Ereduak bádaude, baina landu behar dira
Azken sarreran Txopi-k helerazi digu honako komentarioa:
Nik uste euskal aditza hain dala zaila ze behar du ba (1) planteamendu berri, nola sintaxia. Badira aukerak, esaterako aditz potentzialak dira askoz geyo xinple an dialekto on Bizkaia , on Nafarroa edo on Iparralde. Gainera an hauek dialekto zegoen tradizio literarioa eta jendeak zuen erabiltzen.Hortaz, báda aukera ez erábiltzeko konkordantzia plurala edo datiboa (bereziki interesgarria noiz laguntzaile horiek luzatzen diren) jarráikí erabilera (eredu) zahar batzuk. Eta, ez-gutxitan, báda aukera ez erábiltzeko laguntzailea bera ere (bereiziki interesgarria noiz erábili nexu burulehenak) jarráiki mekanismo (eredu) zahar bat. Nola genioén hemen:
Bestalde an ba (1) dialekto on Bizkaia, NOR-NORI-NORK zegoen oso sinplifikatua, baina berriz ere zuten baztertu ta zuten hartu eredu zailak. Argi dago ze ez ziren kontziente buruz garrantzia on hizkuntza erraxa, arina, xinplea.
Aurreko sarreran aipatzen genuén ondorengo perpaus finala:Bai, ereduak bádaude, baina landu behar dira. [857] [>>>]
Afin eta ihesi egin dezazun haier [= haiei], .... Tt Arima XV. [OEH]zein, nola genioen, aisa bihur liteken ondoko aukera ez-jokatua:
Afin ihesi egin haier, ...non aditz ez-jokatuak ("ihesi egin") ez duen eskatzen konkordantziarik kin ezein objektu, delarik direktu edo indirektua.
Eta gauza da ze, aldaera jokatuetan ere, euskaraz existitzen da aukera ki ez egin konkordantziarik artén aditz jokatua eta objektu indirektua, nola konprobatu ahal dugun an goiko adibidea:
Afin ihesi egin dezagun haier,...zein, modu konkordatuan, litzakén:
Afin ihesi egin diezaiegun haier,...Da beste aukera bat zein ez den zértan galdu, are gutxiago noiz nahi dugun sinplifikatu aditza.
Etiketak: aditza, afin, garabideak, mekanismoak
posted by Jesus Rubio at astelehena, apirila 06, 2020
3 Comments:
dieçaiegun => diecegun
Euskal aditza zaila dela esatea --barkamendurekin, baina nazkatuta nago hori entzun eta irakurtzeaz-- da ideia putarik ez izatea esaten denaz, topiko funsgabeei amore emate irrazional hutsa. Euskal aditza matematikoa da, oso logikoa, eta denbora laburrean ikas daiteke ahalegin relativoki txikia eginda. Konparatu bestela espainolezko aditz irregularren elemeniarekin. Zergatik ez duzue aldarrikatzen horiek ere sinplifikatzeko? Edo ez ote duzue problemarik aditz espainolekin?
Hori esanda, egia da luzetxo gertatzen dela euskal aditza erdarazkoaren aldean, batez ere orainaldian (justifikatzen dute = justifican), baina egia da halaber ez dela hain luzea beste aldi batzuetan (justifika dezan = para que justifique). Subjunktivoan, gainera, badira iparraldeko edo antzinako forma laburrak: d(i)etzon (diezazkion), date (dateke), leite (likete), den (para que sea), ligula (que nos diera/e). Zoritxarrez, horiek ez dituzte onartu euskara batuaren paradigman, baina hori ere revisablea da, nik uste
Hor daude gainera elipsiak, zeinek, erabiltzen jakinez gero, nabarmen laburtzen baitute esaldia.
Eta hor daude kontrakzioak, are laburtzenago baitute perpausa.
Badakigu ez dela gure errua ondo ez jakitea geure hizkuntza, baina eraldatzen hasi aurretik ezagut ditzagun eta erabili haren aukera guztiak.
-iezazki- => -ietza-
diezazkion = dietzon
zeniezazkidaten = zenietzadaten
etc.
Argitaratu iruzkina
<< Home