Postposizio erantsiak derivatu ohi dirá tikan postposizio solteak

Aurreko sarreran nabarmentzen genuen nóla aglutinazioak dún errazten a-analisia e-postposizio erantsiak, zein, orain esan nahi dugunez, sortu ohi dira bidezta aglutinazioa e-postposizio solteak. Esan nahi baita ze, oro har, postposizio erantsiak lehenago izan dirá postposizio solteak, halan-ze, nahiz erantsita, jarraitzen dute mantentzen ber estruktura e-postposizio solteak, nola ikusi ahal izan genuen an kasua e-soziativoá "-(re)kin" < "-(re) kiden", non, genioenez, "kin" litzaké postposizioaren gorputza zein erantsiko da ki genitivoa edo absolutivoa arrenda osatu egungo postposizio erantsi batu estandarra.

Eta gauza da ze, zenbait postposizio erantsiren kasuan, oraintsu arte idatzi dira solte, evidentziatuz preseski euren jatorri soltea. Kasu horietako bat dá "-gatik" posposizio erantsia, zeinen jatorria ez litzake baizik "gai + tik". Honela diote Azkaratek eta Altunak (2001:107):

-(r)engatik (-gati, -gatika, -gaiti(k))

Mitxelenak (1977:92) ez du inolako zalantzarik atzizki honen jatorriaz, gai, gei + ti(k) da; azken batean, latinezko causa izenak ablatiboan duen postposizio erabileran pare-parekoa: belli causa, pacis causa (gero gazteleraz "por causa de"). Latinez bezalaxe, gainera, euskaraz ere aurrean genitiboa eraman lezake: gerla(ren)gatik, bakea(ren)gatik. [Azkarate-Altuna, Euskal morfologiaren historia, 2001:107]

Ikusten dugu nóla postposizio hau ere (berdin nola "kin" soziativoa) itsasten ahal da ki genitivoa edo absolutivoa, baina kasu honetan báditugu testigantza idatziak non den agertzen solterik:

Beccatu handiak gatic penitencia handia (Axular)
Dinot "nescaac" escondubagaco emacumiak gaiti (Frai Bartolome)
[adibideok atera dira tikan Euskal morfologiaren historia, Azkarate-Altuna, 2001:108-109]

Eta hortxe bista-bistan daukagu postposizio solteá ("gatik") nondik eratorri baita "-gatik" postposizio erantsia. [⇶]