Ordena regresiboa: zentzu batean, izenzalekeriarik gogorrena

Izenzalekeria da arazo horietako bat zein tipikoki aipatzen dan an literatura burúz euskara. Ikus Irantzu Epelde, 2013: 

... ia edonon aurki dezakegu izen bihurtutako aditzen bat. Joseba Lozanoren “Izenzalekeria” artikulutik [1] hartu dut adibidea:

Langileen hautaketarako irizpide subjektiboen erabilpenaren salaketa egin dute sindikatuek.

Horren ordez, Lozanoren proposamena, hauxe:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek.

Lehenbiziko perpausean, bat baino gehiago dira aditzen bidez aise eman daitezkeen izenak, eta ezin ukatu izenez ongi hornitutako perpausa luzea eta hizkera jasokoa bada, astundu egiten dela esana. (Irantzu Epelde, 2013)

Ez gara orain arituko burúz inportantzia eta utilitatea on nominalizazioa an edozein hizkuntza (jakina ari naiz buruz nominalizazio aberasgarria). Ezta ere buruz potentzia diferentziala on sintaxi progresiboa respektu regresiboa noiz gauzatzen nominalizazio aberasgarria (sintaxi progresiboak askoz hobeto ametitzen du). Orain jarriko dut nire fokua an aipátu kontraesaná zein dan existitzen noiz kritikatzen izenzalekeria on:

Langileen hautaketarako irizpide subjektiboen erabilpenaren salaketa egin dute sindikatuek.

baina ez dan kritikatzen ordena regresiboa on:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek.

Explikatuko naiz: ordena regresiboak jartzen ditú gako sintaktiko-interpretatiboak an bukaera on esaldia, halako moldez non sintagma eta esaldi osoak diran bilakatzen unitate sintaktiko-interpretatibo monolitikoak (zentzu batean, izenen modukoak), zeinen esanahia ez dan izanen koherentea harik iritsi bukaerako klave hori. Esan nahi baita ze:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek.

ez da baizik unitate monolitiko handi bat noiz konparaturik kin:

Sindikatuek salatu dute ze erabili dira irizpide subjektiboak ki hautatu langileak.

Gainera, ordena progresiboan askoz hobeki ametitzen da nominalizazioa:

Sindikatuek dúte salatu erabilerá on irizpide subjektiboak ki hautatu langileak.

Zentzu batean eta oro har, ordena regresiboa (buruazkena) dá izenzalekeriarik gogorrena. [183] [⇶]