Leizarraga (1571): "Eztuzue irakurri zer Iainkoaz erran izan zaizuen?"

Atzokoan Bittor Hidalgok zehazten zuen nóla euskal literaturan existitzen diren hainbat adibide non, galdera direktoetan, aurkitu ahal ditugún "nór", "nórk" edo  "zér" (zein baitira galdetzaileak an kasu ez-adverbialak) banandurik ti euren aditza, esan nahi baita, kin material ez fokalizatua arten galdetzaile hori eta aditza:

..., erabilera adverbial horietaz gain, orobat existitzen dirá testigantzak kin adibidez "nork" eta "zer". 

• Norc Mandamendu onen contra becatu eguitendu? (544)

• Norc aurraren icenean esqueintcendio? (548)

• Eta cer nic esatea nai dezue, ...? (186) Interesagarria.
  

• ...; ¿cer gure Jaunari erantzun dizayoquegu? (TZ,67) 
  

Bittor-en hitzetan: "Asko ere NOR, NORK, ZER galdegileekin".

Gaurkoan aipatu nahi genuke nóla galdera indirektoetan ere aurkitu ahal dira halako erabilera zaharrak non galde-hitz (estuki fokalizatu) bat ez den kokatzen justuki aurré bere aditza, nola egiten duten galdegai preverbalek. Euskaltzaindiak erakusten dizkigu ondoko bi adibideak, lehenengoa preseski ti Leizarraga (EGLU-V, 1999:95-96):

Literatura zaharrean badira, hala ere, arau hori betetzen ez duten adibideak. Hona Leizarragaren eta Tartasen bana:

(230) a. eztuzue irakurri zer Iainkoaz erran izan zaizuen? (J. Leiçarraga, Testamentu berria, Mt XXII, 31),

b. iuiatuko duzu zonbat Iainkoak bekatia hastio dian ... {J. Tartas, Occuparione devotaq, 3).

[Euskaltzaindia, EGLU-V, 1999:95-96]

Ikusten denez, Euskaltzaindiak amaitzen dú bere puntu hori gogóratuz ze arau orokorra dá kokatzea osagarri galdetzaile fokalizatua ("zér", "zér balentia", "zénbat kalte") aurre-aurré bere aditza, kin  salbuespena e-ze (ikus ere herenegungo sarrera):

..., EGLU-k (III, 147. or.) zioen bezala, nola, zergatik eta zertako galde hitzek (eta orohar adizlagunei dagokien kasu-marka hartzen duten gainerakoek, norekin, norendako, c.a.) ez dute aditzaren aurre-aurrean joan beharrik. [Euskaltzaindia, EGLU-V, 1999:96]

Irakurtzen dugunez, salbuespen horretan ez dira sartzen osagarri galdetzaileak kin kasu ez-adverbialak nola "nórk" edo "zér". Azkenik esan ze, dirudienez, Euskaltzaindiak ez du aipatzen halako erabilerarik (alegia, galdegai preverbal dislokaturik) an kontextu deklaratiboak, non, genioenez, halako estrategiak izanen liraké komunikatiboki oso ahulak, nahizta, egon, hor dauden, aukeran ere.