"Ezen fruktutik arborea ezagutzen da." versus "Ezen arborea bere fruktutik ezagutzen da."

Komentatzen genuen atzo nóla ...

... , Leizarragak naturaltasunez erabitzen zuén SVO ordena kin informazio prezisoa an bukaera.

esan nahi baita ze zénbat eta informazio-karga handiagoa eráman objetu batek, zénbat eta rhematikoagoa izán objetu hori (detaile berri-berria, zehatza, sorpresiboa,...), hainbat zailago izanen da objetu hori agertzea aurré bere aditza, edo bestela esanda:

• Zénbat eta intentzio zehaztaileagoa, zénbat eta hobekiago prestatu nahi izan entzulea (edo irakurlea) afin jaso zehaztapen akaso sorpresibo bat, orduan-eta tendentzia handiagoa ki erabili SVO zehaztailea

Bai, informazio rhematikoena izan ahal da sorpresiboa, baina edozein kasutan izaten dá zehaztasun bat (respektu aditza), detaile bat, zein hobe jasoko baita baldin prestatu badugu entzulea (edo irakurlea) bidéz gure estruktura sintaktikoa afin jar dagien atentzio egokia:

Stadioa, cen spatio lasterkako chedatubat: ...

Hari horretara, Bittor Hidalgok, nori eskertu nahi diogu bere aportazioa, zún planteatzen atzo Leizarragaren beste erabilera hau, zein saiatuko garen aztertzen:

Leizarragaren ingurutik, nola azaldu orduan ondokoa bezalako segida (Mt 12, 33): "Ezen fruktutik arborea ezagutzen da.", (frantsesezko jatorrizkoan: "car l'arbre est cognu par le fruit"), non argi dagoen esaldian azpimarratu nahi den osagaiz 'fruktutik' hori dela ('par le fruit')?

Testuinguru zabalagoa: "Edo egizue arbore ona, eta haren fruktua on. Edo egizue arbore ustela, eta haren fruktua ustel. Ezen fruktutik arborea ezagutzen da."

non aurreneko puntua da ze azken esaldi horretako bi osagai ez-verbal horiek ("arborea" eta "haren fruktua") justuki aipatu dira an aurreko bi esaldiak (bina aldiz): 

"Edo egizue arbore ona, eta haren fruktua on. Edo egizue arbore ustela, eta haren fruktua ustel. Ezen fruktutik arborea ezagutzen da."

halan-ze, gure esaldira orduko, bi elementu horiek jada aurkitzen dira azpi gure atentzioa, edo bestela esanda, ez dira berez material batere berriak, baizik ondo ezagunak zatio errepikatuak an aurreko bi esaldiak. Gauza da ze bata zein bestea erabil litezke arazogabe nola material thematikoa an hurrengo esaldia dependituz ti zér esan nahi dugun, zein, kasu honetan litzakén hau:

"car l'arbre est cognu par le fruit"

zeinen vokazioa izango litzaké informatibo-neutroa (eta ez markatu-enfatikoa), eta non azentu neutroa kokatuko litzake an "fruit" (zein den aurkeztua bidéz preposizio instrumental antzeko bat: "par"). Leizarragak, aldiz, emanen dú:

"Ezen fruktutik arborea ezagutzen da."

non, referentzia thematikoa dén "fruktutik" (ablatiboa: "nóndik") eta non elementu prosodikoki markatuena aldatu egin da respektu originala, izanki orain "arborea". Esan nahi baita ze, bi esaldi horietan estruktura informatiboa ez da berdina. 

Bihar komentatuko ditugu bi aukera hauek: "Ezen fruktutik arborea ezagutzen da" versus "Ezen arborea bere fruktutik ezagutzen da.", zeinen artean Leizarragak aukeratu zuén lehenengoa.