Saiatuz irabazten mundu oso bat expresio, mundu oso bat aukera komeunikatibo: horixe da kuestioa eta abiapuntu egokia

"hen" genitiboa ez litzakén baizik beste saio bat barné prozesua zein hasi zen noiz, 1997ko ekainaren 20an, depositatu nuén nire tesi doktorala buruz teoria ekonomikoa an EHU, eta non, jada nintzelarik ziertoki kontziente respektu diferentzial komunikatibo handia artén sintaxi burulehenak eta buruazkenak, idatzi nahi izan nuén "of" genitibo mailegatua hala nola ere beste testigantza burulehen batzuk an esaldi solteak nola ondorengoa idatzia an oin-ohar bat (baita erabili nuén "in" mailegatua an titulua) :

Ohar bedi irakurlea kanpo-aukeraren balioa ezin litekeela 1 izan. Hala izaten da in literatura buruz to kanpo-aukerak in negoziazio-jokuak of eskaintza alternatiboak à la Rubistein. [Nire tesia, 1997:50]

Esaldi horretan dugú, beraz, lehenengo saio genitibo hori, "of" mailegatua, zeini gero jarraikiko zitzaizkion, nagusiki, "on", "e-" eta, orain "hen", denak ere derivatuak arartez desdoblamendua hen partikula genitiboak:

euskaldun-h(ar)en egunkaria = a egunkaria hen euskalduna(k)

Goragoko "in" mailegatua ere laster pasatuko zen ki "an" desdoblatua:

etxe(eta)-han = an etxea(k)

Baina, kuestioa, sakoneko kuestioa ez da hori. Kuestioa da ze, halako desdoblamenduak erabilita, irabaz daiteké mundu oso bat expresio, mundu oso bat aukera komunikatibo, halakoa baita diferentzia artén prosa eta diskurso progresibo potentea eta prosa eta diskurso regresibo ahalgabea. Horixe da kuestioa eta abiapuntu egokia. [709] [>>>]
______________________________

Ikus hemen ere.

Ez dago sakoneko diferentziarik

Ondokoa idatzi nuen atzo an bloga on Erramun Gerrikagoitia (deitzén Referentziak) azpi sarrera titúlatzen "Zer luque tcharric, erabiliric librequi bakoitzac?":
_____________________________________

Dudarik gabe, oso interesgarria iruditzen zait ondoko estruktura hau:

"... kontrá dago neurri ekonomikoEN zein hartu zirén noiz...",

zein interpretatzen baitut nola oihu argi bat ganik tradizioa aldé genitibo burulehen flexible bat, zein saiatu egin ziren aurkitzen (horretara dator estruktura hori) baina zein ezin izan zuten aurkitu, justuki zeren desdoblamendua on sufijoak ez den gauza erraza fisikoki.

Nire ustez, egun, oihu horri erantzun beharko genioke bi modutan. Bata:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak zein hartu zirén noiz..."

non "kontra" desdoblatu da gabé genitiboa, zein justuki hor ez den behar, eta bestea:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak on gobernu guztiak zein aritu ziren noiz..."

non "on" hori ez da baizik sufijo genitibo aurreratua, zein, horrela, dén bihurtu egoki, flexible eta emankor (eta partikula bera da).

Ez dut ikusten tradizioa nola galga, baizik nola akuilu, eta ez dut ikusten uko egitea ki nexu ondo eratu eta funtzional bat (nola "bitartean-eta..." edo bere kidé "bitartén..."), soilik zeren ez den agertzen an literatura zaharra zein gelditu zaigun. Hori litzaké, nire ustez, tradizioa txarto ulertzea.

Halakoetan nengoen harik irakurri zure azken esaldia:

Eta esango dizut guztiz egokia iruditu zaidala zure idazkera ere aurretik, harik eta sabela mugiarazi didan arte azken galdera honen joskerak...

Sabela mugiarazi?

