Argudiatzen zergátik dagoen japoniera esanguratsuki azpigaratuago zein... euskara
Azken egun hauetan erosi ditut zenbait liburu ki ikasi hizkuntza japonesa, eta hor ikusi ahal izan dut ze:
Hori gutxi balitz, perpaus menperatuak beti doáz aurrén euren perpaus (eta aditz) nagusiak; hainbateraino non, dirudienez, puntu hori tabu bihurtu den (ikus hemen elkarrizketa interesgarri bat artén Scivolemo itzultzaile japoniarra eta Josu Lavin). Esan nahi baita ze, adibidez, esaldi finalak joan beharko dira aurrén euren esaldi nagusia. Adibide bat:
El verbo (...) se coloca siempre al final (de la frase) y todos los complementos (y el sujeto, cuando lo hay) se colocan delante de él. [Método ASSIMIL, Garnier eta Toshiko, 2004, Barcelona]Bistan da ze existitzen da diferentzia nabarmen bat artén japoniera eta euskara estandarra, non galdegaia kokatu behar izaten dugùn justuki aurrén aditza, baina non beste osagarriak eta sujetua joan daitezkén atzen aditza (bitárten aponieran, ikusi bezala, bai sujetua eta baita osagarri guztiak ere joan behar dirén aurrén aditza). Beraz, bi hizkuntzak SOV izanik, japoniera da askoz SOV-agoa zein euskara, esan nahi baita askoz zurrunagoa an aplikazioa on arau hori (Mahomarena ere ezin).
Hori gutxi balitz, perpaus menperatuak beti doáz aurrén euren perpaus (eta aditz) nagusiak; hainbateraino non, dirudienez, puntu hori tabu bihurtu den (ikus hemen elkarrizketa interesgarri bat artén Scivolemo itzultzaile japoniarra eta Josu Lavin). Esan nahi baita ze, adibidez, esaldi finalak joan beharko dira aurrén euren esaldi nagusia. Adibide bat:
Las oraciones finales expresan el objetivo o finalidad con que se ha llevado a cabo la acción de la principal. (...) La estructura subordinada + TAME NI/NO + principal equivale en español a PARA + verbo infinitivo/nombre + oración principal, oración principal + PARA + verbo infinitivo/nombre. [NIHONGO, Japonés para hispanohablantes, Gramática de la lengua japonesa, Matsuura eta Porta, 2000, Herder, Barcelona]Euskaraz, aldiz, menpeko esaldiak joan daitezke atzén perpaus nagusia, eta inkluso garatu dira baliabide prepositibo batzuk afinda aurkeztu mendeko perpausak, hala nola baliabide erlatibo prepositiboak, konparatibo prepositiboak, kondizional prepositiboak, ... (nahiz-eta, orohar, aski gutxi erabiltzen diren, eta batzuk praktikoki ahazturik dauden).
Zér gertatuko litzaiguke euskaldunoi baldin debekatuko baligute jartzea edozein perpaus menperatu final edo bestelakoa atzén bere esaldi (eta aditz) nagusia? Askoz txartoago arituko ginakeela, ezta? Ba, antzera gertatzen zaie japonesei. Izan behar dituzte estuasun komunikatibo erlatibo handiak.
Argumentu hauek frogatzen dute haruntzago tik edozein duda razonable ezen japoniarrak dira komunikatiboki (aski) pobreagoak zein euskaldunak, hala nola ze euren bizi-maila komunikatiboa da esanguratsuki estuagoa eta eskasagoa zein bizi-maila euskalduna. Ala ez?
Zér gehiago behar dute gure hizkuntzalariek afinda onártu ze estruktura eta baliabide linguistikoek baldintzatzen dute bizi-maila komunikatiboa? [40] [>>>]
Argumentu hauek frogatzen dute haruntzago tik edozein duda razonable ezen japoniarrak dira komunikatiboki (aski) pobreagoak zein euskaldunak, hala nola ze euren bizi-maila komunikatiboa da esanguratsuki estuagoa eta eskasagoa zein bizi-maila euskalduna. Ala ez?
Zér gehiago behar dute gure hizkuntzalariek afinda onártu ze estruktura eta baliabide linguistikoek baldintzatzen dute bizi-maila komunikatiboa? [40] [>>>]
Etiketak: garabideak, japoniera
posted by Jesus Rubio at osteguna, ekaina 09, 2005
2 Comments:
Ricardo Gomez jauna,
Literaturaren kontua bestelakoa da. Euskaldunok ere zerbaixka idatzia baitugu.
Hainbeste enpresa handi, ospetsu eta lurrikaren kontrako eraikin bikainak... ingelesari esker eginik dute.
Haiek berek aitortzen dute ezen japoniera azpigaraturik dagoela eta oso dela zaila hizkuntza induktibo batean pensatzea.
Bestalde, badaude euskaldunokiko diferentzia abismal batzuk:
Japonesek beren hizkuntza maite dute, zeina ez baita euskaldunen kasua.
Japonesek ez dituzte hitzak eta aditzak asmatzen, nola den euskara batuaren kasua.
Japonesek tradizio literarioa eta egiazko hizkuntza mintzatua errespetatzen dituzte, zeina euskararen kasuan zeharo kontrakoa baita.
Japonesak kultur subjektu dira eta ez kultur objektu euskaldunen modura.
Japonesek beren eta besteon kulturak maite dituzte eta ikasten. Euskaldunek, ordea?
Japonesak japonesak dira.
Euskaldunak kulturalki espainolak nahiz frantsesak izaten zarete. Batzuk espainoilegi eta besteak frantsesegi.
