Galdegai postverbalek bádute ametitzen aposiziorik arten aditza eta galdegaia

Atzo mintzo ginén buruz efektu zehatz bat (zein sortzen den) ti inkoherentzia buruazkena, aipatuz nóla, euskaran, inkoherentzia horrek sortutako presioak eraginen du ze galdegaia eta aditza eman daitezén intonatiboki elkartuta an ber unitatea, bage pausarik. Esan gabe doa, joera hori ez da nabari soilik an euskara, baizik ere antzemanen baita an edozein estruktura sintaktikoa kin ber ordenazio buruazkena (antidiskursiboa). Gaztelaniaz ere bádira halako foku estu (edo galdegai) preverbalak, nola genioén hemen:

Gaztelaniaz ere existitzen dira presio komunikatibo berberak noiz ematen foku estu preverbalak, zeren, aditzik gabe, fokuak ez du ber indarra, ez du ber interpretazioa, ez du interpretazio koherentea. Ikus hitzak ti Real Academia Española (Nueva gramática de la lengua española 2009-2011:760):

Los focos nominales antepuestos se suelen pronunciar con acento enfático, aunque de intensidad variable. Frente a lo que sucede con los tópicos, no van separados por pausa del segmento al que preceden: Demasiado vino diría yo que has tomado; Algo deberíamos regalarle a tu primo; el queeso piense.[RAE,Nueva gramática de la lengua española2009-2011:760]

Baina ez gaztelaniaz, ezta euskaraz ere, ez da existitzen horrelako presiorik noiz galdegaia izan postverbala: kasu horretan aditzaren ostean arazorik gabe egin daiteke (edo ez) pausa koherente bat lehenago ezi eman foku estua nóiz eta nóla nahi den.

1.4.3. Galdegaiaren tokia aldaraztea Esanik dago galdegaiak aditzaren ezkerreko lehen posizioan duela kokalekua. Halaz guztiz, batzutan -euskara mintzatuan bereziki gertatzen da hau- intonazioak aipatu ordena hau hauts lezake, galdegaia aditzaren eskuinean ematen delarik orduan:

(37) Hola segituz hemengo muthil guziak joanen dituzu, eta gu geldituko gira mutzurdin! (p. Larzabal, Hiru ziren, lS.orr.)

Azken esaldi honetan, ikusten den bezala, mutzurdin dugu galdegaia; oso modu bereziz esango da, pausa eginez aditzaren ondotik.

Azpimarratu behar dut ze aditzosteko pausa hori ez da inondik inora beharrezkoa, baizik ahalezkoa: egin daiteke edo ez segun interes komunikatiboa hon hiztuna, berdin-berdin nola gertatzen baita gaztelaniaz, non aditzosteko fokuak eman daitezké behin pausa bat eginda edo egiteke. 

Azken buruan, pausatzeko aukera horiek sortzen dirá ti koherentzia sintaktiko-interpretatiboa hon hitz-ordena (zein izan ahal da burulehena edo buruazkena, non aditza dá buruá hon bere osagarria). Horregatik aukerako (ez derrigorrezko) pausa horiek deitu daitezké, propietate osoz, pausa koherenteak. Esan nahi baita ze, azken buruan, pausa koherenteak dirá produktua ti arrazoi eta joera diskurtsiboák zein daude gaindi hizkuntza partikularrak: dirá arrazoi eta joera komunikatibo orokorrak.

Eta justuki arrazoi estruktural beragatik zeingatik ordena burulehenean egin ahal dirén pausa koherenteak arten aditza eta galdegai postverbala, horrexegatik ere sartu daitezke hor aposizioak ere:

Lagunek eskaini zidatén, orain gutxienez lau aste, ez edozein liburu, baizik zehazki hóri eleberria zein Etxaidek argitaratu zuen iaz.

Esan nahi baita ze galdegai postverbalek (alderantziz-ze preverbalek) bádute ametitzen aposiziorik arten aditza eta galdegaia, islatzen delarik, hor ere, ordena horren koherentzia sintaktiko-interpretatiboa. [⇶]