Komunikazioaren unitateak: "unitate koherenteak", zein, hizkuntza progresiboetan (burulehenetan), izaten dirá gehienetan hitzak

Azken hiru sarreretan egon gara mintzatzen gain hitzaldi-mintegi bat zein Itziar Lakak eman zuen an Udako Euskal Unibertsitatea (2015), eta justuki han, EHUko katedratikoak erabili zuén ondorengo irudia, non aipatzen dira hizkuntzaren zelulak:

Eta, gauza da ze, ustezko zelula horiek ikustean, gogoratu naiz kin adreiluak e Juan Garzia (ikus adibidez hemen eta hemen), zein, funtsean, orobat zirén sintagmak, edo preseskiago: izen-sintagmak, zein, haren ustez, izanen liraké euskararen unitate-informatiboak (Laka ez da mintzatzen an terminu informatiboak, baizik, gehiago, an terminu formalak).

Arazoa da ze izen-sintagmak (eta jakina, sintagmak) izan ahal dira formalki hain luzeak nola nahi dugun, horrela izanki oso unitate desegokiak ki izán bai zelula formalak eta baita informazio-unitate funtzionalak ere. Puntu horretaz hauxe genioen an sarrera titulatzén justuki "Adreiluak" (ikus ere ondorengo sarrera hau gain tamaina e adreiluak: "Adreiluak nola etxeak"):

Ez. Adreilu informatiboak ez dira zertan izan izen-sintagmak (zeinen barruan egon litezke beste izen-sintagma batzuk edota perpaus subordinatuak adibidez erlatiboak). Ez, adreilu informatiboa dá edozein diskurso-unitate zein ahal den itsatsi koherenteki an diskursoa (adreilu-mota asko daude, luzeagoak, laburragoak, astunagoak, arinagoak...), adreilu informatiboak dirá informazio-unitate itsaskorrak, itsasgarriak edo koherenteak, zein oro har izanen dirá luzeagoak edo laburragoak, astunagoak edo arinagoak segun euren sintaxi-modua.

Eta sintaxi-modu buruazkenean adreiluak izaten dirá askoz luzeagoak (unitate koherenteak eta itsaskorrak izaten dirá multzo handiagoak eta astunagoak) ezi an sintaxi-modu burulehena, non hitzak eurak izaten baitira adreilu.

Kontzeptu linguistikoki esanguratsuenak ez dira izaten formal-gramatikalak, nola kontzeptuá e "sintagma" edo "izen-sintagma", baizik funtzional-komunikatiboak, nola kontzeptuá e "unitate itsasgarri edo koherentea", zein, hizkuntza progresiboetan (burulehenetan) izaten dirá oso laburrak (gehienetan hitzak) bitartean-ze hizkuntza regresiboetan izaten dirá hitz-multzoak zeinen erabilerak sortzen ditú era guztietako arazo konparatiboak, etengabe. [⇶]