asteazkena, abuztua 29, 2018

Hizkera idiomatiko adierazkorrena, hizkera zatarra baita, ia ez da existitzen euskaraz, ezta japonieraz ere

Gilen-ek, noiz komentatzen honako sarrera non konparatzen genuen a-prosamolde periodistiko aski ezberdina zein den erabiltzen gaztelaniaz eta euskaraz, dio ze bi hizkuntzetako prosamoduen arteko diferentzia diskursiboa datzá nagusiki an erabilera diferentea e-hizkera idiomatikoa, zein gaztelaniaz litzatekeén oparoa, bitartean-ze euskaraz litzatekeén inexistentea:
Nire ustez, alde handiena hizkera idiomatikoan dago, zeina, inexistentea izanik lehen testuan, parrastaka ageri baita bigarrenean
Gilen-ek berak ematen digu definizioa e-hizkera idiomatikoa:
Lenguaje formulaico o idiomático, a menudo con un sentido metafórico o figurado, que puede incluir expresiones hechas de diversa índole: fórmulas rutinarias, locuciones, expresiones idiomáticas, refranes, etc."
Hizkera idiomatikoan biltzen dirá esapide guzti horiek zein, izanki aski partikularrak ki hizkuntza bat (eta horregatik idiomatikoak edo idiosinkratikoak), ezin izaten diren literalki itzuli ki beste edozein hizkuntza. Esapideok modu askotakoak izan daitezke, halatan ze hizkera idiomatikoan kabitzen dira tikan esapiderik expresiboenak, nola diren biraoak edo esapide iraingarriak, artio esapide askoz ere deskriptiboagoak, non ez den nabari balio expresibo berezirik.

Zentra gaitezen orain an esapide idiomatiko adierazkorrenak, zein bildu genitzake azpi izendapena e-hizkera zatarra: ez da dudarik ezen halako esapide zatarrak mila aldiz gehiago erabiltzen dira gaztelaniaz ezi euskaraz (edo inglesez ezi japonieraz), eta areago, erabiltzen direnean izaten dirá mila aldiz konplexuagoak, landuagoak eta eraginkorragoak. Eta kontua da ze horren azpian aurkitzen dá nagusiki arrazoi sintaktikoa, zeinek bere bertsio burulehenean errazten baitu sorrera eta erabilera eraginkorra e-esapide indartsuak bezain moldagarriak, bitartean-ze sintaxi buruazkenak kritikoki baldintzatuko baitu hala sorrera nola erabilera e-halako esapideak.

Esan nahi baita ze arrazoi nagusia ki azaldu zergatik euskaraz ia ez den existitzen hizkera zatar hiperadierazkorra ez da kulturala edo soziolinguistikoa (azken buruan extralinguistikoa), baizik intralinguistikoa, eta hain zuzen ere sintaktikoa.

Adibidez, gaztelaniaz daukagu a-familia e-esapide idiomatikoak e-me cago en..., zein gero bakoitzak moldatuko du segun bere helburu komunikatibo zehatzagoa: forma laburrenetik nola meca!, forma luzatuetara nola me cago en tó lo que se menea!, zein arazorik bage jarraitu genezake luzatzen eta pertsonalizatzen artio iritsi helburu expresibo askoz exigenteagoak ezi erabiliz sintaxi buruazken itxia. 

Eta gauza da ze, oro har eta bide beretikzenbat-eta expresiboagoa izan esapide bat, hainbat inportanteagoa izanen da erabiltzea ordena burulehena afin maximizatu expresibitate hori, eta are gehiago noiz esapidea hasten den luzatzen barrú prosa berez landu bat

Esan nahi baita ze hitz-ordenak baldintzatuko du gradua e-expresibitatea e-esapide idiomatikoak hala nola ere, eta ondorioz, euren sorrera eta garapena, eta jakina, euren erabilera handiagoa edo txikiagoa, bereziki noiz izan luzeak eta integratuak an prosa landua, non arazo informatiboek eurek  (alegia, ulertzeko arazoek, aparte utzita arazo expresiboak) ematen baitute nahiko lan. []

Etiketak: , , ,