Baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetua dú jotzen ki bukaera zatio ber arrazoia zein sujetua ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa

Atzokoan genúen aipatzen Tomlin-en printzipio funtzionalak, zeinekin autoreak azaldu nahi zituén gaur egungo ordenamenduak arten S, V eta O arten munduko sintaxiak. Genioenez, Tomlin-ek ez zuen konsideratzen ordenamendu horien dimensio diakronikoa, zeintan, ikusi dugunez, argiki agertzen zaigu joera bat buruzki SVO noiz baldintza eta behar komunikatiboak orokortzen diren. Eta gauza da ze, azáltzeko joera hori oinarrian soilik beharko litzake Tomlin-en lehenengo printzipioa: 

"The Theme First Principle"

zein orokor liteké ki predikatua ere, pronostikatuz ordenazio bat an predikatua non, tipikoki eta orohar, predikatuko parte gutxien thematikoenak joko luketé ki posizio atzeratuagoak zein parte rhematikoenak, zein lukéten nahiago esaldiko parte finala. Nolazbait, printzipio hori berridatzi liteké nolan:

A printzipioa e progresioa ti esaldiko parte themakikoenak ki parte rhematikoenak

izan ere, baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetua dú jotzen ki bukaera zatio ber arrazoia zein sujetua ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa.

Gogora daigun puntu honetan zér esaten genuen an gure sarrera titulatzén "[#13] Tomlin (1986): "The Theme First Principle" eta "... thematic information correlates with subject."" gain Tomlin-en printzipio hori:

Atzoko sarreran komentatzen genuen nóla Tomlin (1986), zein Lakak aipatzen zuén an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean" (2008:7), dén linguista bát nork erabiltzen ditún printzipio funtzionalak ki azaldu munduko hitz-ordenen banaketa "desorekatua". Tomlin-ek erlazionatzen ditu printzipio horiek kin prozesamendua e informazioa an diskursoa:

These principles derive from fundamental cognitive constraints on the processing of linguistic information during discourse production and comprehension. [Tomlin, "Basic word order", 1986:3]

Tomlin-en lehenego printzipio funtzionala dá "The Theme First Principle", zeintaz mintzo da honela ("Basic word order", 1986:4):

Beraz, printzipio honek esango liguke ze diskursoan tipikoki emanen da aurrena informazio referentzial aukeratua eta geroago informazioaren muina. Izan ere, marko referentzial egoki hori eraman behar izaten dá ki entendimendua e entzule-irakurlea (entendimendua, memoria, atentzioa ...) afin mezu-hartzaileak abantailatsuki ulertu ahal dezán mezua. Horrexegatik, logikoki, thema diskursiboa kokatzen da lehenda parte rhematikoa.

Eta gauza da ze ...

..., with respect to basic sentences, thematic information correlates with subject. [Tomlin, "Basic word order", 1986:4]

Horrela, printzipio logiko-komunikatibo-funtzional horrek azaltzen du, independenteki, zergátik munduko sintaxi gehienetan sujetua jartzen da lehenda predikatua. Esan nahi baita ze, baldintza orokorretan, sujetua aurrena (ezkerretara) doá zatio arrazoi thema-rhematikoak ("The Theme First Principle"), zatio arrazoi komunikatiboak.

Hemen genioenez, burmuin humanoak bádu gaitasuna ki sortu representazio sinbolikoak e realitatea, eta bádu gaitasuna ki konbinatu (adibidez an modu rekursiboa) representazio sinboliko horiek afin transmititu edo sinpleki sortu ideia imaginagarri guztiak, baina konbinazio horiek izan ahalko dira aberatsagoak, landuagoak eta, finean, efektiboagoak baldin erabilí teknologia (estruktura eta baliabide) sintaktiko potenteagoak, ordena funtzionalki potenteagoak zein irabazi behar diren.

Era berean, gogora daikegu ondoko sarrera zeintan, azpi titulua on "..., halan-ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko du bere paper diskursibo rhematiko betea", genioén:

Atzokoan amaitzen genuén gure sarrera esánez:

Gerora, behar komunikatiboak handituko ziren, sujetuak bihurtuko zirén ez-hain-kontextualak eta konplexuagoak, halan-ze askoz egokiago bihurtuko zen aurreratzeá sujetua ki lehenengo posizioa, non jada hasiko zen betetzen paper diskursibo thematiko betea (material ezagun-referentziala, baina akaso ez hain kontextuala). Horrela, sujetu aktiboak hasierara pasatzean, diferentziatu beharko ziren ti objetuak, bide emánez ki kasu ergatiboa (edo akusatiboa) eta SOV ordena, zein gehienetan dá ordena bakarra zein agertu zaigun historikoki.

Bide beretik, objetuak joanen dirá izaten gerota gutxio kontextualak (edo guztiz imaginarioak edo abstraktuak) eta gerota konplexuagoak (tipikoki objetuak izanen dirá ondo konplexuagoak zein euren kide thematikoak, justuki zeren eramaten duté informazio berria, informazioaren helburua, benetako informazioa), halan-ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko du bere paper diskursibo rhematiko betea, aurkéztuz material akontextualena, konplexuena, gutxien esperotakoa, gutxien eskuragarria, zeinen gainean jarri nahi genukén indar prosodiko handiena, expresio matizatuena, behinda hartarako bidea ondo prestatuta.

Finean, ber arrazoia zein dun eramaten sujetua ki aurreko posizioa dú orobat eramaten objetua ki azken posizio kanonikoa an gerota sintaxi gehiago: progresio-thematiko-rhematikoa. [⇶]