asteazkena, martxoa 15, 2023

'en-e sagar' → 'har-e sagar' → 'ni-(r)-e sagar' (azkena kin 'r' epentetikoa gáiti analogia kin 'har-e', non 'r' hori ez den epentetikoa)

Itzul gaitezen orain ki gure sarrera titulatzén:

non ezberdintzen genuén arten "e-ni/e-ne" izenordain posesiboa eta "en-e" adjetibo posesiboa, zein jada joanen zen kin izen bat:

en-e sagar da

Hor izanen genuké gure "e" partikula genitibo postpositiboa, zeinen jatorri pronominala izanen zén prepositiboa

Behin "e" genitiboa postpositiboki reanalizatu zenean, eta betiko analogia tartean, eredu hori joanen zén hedatzen ki beste prononbreak ere, hala nola 3. personakoa, zein berreraiki dén nola "har", emánez "har-e":

har > har-e     (analogia kin en-e)

Forma hori gorde dá fosildua an gaur egungo "har-e > are", zein ez den baizik konparatibo zahar bat, adibidez an "hare handiagoa = handiagoa ze har".

Eta gauza da ze horko "r" hori (an "are") ez da epentetikoa, baizik propioa (diogunez, 3. personako izenordaina berreraiki dá nola "har"), eta eskainiko zuén eredu bat nondik akaso sortuko zén (hasiko zen erabiltzen) "-r-" analogiko bat an beste izenordainak, nahiz kasu horietan izán betegarri fonetiko hutsa (epentetikoa). Horrela sortuko zirén:

ni-(r)-e

hi-(r)-e

har-e

...

Diogunez, 3. personan "-r-" hori ez da epentetikoa, bitárten 1.an eta 2.ean báda, halan ze akaso horrela hasten ari zén halako "-r-" epentetiko horien erabilera, zein izan den hain arrakastatsua noiz atxikitzen kasuak ki euren erro semantikoak. [1930] [>>>]

Etiketak: