igandea, urtarrila 12, 2020

Hori alternantzia artén oinarri absolutiboa edo genitiboa noiz atxikitzen "kin" soziatiboa

Ari garelarik mintzatzen burúz atzizkiak zein diren evoluzionatzen ki beste zerbait solteagoa, independenteagoa, nola dirén izenak, adverbioak, aditzak, postposizio solteak edo preposizio solteak ere, gogoratu behar dugu ze, zenbait atzizki alternatu duté oinarri absolutiboa edo genitiboa noiz egiten euren aglutinazioa. Horien artean, adibidez, "kin" soziatiboa lotu izan dá kin absolutiboa ere (nola genioen hemen):
"kin" soziatiboa, gainera, ager daiteke loturik ki absolutiboa, nola an Landuchioren hiztegia (1562):
Vere personeaquin
Oyñaquin çapaldu
Gozoquin
[adibideok atera dira tikan "Euskal morfologiaren historia": Azkarate-Altuna, 2001:105]
nahiz, orokorkiago, agertzen da loturik ki genitiboa, osatuz "...-re kin" = "...rekin"... [Balbula, 2019]
Larramendi-k, an bere "El imposible vencido" (1729), jasotzen dú, pluralerako, ondorengo aglutinazioak, zein, antzera ere, joan bide litezkén solterik (ikus an edizioa on 1853):
acquin—con los, con las.
acgatic—por los, por las.
acgabe—sin los, sin las.
etan—en los, en las.

[Larramendi, 1729, tik edizioa on 1853:2]
nahiz sigularrean eramaten dú genitiboa:
aquin—con el, con la;
agátic—por el, por la.
agábe—sin el, sin la.
án, eán, agán—en el, en la.

[Larramendi, 1729, tik edizioa on 1853:2]
Alternantzia absolutibo-genitibo horrek erakusten dú "kin" atzizki aglutinatu bat, aski independentea, zein, nola genioen gorago, arazogabe idatzi litekén solterik, printzipioz postpositiboki:
laguna kin, lagunak kin
halan-ze, dudagabe, dena gelditzen da perfektuki prest arrén egin aukerako jauzi prepositiboa:
kin laguna, kin lagunak
Beti ere, aukeran. [772] [>>>]

Etiketak: , ,