Ez dago sakoneko diferentziarik

Ondokoa idatzi nuen atzo an bloga on Erramun Gerrikagoitia (deitzén Referentziak) azpi sarrera titúlatzen "Zer luque tcharric, erabiliric librequi bakoitzac?":
_____________________________________

Dudarik gabe, oso interesgarria iruditzen zait ondoko estruktura hau:

"... kontrá dago neurri ekonomikoEN zein hartu zirén noiz...",

zein interpretatzen baitut nola oihu argi bat ganik tradizioa aldé genitibo burulehen flexible bat, zein saiatu egin ziren aurkitzen (horretara dator estruktura hori) baina zein ezin izan zuten aurkitu, justuki zeren desdoblamendua on sufijoak ez den gauza erraza fisikoki.

Nire ustez, egun, oihu horri erantzun beharko genioke bi modutan. Bata:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak zein hartu zirén noiz..."

non "kontra" desdoblatu da gabé genitiboa, zein justuki hor ez den behar, eta bestea:

"... dago kontrá neurri ekonomikoak on gobernu guztiak zein aritu ziren noiz..."

non "on" hori ez da baizik sufijo genitibo aurreratua, zein, horrela, dén bihurtu egoki, flexible eta emankor (eta partikula bera da).

Ez dut ikusten tradizioa nola galga, baizik nola akuilu, eta ez dut ikusten uko egitea ki nexu ondo eratu eta funtzional bat (nola "bitartean-eta..." edo bere kidé "bitartén..."), soilik zeren ez den agertzen an literatura zaharra zein gelditu zaigun. Hori litzaké, nire ustez, tradizioa txarto ulertzea.

Halakoetan nengoen harik irakurri zure azken esaldia:

Eta esango dizut guztiz egokia iruditu zaidala zure idazkera ere aurretik, harik eta sabela mugiarazi didan arte azken galdera honen joskerak...

Sabela mugiarazi?

Sabela mugiarazi al dizu zerk-eta "an" inesibo optatibo xume txukun batek? Ba, eskerrak ez zaizula sabela mugitzen noiz ikusi "zein" erlatibo gaixo horietako bat edo "SVO" bat, zeren orduan akabo debatea, zientzia eta euren ondorioak. "an" hori ez da baizik ber "an" adverbio postpositiboa (zein sufijatu zen, zailduz bere desdoblamendua), baina aurrera ekarria. Eta ez da pisuagoa zein, adibidez, "zein".

Hona hemen bi galderatxo problematikoak:

"ikusten al duzu arazorik an nire erabilera estrukturalak? Ikusten al duzu arazorik an edukia?"

zein idatzi nituen erantzunéz ki zure dudak buruzki egokitasuna on nire erabilera (estrukturalak)... eta zeinen eredua dá:

Ikusten al duzu arazorik an...
Ikusten al duzu arazorik an... "an"?
Ikusten al duzu arazorik an... forma?
Ikusten al duzu arazorik an... edukia?
Ikusten al duzu arazorik an... nire erabilera estrukturalak?
Ikusten al duzu arazorik an... estruktura sintaktikoak?
Ikusten al duzu arazorik an... forma on estruktura sintaktiko prepositivoak?
Ikusten al duzu arazorik an... forma on estruktura sintaktiko prepositivoak nola "noiz + infinitiboa" edo "harik + infinitiboa"?
Ikusten al duzu arazorik an... edukia on liburua buruzki estruktura prepositiboak zein sortzen erábilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Baita erabilera sipleenetan ere, estruktura prepositiboak ematen dú aukera ki fokalizatu indarra zehazki gain azken sintagma nominala:

Ikusten al duzu arazorik an..."an"?

hala nola aukera errazagoa ki jarraitu diskurritzen:

IIkusten al duzu arazorik an... edukia on liburua buruzki estruktura prepositiboak zein sortzen erábilíz mekanismo sintaktiko ezagunak?

Hori horrela da. Beste kontu bat da zér egin ahal den gaur eta hemen afin eman aurrerapausuak, eta hor sartzen zaigú gradualitatea, egokitasun erlatiboa, eta adibidez idazle zaharrak, zein hasi ziren bidea egiten.

