Ordena regresiboa: zentzu batean, izenzalekeriarik gogorrena

Izenzalekeria da arazo horietako bat zein aipatu ohi den an literatura burúz euskara. Ikus Irantzu Epelde-ren adibidea an bere "Izen-joskerak vs aditz-joskerak norgehiagoka" (2013, irakurri ahal duzu artikulu osoa beherago): 

... ia edonon aurki dezakegu izen bihurtutako aditzen bat. Joseba Lozanoren “Izenzalekeria” artikulutik [1] hartu dut adibidea:

Langileen hautaketarako irizpide subjektiboen erabilpenaren salaketa egin dute sindikatuek.

Horren ordez, Lozanoren proposamena, hauxe:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek.

Lehenbiziko perpausean, bat baino gehiago dira aditzen bidez aise eman daitezkeen izenak, eta ezin ukatu izenez ongi hornitutako perpausa luzea eta hizkera jasokoa bada, astundu egiten dela esana. (Irantzu Epelde, 2013)

Ez gara orain arituko burúz inportantzia/utilitatea on nominalizazioa an edozein hizkuntza (jakina ari naiz gain nominalizazio aberasgarria). Ezta ere burúz potentzia diferentziala on sintaxi progresiboa respektu regresiboa noiz gauzátzen nominalizazio aberasgarri hori (sintaxi progresiboak askoz hobeto ametituko du). Orain jarriko dugu nire atentzioa gain kontraesaná zein den existitzen noiz kritikatzen izenzalekeria an:

Langileen hautaketarako irizpide subjektiboen erabilpenaren salaketa egin dute sindikatuek. [Lozano, 2000; Epelde, 2013]

baina ez den kritikatzen ordena regresiboa an:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek. [Lozano, 2000; Epelde, 2013]

Explikatuko gara: ordena regresiboak jartzen ditú gako sintaktiko-interpretatiboak an bukaera on esaldia, halako moldez non sintagma eta esaldi osoak bilakatzen dirén unitate sintaktiko-interpretatibo monolitikoak (zentzu batean, izenen modukoak), zeinen esanahia ez den izanen koherentea harik iritsi bukaerako klave hori. Esan nahi baita ze:

Langileak hautatzeko irizpide subjektiboak erabili direla salatu dute sindikatuek. [Lozano, 2000; Epelde, 2013]

ez da baizik unitate monolitiko handi bat noiz konpáraturik kin:

Sindikatuek salatu dute ze erabili dira irizpide subjektiboak ki hautatu langileak.

Gainera, ordena progresiboan askoz hobeki ametitzen da nominalizazioa:

Sindikatuek dúte salatu erabilerá on irizpide subjektiboak ki hautatu langileak.

Zentzu batean eta oro har, ordena regresiboa (buruazkena) dá izenzalekeriarik gogorrena (ikus hurrengo sarrera ere). [183] [>>>]