Aoristoak argiki erakusten du ze ez dago ezer berez subjuntiborik an "egin/*ezan/*edin" aditz laguntzaileak

Ez ginake galdu behar an kontu nominalista bat. Atzo mintzo ginen burúz ibilbide diakronikoa on euskal aditza harik egungo forma potentzialak ("dezakegu", "zaitezke"), zeintaz Trask-ek dio (justu ondórenda atzoko aipua, 1997): 

In the past, the morph -ke had another function: it marked futurity. Corresponding to noa "I'am going", noake meant "I'am going to go", "I'll go"; beside ikusi dut "I've seen it", ikusi duket meant "I'll see it", or perhaps "I'll doubtless see it". This 'archaic future' appears to represent an extension of potentiality to futurity; in effect, forms meaning "I can do it" came to be used for "I'll do it", in a way which is entirely understandable. Such forms are well attested in older literature throughout the country, perhaps specially in B, but they have been steadily losing out to the periphrastic futurre constructed with the present-tense auxiliary and the future participle, a development which is commonly explained as resulting from Romance influence. [Trask, 1997:224-225]

Hor ikusten dugu nóla "noake" bezalako forma potentzial-futuroak oinarritzen dira an indikatiboko formak, berdin nola agintera eta subjuntibo sintetikoak ere: "zoaz!" inperatiboa, edo "derragun" subjuntiboa (ez dira sortzen, adibidez, potentzialak gain subjuntiboak). 

Gero, forma perifrastikoak sortzean, aditz horietako batzuk bilakatuko zirén laguntzaile, adibidez "egin" transitiboa, eta garatuko zirén formak nola:

ekar egian (indikatiboa: aoristoa = ekarri zuen)
ekar dagiket (potentzial-futuroa)
ekar dagien (subjuntiboa)
ekar egizu (inperatiboa)

denak ere konpártituz ber forma: ber aditz-erroa eta ber laguntzailea, "egin", nahiz izán semantikoki oso ezberdinak. Eta antzekoa esan ahal da respektu aditz intransitiboak kin "*edin" ("bilakatu") eta "-te" morfema.

Ikuspuntu sinkroniko batetik, gaur egun, aoristoa desagertua da, eta baita gorago aipatutako geroaldi arkaikoa ere, gelditzen zaizkigularik soilik forma potentziala, subjuntiboa eta inperatiboa, zein, ez izanik indikatiboak, dúten konpartitzen zenbait ezaugarri semantiko (ez-indikatibo), zeini Josu Lavin-ek deituko lieke "ezaugarri subjuntiboak" (horra, kontu nominalista).

Edonola ere, aoristoak argiki erakusten du ze ez dago ezer berez subjuntiborik an "egin /*ezan/*edin" aditz laguntzaileak:

etor zedin = etorri zen
ekar zezan = ekarri zuen

zein diren oinarrituak an "zedin" eta "zezan" iraganeko indikatiboak. [940] [>>>]