Leizarraga-ren "zerauzkiotet" ondo eratua al da?

Mintzo da Josu Lavin gain kreatibitatea on gure linguistak an esparrua on aditzak, ondo diferentziatuz artén bere ustezko "invento" abominableak eta beste klaseko adizkiak, eta jarriz nola referentzia Leizarraga, zein, dudagabe, báden referentzia fundamentala an euskal letrak. Eta gauza da ze aditzaren esparru hori hain da mugatua, non euskarak sinpleki ibili dituén ia bide guztiak, denak ere bereak, nahiz ez denak egokiak ki izan aditz batuak.

Adibidez, flexioen munduan, báda adizki laguntzaile bat zein soilik Leizarraga-k erabili baitzuen (2 aldiz):

zerauzkiotet (zuek-haiei-nik)

Flexio hori "nor-nori-nork" da, baina "nor = zuek":

Eta orain ere, anaieak, gomendatzen zerauzkiotet Iainkoari...

...: ezen preparatu zerauzkiotet senhar bati (birjina kasta bat bezala) Kristi, presenta zaitzatedanzat.

Flexio hori ez da bereziki erraza, eta, guk dakigula, ez da mintzatuan erabiltzen. Izan ere, bádu itxura guztia on izán Leizarragaren derivazio bat, esan gabe doa guztiz zilegizkoa eta eskertzekoa, zeren horrela erakusten digú bidea (ez helmuga).

Baina, gainera, bádu flexio horrek zailtasun gehigarri bat, zein den bere prozesagaiztasuna, bere buruazkentasuna an zentzua ze ezin dugu bere esangura prozesatu harik ailégatu ki azken letra. Esan nahi baita ze Leizarraga-k erabiltzen zuén, adibidez:

zerauzkidan

an:

gauza hauk erakusten zerauzkidan

zein den nola "erakusten zizkidan", halan ze:

zerauzkioten = zizkioten

Hortaz, "zerauzkiotet" flexio reala balitz, oso ezerosoa litzake zeren ez genuken deskodetuko bere "nor = zuek" hori areanda bere azken "-t" hori, zeinen aurretik, eta normaltasun osoz, ariko ginen deskodetzen lehenaldiko "nork = haiek" eta "nori = hari" plurala (hau da "zizkiote-").

Forma regularra izanen zén:

zarauzkiotet

non "-a-" horrek argi adieraziko luke ez dela lehen aldiko "nor-nori-nork" normala, baizik oso flexio berezia. Eta horrek sendoki indartzen du gure aurreneko inpresioa ezen Leizarraga-k derivatuko zuén flexio hori (derradan berriro, zorionez).

Leizarraga-k, hala egitean, bide bat ematen zigun, ez helmuga bat, nola genioen: izan ere, erakusten zigun ze egin ahal dirá proposamen ondo fundamentatuak (nahiz akaso ez guztiz ortodoxoak) eta gero, erabilerak esango. Alde horretatik esan behar da ze, kasu honetan, Euskaltzaindia-k landu dú eredu hori, eskainiz hainbat forma zein akaso ez diren inoiz erabiliko, nahiz batuan bádauden (ikus hemen) :   

Leizarraga, nork duda liro, euskal prosaren figura erraldoia da, eta akaso oso bereziki zeren erakutsi zituen bideak, ez helmuga. [931] [>>>]