Domene (2011): "EI prefijo 'z-' pudo tener su origen en el prefijo de 2. persona de respeto y de 2. persona plural 'z-'' utilizado como prefijo de 3. persona 'z-' en alocutivo y, después, en el no alocutivo; ..."

Herenegungo galderaren harian:

... 2. personako "sittuen" hedatu da ki 3. persona ere, baina zergátik?

atzo gogoratu ginén kin azalpen bat zein irakurtzen genuén an ondoko sarrera hau:

• Domene (2011): "El prefijo "z-" pudo tener su origen en ..."

non saiatzen ginén ulertzen nóndik sortu zitekén lehenaldietako 3. personetako "z-" irregular hori:

Alde batetik esan ze euskararen mendebalde osoan (parte handi bat) ez da halako evoluziorik gertatu, beraz edozein konklusio respektu nóla interpretatu "z-" hori, izan beharko da partziala, eta ez orokorra respektu euskal aditza (gainera, ez da gertatu preseski an area non mantendu ohi diren euskararen ezaugarri zahar gehiago).

Evoluzio partzial hori azaltzeko, egon dirá azalpen ezberdinak, halan-ze ez dago hain argi zergátik edo nóla gertatu den evoluzio hori (zehazki an euskararen alde zentrala eta ekialdekoa, ustez VI. mendetik aurrera, zeren ez da komuna ki hizkera guztiak). Azalpen horien laburpen bat ematen digú José Fernando Domene-k an bere "La lengua vasca. Originalidad y riqueza de una lengua diferente" (2011):

EI prefijo z- pudo tener su origen en el prefijo de 2. persona de respeto y de 2. persona plural z- utilizado como prefijo de 3. persona z- en alocutivo y, después, en el no alocutivo; o bien en la analogía con la 3. persona singular del Pasado de izan, zan/zen = 'el/ella/ello era' como afirmó Schuchardt (1893), y por eso se limitó al Pasado; o mejor, en un antiguo pronombre ze que estaría relacionado con los actuales interrogativos zer= 'qué', que significa también 'persona', y zein < *ze-en = 'cuál', como han propuesto R. Gomez y K. Sainz (1995: 225). [Domene, 2011:175]

Edonola den ere, hor soilik birmarkatzen ari da 3. pertsonako iragana an modu berezituagoa, eta bide batez homogeneoagoa kin iragana e "izan" aditza: "z-" horrek adieraziko zuén iraganeko 3. pertsona, antzera nola lehenago "n-" morfemak adierazten zuén 1. persona an "nekarren".

Hortik gaur komentatu nahi genuké lehen azalpena, alegia: 

EI prefijo z- pudo tener su origen en el prefijo de 2. persona de respeto y de 2. persona plural z- utilizado como prefijo de 3. persona z- en alocutivo y, después, en el no alocutivo; ... [Domene, 2011:175]

zein, gure uste apalean, ez zen izanen argiki aplikagarria an gure kasu zehatz hau, zeren hemen 2. personako prefijoa dá "z- > s-" bitárten 3. personako alokutiboak erabiltzen dú "j-" bustidura, zein ez den koinziditzen kin aurrekoa. Akaso pentsa geinke an "z- > s-" hori (an "ak sittuen") nola "j-" alokutibo horren reinterpretazio ez-alokutibo bat, baina azalpena hasten da bihurtzen lar konplexua, eta ez dirudi horretarako beharrik denik. Gainera, bádira beste 3. persona asko kin "j-" hasiera" zeinen forma ez-alokutiboak ez diren bilakatu "z- > s-".

Hortaz, guri sinpleago eta komentzigarriagoa iruditzen zaigú gure atzoko azalpena (zein, diogunez, ez den goragokoa: izan ere oinarritzen dá an desanbiguazio bat), zeinen arauz, 3. personako "ak ittuen" ez-alokutibo regularra izanen zén bereziki nahasgarria kin "2. personako alokutibo formalki berdina ("ik ittuen"), halan ze nahasbide hori ekidin aldera, hasi zen erabiltzen 2. personako ez-alokutiboa ("suk sittuen") baita an 3. personako ez-alokutiboa ere ("ak sittuen"), gutxio nahasgarria zelakoan. 

Horren hurren pausua litzaké desegitea anbiguetate eratorri berriá arten 2. eta 3. persona ("ak/suk sittuen"), printzipioz gutxio nahasgarria zein lehenago desegindakoa, baina bigarren desanbiguazio eratorri hori ez da oraino gertatu. Esan nahi baita ze desanbiguazio-kate hori, momentuz bederen, bitarteko puntu horretan gelditu da.