ezaugarriak?

Txopi

asteazkena, otsaila 19, 2020 8:43:00 PM  
Blogger Jesus Rubio said...

Txopi, erantzun dizut hemen.

osteguna, otsaila 20, 2020 11:35:00 AM  

Argitaratu iruzkina

<< Home