Sabela mugiarazi al dizu zerk-eta "an" inesibo optatibo xume txukun batek? Ba, eskerrak ez zaizula sabela mugitzen noiz ikusi "zein" erlatibo gaixo horietako bat edo "SVO" bat, zeren orduan akabo debatea, zientzia eta euren ondorioak. "an" hori ez da baizik ber "an" adverbio postpositiboa (zein sufijatu zen, zailduz bere desdoblamendua), baina aurrera ekarria. Eta ez da pisuagoa zein, adibidez, "zein".

Hona hemen bi galderatxo problematikoak:

"ikusten al duzu arazorik an nire erabilera estrukturalak? Ikusten al duzu arazorik an edukia?"

zein idatzi nituen erantzunéz ki zure dudak buruzki egokitasuna on nire erabilera (estrukturalak)... eta zeinen eredua dá:

Ikusten al duzu arazorik an...
Ikusten al duzu arazorik an... "an"?
Ikusten al duzu arazorik an... forma?
Ikusten al duzu arazorik an... edukia?
Ikusten al duzu arazorik an... nire erabilera estrukturalak?
Ikusten al duzu arazorik an... estruktura sintaktikoak?
Ikusten al duzu arazorik an... forma on estruktura sintaktiko prepositivoak?
Ikusten al duzu arazorik an... forma on estruktura sintaktiko prepositivoak nola "noiz + infinitiboa" edo "harik + infinitiboa"?
Ikusten al duzu arazorik an... edukia on liburua buruzki estruktura prepositiboak zein sortzen erábilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Baita erabilera sipleenetan ere, estruktura prepositiboak ematen dú aukera ki fokalizatu indarra zehazki gain azken sintagma nominala:

Ikusten al duzu arazorik an..."an"?

hala nola aukera errazagoa ki jarraitu diskurritzen:

IIkusten al duzu arazorik an... edukia on liburua buruzki estruktura prepositiboak zein sortzen erábilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Hori horrela da. Beste kontu bat da zér egin ahal den gaur eta hemen afin eman aurrerapausuak, eta hor sartzen zaigú gradualitatea, egokitasun erlatiboa, eta adibidez idazle zaharrak, zein hasi ziren bidea egiten.

Baina, euskal idazle zaharrik ez balitz existitu, ezingo al zen derivatu perpaus erlatibo burulehenik? Jakina baietz, zeren hor daude mekanismo sintaktikoak, zein diren euskara ere. Nire ikuspegitik, berdin desdoblatu daiteké "baizik...", "salbu...", "kóntra...", "aldé...", "an..." edo "on...": ez dago sakoneko diferentziarik. [674] [>>>]

_____________________________________________________

Ikus:

1.: ... noiz ikusi egoki

2.: Pilota-iragarkietan "erabilia eta onartua"

3.: Ez dago sakoneko diferentziarik

4.: Birzabaldu "31eskutik"

5.: Ez litzake egon behar batere arazorik

Hizkuntza persiarrean báda "e" genitiboa: 1) fonetikoki baturik, 2) fonetikoki sendotua

Jarraiturik burúz arintasun fonetikoa on "e" preposizio genitiboa, jakin dut ze hizkuntza persiarrean (deitzen Farsi) dá existitzen "e" preposizio genitiboa, zein...

1. ... ematen da fonetikoki baturik ki buru genitiboa:
   

   ostâde fârsi = teacher of farsi [ikus video hau buruz genitibo persiarra]

2. ... ematen da fonetikoki sendoturik, bihurtuz "ye", noiz buru genitiboa amáitu an vokala:
   

   dâneshjuye zabâne fârsi = student of farsi language [ikus video hau buruz genitibo persiarra]

Eta gauza da ze orrialdeotan ere proposatu da:

1.  "e" euskal baliabide prepositiboa fonetikoki batzea ki osagarri genitiboa (eta ez ki buru genitiboa nola an farsi):
   

   ikaslea e-farsi = ostâde fârsi

2. "e" euskal baliabide prepositiboa fonetikoki sendotzea, bihurtuz "en" edo "on" (eta ez "ye" nola an farsi):
   

   ikaslea on farsi hizkuntza = dâneshjuye zabâne fârsi

Oso interesgarria irudutzen zait guzti hau. [427] [>>>]

Alemanean estruktura genitiboak aukeran

Jakin ahal izan dudanez, hizkuntza alemanean existitzen dirá bi modu burulehen afinda emán ideia genitiboa, hala nola ere bi modu buruazken, zeinen erabilera-esparrua dén askoz ere mugatuagoa. Ikus ondoko adibideak burúz aipatutako bi modu burulehenak (hemen, zein dén lehenengo emaitza noiz bilátu an Google: "genitive in german"):

The first example uses the German genitive to show possession.

Das ist der Hund des Mannes. [artikulua eta izena doaz an genitiboa]
That is the dog of the man.

This example shows how the same sentence would be spoken (with the genitive replaced by "von" and the dative).

Das ist der Hund von dem Mann. ["von" + art. eta iz. an datiboa]
That is the dog of the man.

Bestalde, iturri horren arabera, ha forma kin "von" eta datiboa (edo kin "vom" = "von + dem") mintzatuan arituko litzaké nagusitzen gain forma kin kasu genitiboa [ikus aipatutako webgune bera]:

The genitive [an goragoko 1. forma] is used more in written German and is hardly used in spoken language. In spoken, everyday German, "von" plus the dative [goragoko 2. forma] often replaces the genitive [goragoko 1. forma].

Euskaraz, erabiliz "on" edota "e-" baliabide genitiboak honela litzake goiko esaldi hori:

Hori da (a) txakurra on gizona.
Hori da (a) txakurra e-gizona.
Das ist der Hund von dem Mann.  (Das ist der Hund vom Mann.)
That is the dog of the man.

Azkenik esán ze, ikusten dudanez, soilik ha estruktura kin "von" dá erabilera orokorrekoa, esan nahi baita ze soilik horrek balio du an erabilera guztiak. Edonola ere, gaurko puntua da ze, guztira, alemanean bádira lau modu ki eman estruktura semantikoki genitiboak, eta euren esparruetan aukeran. [425] [>>>]

on: genitiboa (noren, nongo)

euskaldunaren etxea = etxea (h)onena: euskaldunarena = etxea on euskalduna 

euskaldunon etxea = etxea on euskaldunak

Azken buruan "on" dá lekuzko adverbio zahar bat, hurbilekoa:

"(h)o" erakuslea + "-n" inesibo/genitiboa = on inesibo/genitiboa

Bestalde daukagú genitibo lekuzkoa ("mendiko zuhaitzak"), zein ahal dan ondo adierazi erabiliz ber partikula genitiboa:

mendiko zuhaitzak = zuhaitzak on mendia

Genitiboaren "-n" hori da ber atzizkia on kasu inesiboa (zein halaber gehitu zitzaion ki ustezko genitibo zaharra "-e"). Eta genitibo lekuzkoaren azpian ere datzá ber "-n" inesiboa: "-n + -(k)o" = "-(k)o" ("-(k)o" finean dá erlazionatzaile orokor bat). Bádirudi ze, munduan zehar, ez dela arraroa topatzea kasu inesiboa an sorrera on kasu genitiboak (berdin nola ez dan arraroa ze hizkuntzak gramatikaliza ditzaten euren genitiboak abiatuz ti elatiboa: "(-)ti").

Hona hemen beste adibide batzuk non preposizio genitiboak diran konbinatzen kin beste elementu prepositibo batzuk:

• Horrek ez du zerikusirik kin planteamenduak on enpresa kooperatiboak zein ari diran sortzen an herrialde pobreak.
• Ez da arraroa topatzea atzizki inesivoak an oinarria on baliabide genitiboak edo erlatiboak.

[159] [⇶]