Euskal gazteriak erdara besterik ez du egiten, ondikoz!
Josu Lavin
Kaixo Ricardo:
Ikusten dut ezen baloratzen duzu oso positiboki ahalbide teknikoa hon eraikitzea etxe potentzialki handiak eta, era berean, hain sendoak non lurrikarei ere eutsiko dieten. Horretan ados gaude. Nik ere baloratzen dut oso positiboki ahalbide hori.
Halako eraikin handi eta irmoak egiteko, behar dira basamendu eta estruktura sendoak eta ondo antolatuak, eta material egokiak afin estruktura horiek gauzatu ahal izateko.
Badira modu sinpleagoak hon eraikitzea; adibidez lastozko etxeak, edo zurezkoak; baina, ipuin famatu hartan ageri denez, denak ez dira berdin sendoak, ez berdin seguruak, ezta berdin erosoak ere (dudarik gabe, denek bizitzeko balio badute ere).
Badira, gaur egun ere, herriak zein bizi egiten dira an etxolak hon lastoa edo zura. Bistan da, hala ere, ezen astoz edo zurez ezin da lortu ez altuera bera, ez sendotasun bera, ezta kalitate bera ere (lehio bat egiteko, akaso bai, salbuespenez; baina orokorrean ez).
Eta preseski sendotasun eta kalitate horregatik iruditzen zaigu bai zuri eta baita niri ere ezen lurrikaren kontrako eraikin bikain horiek dira miresgarriak, eta aurrerapen bat respektu egoera non soilik erabil dezakegu lastoa edo/ta zura. Bizitzeko, denek balio dute (minimo bat badute), baina denetan ez da berdin bizitzen ahal (maximoa ez da berdina).
Hizkuntzan ere, baloratu beharko zenuke oso positiboki aukera hon egitea eraikuntza potentzialki handiak, sendoak eta kalitatezkoak. Eta horretarako behar dira estruktura eta baliabide ahaltsuak, sendoak, progresiboak, pausatuak, koherenteak, arinak, irekiak, landuak ... Horiek ere dira bikainak, eta miresgarriak (gutxienez berdin miresgarriak nola eraikin eta material sendoak), eta horiek ere dira aurrerapauso handi bat respektu aurreko egoera non soilik erabil ditzakegu material regresiboak, eta estruktura antikomunikatiboak (japonieraz, adibidez, aditz nagusia agertuko zaigu bukaera-bukaeran, azken perpausaren azkenean, hots perpaus nagusiaren azkenean).
Estruktura eta baliabide regresiboekin bizi egin daiteke: esan nahi baita ezen edozein informazio eman egin daiteke (ez dago kontraesanik inter garapen ekonomikoa eta azpigarapen linguistikoa, nola zuk sujeritzen duzu). Baina hori da minimo bat. Hortxe egiten duzu okerra: zeren, halaber, existitzen baita maximo bat, bai eraikuntza orokorrean eta bai eraikuntza linguistikoan; badakizu: ahaltsuagoa, sendoagoa, progresiboagoa, pausatuagoa, koherenteagoa, arinagoa, irekiagoa, aukera askoz gehiago ematen dituena, eta kalitate askoz gehiago ematen duena.
Ikusi besterik ez dago adibide (eta argumentu) piloa zein agertzen baita bai aurreko mezuetan eta bai edozein liburutan, artikulutan, ... . Eta ezin dugu saihestu errealitate hori.
Zer iruditzen zaizu onderengo zita hon IVAP-HAEE?:
""Aditza eta sujetoa dira esaldiaren informazio nagusia biltzen duten elementuak. Horiekin batera, badira beste zenbait elementu osagarri, aditzaren eta sujetoaren ezkerrean jarri ohi ditugunak.
Egitura hori kontuan, informazio nagusia bukaerarako uzten dugu, eta hartzaileak oztopo gehiago du gure mezua jasotzeko. Arazoa areagotu egiten da informazioaren bi zutabeok (aditza eta sujetoa) elkarrengandik urruntzen ditugunean: sujetoa esaldiaren hasieran, aditza amaieran, eta tartean, elementu osagarri guztiak.
Hori da orain arte, nagusiki, aldarrikatu den euskara idatziaren eredu sintaktikoa: sujetoa / objetoa / aditza. Horrek funtzionatzen du esaldi laburretan; baina, batzuetan, ezinbestez luzatu behar ditugu esaldiak, eta orduan jabetzen gara eredu sintaktiko hori estuegi geratzen zaigula, beti ere, informazioaren eta komunikazioaren ikuspuntutik.""
[J. EIZAGIRRE, A. KAIFER, J. LOZANO eta M. MATEO, Idazkera: garbi idazteko bideak in “Hizkera argiaren bidetik” liburua, HAEE, Gasteiz, 1994, 53. or. HAEEk argitaratutako Argi idazteko bideak liburuxkan ere azaltzen dira goiko kontsiderazioak, eta hor instituzio publikoak bere egiten du autoreen mezua.]
Halako kasuetan, euskaraz aholkatu egin ohi da aditza aurreratzea (erabiliz aitzakia aski bereziak, nola erabiltzea galdegai faltsuak), edo, sujetua aditzaren atzera eramatea (bide batez, agerian utziz arazoaren larria); baina japonieraz ezin dute halakorik egin (ez bata, ez bestea): ez al dira egonen txartoago ezi euskaraz?
Hor dago koxka. Zer deritzozu?
Argitaratu iruzkina
<< Home