"ni en pintura" versus "begiko zikina baino gehiago"

Gilenek, noiz zehazten a-esapide idiomatikoak e-hemengo textu bat (hango komentario batean), dú aipatzen, lehenik, ni en pintura, zein, dudarik gabe, dá oso esapide erabilia noiz nahi den adierazi ze zerbait ez dago artén gure lehentasunak. Google-en, adibidez, hainbat eta hainbat erabilera daude, agertzen delarik an tituluak e-abestiak, titular periodistikoak...

Baina, zergatik erabiltzen da hainbeste? Ba ze ederki betetzen du bere helburu komunikatibo-expresiboa. Har dezagun honako titular periodistikoa (Sport):

Dani Alves no quiere que le toque el Barça ni en pintura 

edota beherago, textuan:

Dani Alves lo tiene claro: no quiere medirse al Barça ni en pintura.

Esapide horrek ahalbidetzen du bukatzea esaldia indartsu, expresiboki indartsu, jarriz indar eta intonazio berezia gáin azken hitz klave hori: pintura, behin esan beharrekoa aurretik esanda. Azken buruan ni en pintura esapide indartzaile bat da, zeinekin nabarmendu nahi dugun noráino ez dugun ikusi nahi zerbait.

Euskaraz, adibidez Esamoldeak eta esapideak blogean ematen zaigu ondorengo esapidea nola baliokidea e-no querer ver (a alguien) ni en pintura:

Begiko zikina baino gehiago ez ikusi nahi

Ikus dezagun:

Dani Alves-ek begiko zikina baino gehiago ez du Barça ikusi nahi. 

Ez du indarrik. Areago, nekez ulertzen da. Jarrai dezagun:

Dani Alves-ek begiko zikina baino gehiago ez du ikusi nahi Barça.

Ez dabil.

Dani Alves-ek ez du ikusi nahi Barça begiko zikina baino gehiago.  

Hobeto, baina oraindik lekutara dago tikan efektibitatea e-ni en pintura. Esan nahi baita ze esapide hori ez da hor, ezta oro har ere, bereziki eraginkorra, ez du bukaera ona, ez du bukaera indartsua, ez semantikoki, ezta intonazionalki ere.

Ulertzen da, hortaz, esapide horren erabilera urria, eta, beraz, ez izatea oso ezaguna, ez arrazoi nagusiki soziolinguistikoengatik, baizik arrazoi nagusiki expresiboengatik, zein diren arrazoi expresibo berberak zeinengatik erabiltzen ditugun antzeko esapide are sinpleagoak nola:

... ni por nada

edo landuagoak nola:

... ni a mil años luz 

edo landuagoak bezain zatarragoak nola:

... ni por el forro de los cojones

edo landuagoak bezain sortzaileagoak nola:

... ni harto de melocotón

Esapide idiomatiko burulehenak (berdin nola beste edozein estruktura burulehen) dirá irekiak, jarraituak, progresiboak, eta lehertu egiten dira an azken hitza, emanez ki esapidea moldagarritsun expresibo bat zein ezin lortuko baita bestela. Ezin bestela. [⇶]