Baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetuak joko dú ki bukaera zatio ber arrazoia zein sujetuak ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa

Atzokoan aipatzen genituén Tomlin-en printzipio funtzionalak (1986), zeinekin autoreak azaldu nahi zituén gaur egungo munduko maiztasunak an ordenamenduak artén S, V eta O. Genioenez, Tomlin-ek ez zuen konsideratzen maiztasun horien dimensio diakronikoa, zeintan, ikusi dugunez, argiki agertzen zaigún joera bat buruzki SVO noiz baldintza eta behar komunikatiboak orokortzen diren. Eta gauza da ze, joera hori azaltzeko, oinarrian soilik beharko litzaké Tomlin-en lehenengo printzipioa (nahiz, hori bai, orokortua):

"The Theme First Principle"

zein orokor liteken ki predikatua ere, pronostikatuz ordenazio bat an predikatua non, tipikoki eta orohar, predikatuko osagai thematikoagoak (nola aditza) joko luketé ki posizio aurreratuagoak zein osagai gutxio thematikoak edo rhematikoagoak, halan ze osagai rhematikoenek nahiago luketé esaldiko parte finala. Nolazbait, printzipio orokortu hori berridatzi liteké nolan:

Printzipioá on progresio informatiboa, zein joanen den ti esaldiko osagai thematikoagoak ki osagai rhematikoagoak

halan ze, baldintza eta behar komunikatiboak orokortzean, objetuak joko dú ki bukaera zatio ber arrazoi komunikatiboa zein sujetuak ki hasiera: progresio thematiko-rhematikoa, progresio informatiboa.

Gogora daigun puntu honetan zér esaten genuen an gure sarrera titúlatzen "[#13] Tomlin (1986): "The Theme First Principle" eta "... thematic information correlates with subject."" gain Tomlin-en printzipio hori:

Atzoko sarreran komentatzen genuen nóla Russell S. Tomlin hizkuntzalaria dén linguista bat nok erabiltzen ditú printzipio funtzionalak ki azaldu munduko hitz-ordenen banaketa "desorekatua" (bide batez esán ze Laka-k aipatzen dú autore hori an bere "Simetria ala simetria eza? Hitzordenaz hausnarrean", 2008:7). Gauza da ze Tomlin-ek (1986) erlazionatzen ditú printzipio horiek kin prozesamendua on informazioa an diskursoa:

These principles derive from fundamental cognitive constraints on the processing of linguistic information during discourse production and comprehension. [Tomlin, "Basic word order", 1986:3]

Tomlin-en lehenengo printzipio funtzionala dá "The Theme First Principle", zeintaz mintzo da honela (an "Basic word order", 1986:4):

Beraz, printzipio horrek esango liguke ze diskursoan tipikoki emanen dá hasieran informazio referentzial aukeratua, eta behin entzulea edo irakurlea kokatuta, mezu-emailea joanen dá gero zehazten informazioaren muina. Izan ere, behar da marko referentzial bat afin mezu-hartzaileak abantailatsuki ulertu ahal izan dezán zeri buruz mintzo den (baldin mezua ez bada oso kontextuala). Horrexegatik, logikoki, thema diskursiboa kokatzen da lehenda parte rhematikoa.

Eta gauza da ze ...

..., with respect to basic sentences, thematic information correlates with subject. [Tomlin, "Basic word order", 1986:4]

Horrela, printzipio logiko-komunikatibo-funtzional horrek azaltzen du zergátik munduko sintaxi gehienetan sujetua jartzen da lehenda predikatua. Esan nahi baita ze, baldintza orokorretan, sujetua aurrena (ezkerretara) doá zatio arrazoi thema-rhematikoak ("The Theme First Principle"), zatio arrazoi komunikatiboak.

Hemen genioenez, burmuin humanoak bádu gaitasuna ki sortu representazio sinbolikoak on realitatea, eta bádu gaitasuna ki konbinatu (adibidez an modu rekursiboa) representazio sinboliko horiek afin transmititu edo sinpleki sortu ideia imaginagarri guztiak, baina konbinazio horiek izan ahalko dira aberatsagoak, landuagoak eta, finean, efektiboagoak baldin erábilí teknologia (estruktura eta baliabide) sintaktiko potenteagoak, ordena funtzionalki potenteagoak zein irabazi behar diren.

Era berean, gogora daikegu ondoko sarrera zeintan, azpi titulua on "..., halan-ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko du bere paper diskursibo rhematiko betea", genioén:

Atzokoan amaitzen genuén gure sarrera esánez:

Gerora, behar komunikatiboak handituko ziren, sujetuak bihurtuko zirén ez-hain-kontextualak eta konplexuagoak, halan-ze askoz egokiago bihurtuko zen aurreratzeá sujetua ki lehenengo posizioa, non jada hasiko zen betetzen paper diskursibo thematiko betea (material ezagun-referentziala, baina akaso ez hain kontextuala). Horrela, sujetu aktiboak hasierara pasatzean, diferentziatu beharko ziren ti objetuak, bide emánez ki kasu ergatiboa (edo akusatiboa) eta SOV ordena, zein gehienetan dá ordena bakarra zein agertu zaigun historikoki.

Bide beretik, objetuak joanen dirá izaten gerota gutxio kontextualak (edo guztiz imaginarioak edo abstraktuak) eta gerota konplexuagoak (tipikoki objetuak izanen dirá ondo konplexuagoak zein euren kide thematikoak, justuki zeren eramaten duté informazio berria, informazioaren helburua, benetako informazioa), halan ze askoz egokiago bihurtuko da atzeratzeá objetua ki azken posizioa, non bete ahalko duén bere paper diskursibo rhematiko betea, aurkéztuz material akontextualena, konplexuena, gutxien esperotakoa, gutxien eskuragarria, zeinen gainean jarri nahi genukén indar prosodiko handiena, expresio matizatuena, behinda hartarako bidea ondo prestatuta.

Finean, ber arrazoia zek eramaten du sujetua ki aurreko posizioa dú orobat eramaten objetua ki azken posizio kanonikoa an gerota sintaxi gehiago: progresio-thematiko-rhematikoa. [1368] [>>>]