Baina, zehazki, zéin mugimendu sintaktiko? [SOV < OSV < SVO ≈ OVS]

Atzo genioén ze, Lakaren teorian, hitz-ordena ezberdinek (adibidez, experimentuetako SOV-k edo SVO-k) beharko zituzten mugimendu edo desplazamendu sintaktiko ezberdinak, zeinek sortukó kostu konputazional ezberdinak.

... baina bai, Lakaren teorian espero beharko zirén emaitza berdinak (antzeko perfilak) zeren bi grafikoetan (bi diseinuetan) behar dirá justuki ber mugimendu sintaktikoak. Emaitzetan, ordea, perfilak oso ezberdinak aterako dira, joánez kontra teoria chomskyar hori. Lakak esaten digu ("Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean", 2008:17):

Mugimendu sintaktikoak hizkuntza-prozesatzean zantzuak uzten baditu, orduan prozesamendu-ikerketetan lortzen diren emaitzak esanguratsuak dira hurrenkerak azaltzeko eskaintzen diren egitura sintaktikoen artean egokienak zein diren erabakitzeko garaian. [Laka, 2018:17]

Eta, antza, bai "mugimendu sintaktikoek hizkuntza-prozesatzean zantzuak uzten ditu", zeren, ez gaitezen ahaztu ze Lakak erabiltzen ditú konparazio horiek helburuz-eta erakutsí nóla euskararen oinarrizko ordena dén SOV (hipotesi buru-parametrikoa) eta ez SVO (hipotesi antisimetrikoa).

Baina, gauza dá: zéin dira, zehazki, mugimendu sintaktiko ezberdin horiek zeintaz mintzo da Laka? Ikus dezagun (an artikulua titulatzen "Processing Derived Word Orders in Basque" ganik Erdozia, Laka eta Forrnells) zéin izanen ziren mugimendu sintaktikoak an SOV eta OSV ordenak:

eta an SVO eta OVS:

Ikusten denez:

• SOV litzaké oinarrizko ordena chomskyarra, halatan ze ez luke sortuko batere desplazamenturik. 

• OSV litzaké bigarren konplexuena zeren bere generazioak (kodifikatzeko edo deskodifikatzeko) lúke eskatuko desplazamendu sintaktiko bat ("gizona" objetua pasatu behar da "gorago" gain "emakumeak" sujetua).

• SVO ordenak lúke eskatuko bi desplazamendu sintaktiko: bai "emakumeak" sujetua, eta baita "ikusi du" aditza aurreratu beharko ziren ki objetua, zein, kasu honetan, mantenduko zen an bere oinarrizko posizioa. 

• OVS ordenak ere bi mugimendu beharko zituen zeren, orain, "gizona" objektua eta "ikusi du" aditza pasatuko zirén ki posizio aurreratuagoak. Gainera, kasu honetan objetu hori hiru posizio gorago amaituko da.
  

Teoria horren arabera presta geinke ondorengo rankina respektu ordena horien konplexitate sintaktikoa eta kostu konputazionala:

SOV < OSV < SVO ≈ OVS

non SOV izanen litzaké gutxien konplexua, eta gutxien kostutsua konputazionalki, eta SVO egonen litzaké arten konplexuenak (eta beraz kostutsuenak) kin-eta OVS. Jakina, datuek aldeztu beharko lukete ordena hori. Aldezten dute? [⇶]