Andres Alberdi: Euskararen gaurko erronka nagusia sintaxiaren esparruan dago ...
Andres Alberdi-k osatu berri dú euskararen "Oinarrizko Gramatika", zein publikatu duten amankomunean Elkar-rek eta Ikastolen Elkarteak. Alberdik dio (an Deia egunkariko gehigarria, deiten Ortzadar, 08-09-23):
Alberdi-k aipatzen ditú bi logika, eta ez du gehiegi zehazten nolákoak diren bi logika horiek. Hortaz, esán ze, akabuan, hizkuntza kontuetan soilik existitzen dira bi logika, zein baitira logika regresiboa eta logika progresiboa, eta gauza da ze orohar logika progresiboa dá ahaltsuagoa, erosoagoa eta eraginkorragoa ezen logika regresiboa.
Inork entzun al du inoiz esaten ze hizkuntza progresibo batean existitzen dira arazoak noiz uztartzen molde mintzatua eta molde idatzia? Modu eufemistikoagoan edo gordinagoan esanda, finean arazoa estrukturala da, eta arazo estrukturalek soluzio estrukturalak eskertzen dituzte.
Bestalde, aipatzen du Alberdik euskararen tradizio literario urria. Bai egia da, euskarak tradizio literario urria du, txikerra; baina hori ez da larria (baldin konpontzeko borondaterik bada): larriena da zéin kasu gutxi egiten zaion. [⇶] [144]
Euskararen gaurko erronka nagusia sintaxiaren esparruan dago: nola uztartu ahozko moldea eta molde idatzia, sistemak desberdinak baitituzte. Tradizio literario urria dugunez, borrokan daude bi barne-logika horiek: ahozkoarena eta idatziarena.Hortxe dauzkagu mahai-gainean berriro ere euskararen estuasunak, zein ez diren soilik euskararen estuasunak, baizik hizkuntza regresibo guztien estuasunak: zénbat eta sintaxi regresiboagoa, hiztuna estuago ibiliko da bai idatzian eta baita mintzatuan ere.
Alberdi-k aipatzen ditú bi logika, eta ez du gehiegi zehazten nolákoak diren bi logika horiek. Hortaz, esán ze, akabuan, hizkuntza kontuetan soilik existitzen dira bi logika, zein baitira logika regresiboa eta logika progresiboa, eta gauza da ze orohar logika progresiboa dá ahaltsuagoa, erosoagoa eta eraginkorragoa ezen logika regresiboa.
Inork entzun al du inoiz esaten ze hizkuntza progresibo batean existitzen dira arazoak noiz uztartzen molde mintzatua eta molde idatzia? Modu eufemistikoagoan edo gordinagoan esanda, finean arazoa estrukturala da, eta arazo estrukturalek soluzio estrukturalak eskertzen dituzte.
Bestalde, aipatzen du Alberdik euskararen tradizio literario urria. Bai egia da, euskarak tradizio literario urria du, txikerra; baina hori ez da larria (baldin konpontzeko borondaterik bada): larriena da zéin kasu gutxi egiten zaion. [⇶] [144]
Etiketak: Alberdi, diskursoa, garabideak
posted by Jesus Rubio at asteartea, urria 21, 2008
9 Comments:
Ez dakit nola ez dute reaktionatzen zeozer batzuk kin hain kommentario aski sakon (eta ere grave). Referitzen naiz buruz hemen agertiriko aipuak, ez soil dioenaz propioki hak Jesus Rubio-k.
Ez da bakarra. Zergatik hori autismoa, inkreiblea, sinesgaitza.
(Ingleses ere hor dagoz elkarren ondoan gabe borrokatu eta litigio alferrekorik: incredible eta unbelievable)
Cape Town
Adiskide preziatuak,
Zer dela eta bi sistema desberdin? Bi logica?
Nork ere irakurri baititu gure klasikoak argi esan dezake ezen euskarak logica bakarra zuela.
Bigarren logica ilogiko hori zeharo artifiziala da eta hondamendirat daramatza euskaldunak. Bai, euskara batuaren logica ilogiko horri buruz mintzo naiz.
¿Por qué no se callan?
Zenbat idiotakeria! Zenbat borondate oneko alberdikeria eta alderdikeria!
Zergatik ez dute ikasten euskaldunen ezpainetarik eta berauen literatur tradiziotik?
Josu, zure postura erraticoa iruditzen zait.
Egun batean diozu inork ez duela ezer esaten buruz arazoak na euskara; eta biharamunean, norbait mintzatzen denean, eskatuko diozu isiltzeko, modurik zakarrenean.
Egun batean izan zaitezke preposiziozale amorratuena eta hasi bibaka! eta proposatu preposizioen sistema oso bat; eta biharamunean, natural-natural agertu contra horiek preposizioak zein zuk zeuk proposatu dituzun (horrek ordea ez dizu oztopatuko biharamunagoan berriro egitea ez dakit zein laudorio sutsu (respec)tu ez-dakit-zein proposamen (edo berdin alderantzikoa).