Baina, euskal idazle zaharrik ez balitz existitu, ezingo al zen derivatu perpaus erlatibo burulehenik? Jakina baietz, zeren hor daude mekanismo sintaktikoak, zein diren euskara ere. Nire ikuspegitik, berdin desdoblatu daiteké "baizik...", "salbu...", "kóntra...", "aldé...", "an..." edo "on...": ez dago sakoneko diferentziarik. [674] [>>>]

_____________________________________________________

Ikus:

1.: ... noiz ikusi egoki

2.: Pilota-iragarkietan "erabilia eta onartua"

3.: Ez dago sakoneko diferentziarik

4.: Birzabaldu "31eskutik"

5.: Ez litzake egon behar batere arazorik

Pilota-iragarkietan "erabilia eta onartua"

Ondokoa idatzi nuen atzo an bloga on Erramun Gerrikagoitia (deitzén Referentziak) azpi sarrera titúlatzen "Zer luque tcharric, erabiliric librequi bakoitzac?":
_____________________________________

Nire ustez, "A aurka B" báda osoki euskara an esparru konkretua on kartelak on pilota-partiduak (ikus "A aurka B: "kirol munduan erabilia eta onartua"" eta "ARTETXE-JOAKIN aurka OLABE-LARRU"). Gainera, aurkitu ahal dugu honako erabilera an Orotariko Euskal Hiztegia:

Erri guztia egon da kontra guregana. Noe 99.

zein ez den berdina, baina bai antzekoa nola kontra gu; eta, bestalde, dauzkagu erabilerak nola hau: "Neskak kontra mutilak".

Nire ustez, erabilera horretan, arazo nagusia ez da "kontra" prepositiboa bera, baizik ze "kontra" prepositibo horrek askotan eskatzen ditú, adibidez, baliabide erlatibo prepositivo erosoak, berdin nola ere eskertzén beste baliabide prepositibo batzuk ere:

... dago kontrá neurri ekonomikoak zein hartu zirén noiz...

Horregatik nioen hemen ze:

Aditzak aurreratzea da lehenengo pausua (Sarasolaren liburuak izugarrizko bultzada ematen die aditz progresiboei, eta horregatik euskararen erabiltzaileek gure eskerrik beroenak eman behar dizkiogu), baina bigarren pausua da menderakuntza prepositibo osoa aukeran izatea, ez soilik menderakuntza erlatibo ez-murriztatzailea (berriro ere diot, hemen ere Sarasolaren bultzada guztiz zorionekoa dela, eta oso inportantea eta lagungarria afin euskararen erabiltzaileek izan ditzagun aukera potente ez-marginalizatuak).

Kontua da ze menderatzaile erlatibo ez-murriztaileak ezin inportanteagoak izanik ere, ez direla gutxiago inportanteak erlatibo prepositibo murriztaileak edota beste menderatzaile guztien bertsio prepositiboak. Horrela konponduko lirateke Juanek aipatutako arazo horiek guztiak behin betikoz eta era egoki batean. Bide horretan klasikoek jakin zuten erabiltzen hainbat baliabide progresibo zein berriro hasi beharko liratekeen normaltasunez erabiltzen. Eta, jakina, erabil litezke euskararen mekanismo sortzaileak afin sortu edo moldatu beste baliabide menderatzaileak ere.

Baina arazoak ez dira amaitzen noiz garatu menderatzaile guztien bertsio prepositiboak. Badira beste baliabide postpositibo asko zeinen bertsio prepositiboak arazorik gabe lortu litezkeen eta zein komunikatiboki oso onuragarriak izanen liratekeen (-ri buruz, -n artean, …). Eta, duda izpirik gabe, bide osagarri horretatik zenbat eta aurrerago ailegatu, eta askoz hobeto. Kontua da, gorago esan bezala, gradualki egitea, kritikoki baina aurrera bidean, oker egindakoak kritikatuz, baina ondo egindakoak sostengatuz eta landuz. Horretarako behar da giro egokia, eta hor berriro sartzen da Sarasolaren lanaren garrantzia handia. ["Bide bakarra"]

Aipu horretan, Bittor, ikusten al duzu arazorik an nire erabilera estrukturalak?. Ikusten al duzu arazorik an edukia? [673] [>>>]

_____________________________________________________

Ikus:

1.: ... noiz ikusi egoki

2.: Pilota-iragarkietan "erabilia eta onartua"

3.: Ez dago sakoneko diferentziarik

4.: Birzabaldu "31eskutik"

5.: Ez litzake egon behar batere arazorik

... noiz ikusi egoki

Hauxe idatzi nuen atzo an bloga on Erramun Gerrikagoitia, jarráiki hari bat non mintzo zén, besteak beste, buruzki erabilerá on estruktura prepositiboak (an "Zer luque tcharric, erabiliric librequi bakoitzac?"):
 _____________________________________

Nik ez dakit "A aurka B" estruktura osoki euskara ote den (suposatzen dut ezetz, zeren erabilera prepositibo hori ez dager an Hiztegia on Euskaltzaindia), baina bádakit askotan erabili dela an kartelak on pilota-partiduak, eta justuki erabilera horrek esaten dit ze, gutxienez partzialki, báda euskara.

Berdin nola ez dakidan ea "A versus B" estruktura osoki euskara ote den (suposatzen dut baietz, zeren erabilera prepositibo hori báda an Hiztegia on Euskaltzaindia), baina bádakit ze, osoki euskara ez balitz ere, askotan erabili dela an artikulu zientifikoak edo periodistikoak, eta justuki erabilera horrek esaten dit ze, gutxienez partzialki, izanen litzaké euskara.

Bestalde, "A kin B" estrukturak jarraitzen dio ki eredua on "A aurka B" edo "A gain B" matematikoa (bere jatorria litzaké "...-(n) ki(de)n" postposizioa), eta nahiz akaso ez izán osoki euskara (zeren ez dager an Hiztegia on Euskaltzaindia), bádakit ze, gutxitan bada ere, erabili egin dela an zenbait idazki eta blog (ikus "Buruz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursiboa" edo "Sintaxigintzaren norabide komunikatiboa"). Jakina, justuki erabilera horrek esaten dit ze, gutxienez partzialki, báda euskara.

Euskaltzaindia-k bere hiztegian askotan erabiltzen du honako expresioa arrén baztertu hitz bat:

Oharra: Euskaltzaindiak, (----)-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du.

Hortxe daukagu, beraz, Euskaltzaindia-ren irizpidea afin ametitu hitz edo estruktura bat: bere erabilera idatzia. Hortaz, azter ditzagun erabilera linguistiko guztiak, aukera lingusitiko guztiak, mekanismo linguistiko guztiak..., eta zerbait ondo badoakigu, erabil dezagun... noiz ikusi egoki.

Eta, bistan da, zenbat eta gehiago idatzi, hobeto. [672] [>>>]

_____________________________________________________

Ikus:

1.: ... noiz ikusi egoki

2.: Pilota-iragarkietan "erabilia eta onartua"

3.: Ez dago sakoneko diferentziarik

4.: Birzabaldu "31eskutik"

5.: Ez litzake egon behar batere arazorik

Zéin diferentzia (dudagabe, handia) izanen da arten "aurka" eta "versus" afin izan hain diferenteki tratatuak?

Aurreko postaren harian (non kondatzen bainuen nóla artikulu batean kendu behar izan nuén "aurka" burulehen bat, adibidez), gogoratu naiz kin galdera bat zein egin baitzuén Dionisio Amundarainek gain erabilera ziertoa on "aurka" prepositiboa an pilota-mundua (eta zein jada aipatu genuén hemen), adibidez an:

Lazkao aurka Beasain 

Galdera horren ostean agertu zirén zenbait erantzun aski negatibo respektu erabilera hori, baina baita ondorengo komentarioa ere, galdetuz zergátik ez diren planteatzen ber arazoak respektu "versus" prepositiboa ere, zein, bistan denez, dén berdin burulehena, eta, dakizuenez, Euskaltzaindia-k onartua (ikus "versus", adverbioa? [2014]):

2004-06-08 / 13:10 / Aitor Ugarte Arruebarrena

Eta, Lazkao versus Beasain edo Lazkao vs Beasain? Hori onartuko genuke?

