Andres Alberdi: Euskararen gaurko erronka nagusia sintaxiaren esparruan dago ...

Andres Alberdi-k osatu berri dú euskararen "Oinarrizko Gramatika", zein publikatu duten amankomunean Elkar-rek eta Ikastolen Elkarteak. Alberdik dio (an Deia egunkariko gehigarria, deiten Ortzadar, 08-09-23):

Euskararen gaurko erronka nagusia sintaxiaren esparruan dago: nola uztartu ahozko moldea eta molde idatzia, sistemak desberdinak baitituzte. Tradizio literario urria dugunez, borrokan daude bi barne-logika horiek: ahozkoarena eta idatziarena.

Hortxe dauzkagu mahai-gainean berriro ere euskararen estuasunak, zein ez diren soilik euskararen estuasunak, baizik hizkuntza regresibo guztien estuasunak: zénbat eta sintaxi regresiboagoa, hiztuna estuago ibiliko da bai idatzian eta baita mintzatuan ere.

Alberdi-k aipatzen ditú bi logika, eta ez du gehiegi zehazten nolákoak diren bi logika horiek. Hortaz, esán ze, akabuan, hizkuntza kontuetan soilik existitzen dira bi logika, zein baitira logika regresiboa eta logika progresiboa, eta gauza da ze orohar logika progresiboa dá ahaltsuagoa, erosoagoa eta eraginkorragoa ezen logika regresiboa.

Inork entzun al du inoiz esaten ze hizkuntza progresibo batean existitzen dira arazoak noiz uztartzen molde mintzatua eta molde idatzia? Modu eufemistikoagoan edo gordinagoan esanda, finean arazoa estrukturala da, eta arazo estrukturalek soluzio estrukturalak eskertzen dituzte.

Bestalde, aipatzen du Alberdik euskararen tradizio literario urria. Bai egia da, euskarak tradizio literario urria du, txikerra; baina hori ez da larria (baldin konpontzeko borondaterik bada): larriena da zéin kasu gutxi egiten zaion. [⇶] [144]