Diozu ez daudela bi logica, baina bai, badaude bi logica: logica progresivoa eta logica regresivoa. Eta gainera, gauza da ze bi logica horiek ez dira funtzionalki simetricoak, ez dira berdin ahaltsuak.
¿Autore clasicoak zertan dira diferenteak respectu gaurkoak? Ba, dira diferenteak an euren erabilera na estructura eta recurso prepositivoak, dira diferenteak zergatik saiatu ziren ematen (eta eman zuten) aurrerako pausu bat an garapen comunicativoa na euskara, dira diferenteak zeren lagundu baitzuten euskara an bere bide progresivoa. Ari naiz buruz esparru sintacticoa, bistan denez, eta ez buruz esparru lexicoa.
Eta horrexegatik, besteak beste, dira eredu, eta horrexegatik begiratzen diegu kin admirazioa. Hala ere, eredu izate horrek ez dakar ezen eredu hori eurekin agortu zela: gaur egun aurrerago joan gintezke an norabide bera baldin horretarako gogoa balitz.
Aurrerako pausu horiek (alde sintacticoan ari naiz beti ere) akaso lirateke artificialak hasiera batean (berdin nola clasicoen estructura batzuk irudi dezaketen artificialak hasiera batean), baina gaur artificiala dena, erraz bihur daiteke bihar natural, procesu gradual egoki batean.
Kaixo Jesus,
Gaizki ulertu nauzu, gaizki explikatu naizelako.
Autore klasikoek eta hiztun naturalek logika berbera erabiltzen dute.
Artifiziala dena da euskara batuan ohikoa dena, zein zeharo artifiziala baita. Artifiziala eta ilogikoa.
Hirugarren bide bat dago zeuk proposatua zein lehenengo bidetik bide progresivo baterantz gero eta abiatzenago baita.
Adeitsuki
Josu Lavin
· Academia pro Interlingua
Benetan dialogo aberatsa zeinean gehiagok ere behar lukete parte hartu, bakotza bere ahaleginetik. Seguru, ezein didarik gabe, ze ba dagoz persona gehiago ahal luketenak aportatu bere garautxoa an auzolan hau.
Ea ba mutilok eta neskatikook.
Adiskide preziatuak,
Ondoko leku honetan:
http://www.interlingua.com
irakurri ahal da ondoko esaldi hau:
Ongi etorri interlingua izeneko nazioarteko hizkuntza laguntzaileari buruzko argibideak dituen Interneteko Interlinguaren aldeko Munduko Batasunera.
zein euskaraz idatzita dagoela ematen baitu. Ez dut nik itzuli.
Komentariorik?
Adeitsuki
Josu Lavin
Orain konturatu naiz ezen post honetan idatzi beharrean aurrekoan idatzi dudala komentario bat.
Josu Lavin
·Presidente del Academia pro Interlingua
Ikus gaztelaniazko versioa na goiko esaldi hori berbera (eurek ematen dute):
Bienvenido a la Union Mundial pro Interlingua en Internet con informaciones sobre la lengua auxiliar internacional, Interlingua.
Aurreko esaldi hori idatzi daiteke an webgune bat, edo baita ere esan daiteke tik megafonia na, demagun, feria bat buruz Interlingua, non, demagun ere, aurkezten ari da webgune hori.
Orain, imaginatu ezen feria beraren megafoniatik esaten dela hau:
Ongi etorri interlingua izeneko nazioarteko hizkuntza laguntzaileari buruzko argibideak dituen Interneteko Interlinguaren aldeko Munduko Batasunera.
Norbait enteratuko al zen? Nik uste ezen batek ere ez. Ondo zailagoa da ulertzea behekoa ezenezta goikoa. Normalean, esaldi hori entzundakoan comunicatioak porrot eginen luke (hainbestetan gertatzen den bezala).
Zeren comunicatioak edozein esalditan egin dezake porrot. Bai idatziz eta baita mintzoz ere. Eta errazago egiten du porrot an ... bueno, badakizue.
Kaixo Jesus,
Zuzen zaude guztiz. Honelakorik megafoniatik ematea ezin pentsatuzkoa litzateke. Ezina eta inposiblea.
Hizkuntza guztiak ez dira berdinak.
Begira INTERLINGUAn, adibidez, zenbat adizki dauden CANTAR aditzean:
canta
cantava
cantara
cantarea
gehi:
ha cantate
habeva cantate
habera cantate
haberea cantate
Zortzi! Persona, denbora eta modu guztietan.
io canta, tu canta, ille canta, nos canta, vos canta, illes canta
etc.
Izenorde personalek adierazten dute zein den subjektua.
Euskara zailegia da.
Adeitsuki
Josu Lavin
Argitaratu iruzkina
<< Home