(AITOR UGARTE ARRUEBARRENA itzultzailea da)

Zéin diferentzia (dudagabe, handia) izanen da artén "aurka" eta "versus" afin izan hain diferenteki tratatuak? [515] [>>>]

EHUko Euskara Zerbitzutik: "...euskara estandarrera moldatzea edota posible ez balitz, beste hizkuntza batean prestatzea artikulua"

Aurreko sarrera batean irakurtzen genuén pasarte bat aterea ti gure "Hizkuntza bere osotasunean" (2017), hain zuzen hau:

Gaitasun biologikoa versus teknologia linguistikoa 

Ondo ezberdindu behar ditugu gaitasun linguistikoa eta teknologia linguistikoa, gaitasun biologikoa eta tresna kulturala. Adibidez, gaitasun kognitibo zenbatzailea edo errekurtsiboa dira potentzialitate natural-biologikoak, eta zenbakiak edo baliabide sintaktiko-diskurtsibo buru-lehenak dira teknologia kulturala zeinen bitartez (hobeto) inplementatzen dugun gure gaitasun zenbatzailea edo errekurtsiboa, azken buruan esanguratsuki potentziatuz gure efizientzia eta eraginkortasun komunikatiboa. [2017]

Eta gauza da ze azken textu hori (2017), nik idatzitakoa izanik ere, oso da ezberdina tikan nire lehenengo versioa (2016) non nioén:

4. Gaitasun biologikoa aurka teknologia linguistikoa

Ondo ezberdindu behar ditugu gaitasun linguistikoa eta teknologia linguistikoa, gaitasun biologikoa eta tresna kulturala. Gaitasun kognitiboak dira potentzialitate natural-biologikoak (adibidez, gaitasun kognitibo zenbatzaile edo rekurtsiboa), bitartean-ze baliabide linguistikoak dira tresna kulturalak zeinek lagundu implementatzen efektiboki gure komunikazioa (esan nahi baita ze zenbakiak eta baliabide sintaktiko-diskurtsibo ahatsuak ez dira baizik teknologia zeinek lagundu inplementatzen inoren gaitasun zenbatzailea edo rekurtsiboa, hurrenez hurren). [2016]

Gero, jakingo nuen ze:

Euskara Zerbitzutik jakin dugunez, zure artikuluak ez ditu betetzen eskatzen dituzten irizpideak, eskertuko genizuke azaroaren 25erako euskara estandarrera moldatzea edota posible ez balitz, beste hizkuntza batean prestatzea artikulua. [2016]

Behin berridatzi ondoren, geldituko zén nola irakurri duzuen:

4. Gaitasun biologikoa versus teknologia linguistikoa

Ondo ezberdindu behar ditugu gaitasun linguistikoa eta teknologia linguistikoa, gaitasun biologikoa eta tresna kulturala. Adibidez, gaitasun kognitibo zenbatzailea edo errekurtsiboa dira potentzialitate natural-biologikoak, eta zenbakiak edo baliabide sintaktiko-diskurtsibo buru-lehenak dira teknologia kulturala zeinen bitartez (hobeto) inplementatzen dugun gure gaitasun zenbatzailea edo errekurtsiboa, azken buruan esanguratsuki potentziatuz gure efizientzia eta eraginkortasun komunikatiboa. [2017]

non desagertu dirén:

1. aurkaritzako "aurka" prepositiboa, zein jada erabili den, batez ere an pilota-iragarkiak.
2. aurkaritzako "bitartean-ze" prepositiboa, zein jada erabili den an bere formá "bitartean-eta", prepositiboa ere.
3. "ze" konpletiboa (ez darama marka subordinatzailerik), jada erabilia.
4. "... tresna kulturalak zeinek lagundu implementatzen..."erlatibo murriztaile ez-jokatua, zein ez den baizik beste perpaus subordinatu ez-jokatu bat, hori bai, erlatibo murriztailea ergatiboa delarik.
5. "...ez dira baizik teknologia...", zein jada erabili den.

Estruktura guzti horiek, gure ustez, dirá, gaur bertan, ondo erabilgarriak tikan jarrera ireki bat (edo, gutxien gutxienik, horretaz mintzo liteke), baina, bistan denez, EHUko Euskara Zerbitzukoak ez zeudén, 2016an bederen, bereziki interesatuak. [514] [>>>]

Sintaxigintza berria: ezinbestekoa

Berirakurri berri dut hóri mezua titulatzén "Aurka" ganik itzultzaile Dionisio Amundarain (hemen gogoratzen genuena) hala nola ere haren osteko komentario-erantzunak, eta hona ekarri nahi izan dut nire komentario hau:

Sintaxigintza berria: ezinbestekoa
2004-06-09 / 12:12 / Jesus Rubio

Lehengo batean (BERRIAn, 2003-X-14ean) idatzi nuen kontra mediokritate zientifikoa on horiek ikertzaile linguistikoak ze ez zuten (eta ez duten) onartu nahi ebidentzia ezen gaurko egunean euskal hiztunak pairatzen dituztela estuasun komunikatibo nabarmenak respektu euren kide gaztelaniadunak, maila jasoan nabarmen-nabarmena delarik arazoa (bide batez: ergatibo plurala desagertu da Euskal Herriaren parte handienean, menturaz alde sasieuskaldunenean).

