Aurrenik desanbiguatu, noiz behar den
Herenegungo sarreran mintzo ginen buruzki gaztelaniaren tilde edo azentu diakritikoak (horiexek zein, gaztelaniaz, ez liraken jarri behar jarráiki oinarrizko azentuazio-arauak), zein, bestalde, lotu nahi zirén kin tonizitatea on silaba edo hitz azentuatua (alegia, kin euren izaera tonikoa edo atonoa) nahiz halaber esan nahi genuken ze báda gaztelanian zenbait azentu diakritiko zek ez dute oinarri tonikoa, baizik soilik helburu desanbiguatzailea (nola beheragoko "sólo" respektu "solo").
Horrela, eta gaur gaurkoz, gaztelaniaren tilde diakritikoek izan ahal duté justifikazio tonikoa edo ez. Eta hortxe oinarritzen da azken revisio ortografikoa ganik RAE: nahi izan dituzte kendu justuki horiek azentu diakritikoak zek ez dute arrazoi tonikoa, nola irakurri ahal dugun hemen:
El adverbio solo y los pronombres demostrativos, sin tildeBeraz hor RAE ari da aurrejartzén arrazoi tonikoa (tonizitatea), zein batzutan ez den desanbiguatzailea, ki arrazoi desanbiguatzailea, zein batzutan ez den tonikoa.
La palabra solo, tanto cuando es adverbio y equivale a solamente (Solo llevaba un par de monedas en el bolsillo) como cuando es adjetivo (No me gusta estar solo), así como los demostrativos este, ese y aquel, con sus femeninos y plurales, funcionen como pronombres (Este es tonto; Quiero aquella) o como determinantes (aquellos tipos, la chica esa), no deben llevar tilde según las reglas generales de acentuación, bien por tratarse de palabras bisílabas llanas terminadas en vocal o en -s, bien, en el caso de aquel, por ser aguda y acabar en consonante distinta de n o s.
Aun así, las reglas ortográficas anteriores prescribían el uso de tilde diacrítica en el adverbio solo y los pronombres demostrativos para distinguirlos, respectivamente, del adjetivo solo y de los determinantes demostrativos, cuando en un mismo enunciado eran posibles ambas interpretaciones y podían producirse casos de ambigüedad, como en los ejemplos siguientes: Trabaja sólo los domingos [= ‘trabaja solamente los domingos’], para evitar su confusión con Trabaja solo los domingos [= ‘trabaja sin compañía los domingos’]; o ¿Por qué compraron aquéllos libros usados? (aquéllos es el sujeto de la oración), frente a ¿Por qué compraron aquellos libros usados? (el sujeto de esta oración no está expreso, y aquellos acompaña al sustantivo libros).
Sin embargo, ese empleo tradicional de la tilde en el adverbio solo y los pronombres demostrativos no cumple el requisito fundamental que justifica el uso de la tilde diacrítica, que es el de oponer palabras tónicas o acentuadas a palabras átonas o inacentuadas formalmente idénticas, ya que tanto solo como los demostrativos son siempre palabras tónicas en cualquiera de sus funciones. Por eso, a partir de ahora se podrá prescindir de la tilde en estas formas incluso en casos de ambigüedad. ...[RAE]
Bestalde, nahizta adibidez bi "solo" ezberdin horiek (adverbioa eta adjetiboa) izán tonikoki berdinak, espero dugu neurriren batean intonatiboki ezberdinak izatea, eta finean, fonikoki ezberdinak. Eta ezberdintasun intonatibo desanbiguatzaile hori jarri beharko litzake aurré arrazoi toniko hutsa (ez-desanbiguatzailea) noiz aukeratzen azentuak: izan ere, azentu prosodikoa inportantea da baina bádira beste ezaugarri foniko batzuk zein orobat jaso litezke arartez azentu diakritikoa, gaztelaniaz edo euskaraz berdin.
Aurrenik desanbiguatu, noiz behar den, eta gero bestelako zehaztapen fonikoak. [617] [>>>]
Etiketak: azentuak, intonazioa, irakurketa, puntuazioa
1 Comments:
Lagunak on Balbula:
Dut idazten zuei buruz ba(t) liburu oso gomendagarria. Askotan dut galdetu nire buruari nola da posible ze bakarrik gutxiengo bat konturatzea ze garrantzi duen garatzea hizkuntza baten komunikazioa gaitasuna, gure kasuan on Euskara. Du ematen ze blog honetako –eta beste baten batekoa ere bai- arazoak ez zirela inoiz hemendik aterako, bakarrik lagun talde txiki bat zela kontziente buruz arazo argi eta basiko batzuk.
Alabaina oker nintzen eta interneten nuen ikusi ba(t) liburu, zeinek atentzioa deitu zidan: Miestano M, Sinnemäki K, Karlsson F, (2008). Language Complexity. Typology, Contact, Change. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Liburua dago banatua hiru zatitan. Lehenekoan aztertzen dira hizkuntza tipologiak. Ondoren hizkuntzen kontatuak ta aldaketak, ta azkenik, pidginak, zein dira bide-batez, oso garrantzitsuak an hizkuntzen evoluzioa. Guztira hamasei artikulu non hizkuntzalariak dute azaltzen beraien ikuspegia on komunikazio gaitasuna, hizkuntzen konplexutasuna, aldaketak, ulermena, garrantzia on hitzen luzaera, hizkuntza batzuk dituzten gabeziak, beste batzuk dituzten gehiegizko konplexutasuna, hitz ordenaren garrantzia eta abar luze bat. Honetarako dute aztertzen sintaxia, morfologia, fonetika, hiztegigintza, e.a.
Hamasei hizkuntzalarien artean bada baten bat zeinek defendatzen du hizkuntza guztiak dutela konplexutasun berdina, zeren ba(t) hizkuntza bada gehio konplexu an sintaxia konpentsatuko du ta egingo da gehio xinple an morfologia edo beste alor batean. Ordea, gehienak errefusatzen dute hau ideia absurdo eta dute esaten ze dela aurreiritzi faltsua zein errepikatu dute hamaika aldiz. Artikulu gehienak oso onak dira eta bat edo bi, apartak.
Liburu potoloa da, 300 orritik gora baina benetan da irakurtzen errax. Atsegina ere konprobatzea nola hainbat kontzeptu basiko ze dira aipatu an blog hau, dira aipatzen normaltasun ta xehetasun handiz.
Liburua ahal da erosi interneten baina ere ahal da hartu HABEko liburutegian.
Txopi
Argitaratu iruzkina
<< Home