Gutun hartan idatzi nuen halaber kontra arduragabekeria itzela on horiek guztiak ze, izanik ardura zientifikoak gain euskal esparru linguistiko-sintaktikoa, jarraitzen zuten (eta duten) oztopatzen euskararen garapen diskurtsibo nimiñoena ere, perspektiba-falta ikaragarriaz (eurak baidaudela gaztelaniaren mendean, euskararen ardiari ur-tantarik ere eskaintzen ez baitiote, kalkoz jantzitako otso beltzaren beldur beti-ere). Funtzionalidadea ez da izaten gure lokaztatzaile profesionelen arazoa, eurena lokatza da, eta oso bereziki lokatz sintaktikoa, zeinetan sentitzen baitira jaun eta jabe. Kalkoa berez anatemizatuko dute, batere konturatu gabe ezen progresoa kalkoz hedatzen dela gehienetan (ezer gutxi aportatzen duten kalkoak ere badaude, nola adibidez "kontra" pospositiboa respektu "aurka" pospositiboa; baina bikote hori ez da gaurko gaia).

Edonola ere, galdera klabea hauxe da: "aurka" prepositiboak abantailarik ote dakar respektu "aurka" pospositiboak? Zerbait aportatzen al du "aurka" prepositibo horrek? Eta erantzuna da: Jakina baietz! Preposizio guztiak bezala, honek ere aportatzen du zerbait hain inportantea nola artikulazioa, artikulazio lineala on informazioa, metaketa efizientea on karga informatiboa, zeinen zuzeneko emaitza baita kalitatezko potentzialidade diskurtsiboa.

Amaitze aldera, bi puntu zeharo garrantzizko:

i) baliabide prepositiboak elkarren osagarriak dira, eta batzuak ezer gutxi dira gabe besteak, esan nahi baita euren artean existitzen direla sinergiak ze biderkatzen baitute euren guztien eraginkortasun komunikatiboa;

ii) euskararen egoeran Herri anonimoak sortutako harribitxi sintaktikoak landu behar dira ("aurka" prepositiboa, kasu), baina hizkuntza-erantzule ezagunen aportazioa eta bultzada ezinbestekoa da.

Hemen lartxoa den bakarra da hizkuntzalari euskaldunen begietako benda.

[322] [>>>]

A aurka B: "kirol munduan erabilia eta onartua"

Ikus, orain, Dionisio Amundarain itzultzaileak aspaldi planteatutako galdera bat (⇶ Aurka [2004]), non jasotzen baitzuen testigantza eze "aurka..." prepositiboa bádela kirol-munduan erabilia eta onartua:

2004-06-08 / 07:15 Dionisio Amundarain Sarasola

Lazkaon "egitura" hau ikusi dut: "Lazkao aurka Beasain". Adierazi dut, dagokion tokian, ez dela egitura onargarria. Erantzun didate, kirol-munduan erabilia eta onartua dela. Nire dudak eta errezeloak ditudala erantzun diet. Halere, zehatzago jakitekotan gelditu naiz. Horra, beraz, kontsulta: Erabiltzen al da "egitura" hori? Eskerrik asko erantzunagatik. [Dionisio Amundarain]

Ikus halaber ⇶ ARTETXE-JOAKIN aurka OLABE-LARRU [2014]. [320] [>>>]

Neskak kontra mutilak

Garbine Ubedaren Anti-orena blogetik (2014-11-19):

• NESKAK KONTRA MUTILAK!

[312] [>>>]

ARTETXE-JOAKIN aurka OLABE-LARRU

Horra hor beste esapide prepositibo bat ("aurka..."), zein azaleratu zaigún an modu ondo naturala.

Eskerrik asko ki Erramun Gerrikagoitia zatio pasatu goiko irudia. [214] [⇶]