Datuetan sakonduz: 1970ean 'dezai-', 'ditzai-' zirén ondo nagusi
Atzo konsideratzen genuen zénbat alditan agertzen ziren, orotara, zenbait adizki lehenda 1970. Eta ikusten genuen ze, kopuru total horietan, "dieza-" adizkiak nagusitzen ziren gain "dezai-" formak, alde handiz ere. Baina gauza da ze, hasten bagara hurbiltzen gure lupa estatistikoa ki datuak afin ikusi euren dinamika, euren mugimenduak, euren tendentziak, orduan ikusiko dugu ze gauzak izan ahal dirá oso ezberdin.
Zeren egia bada ze XVII. eta XVIII. mendeetan "dieza-" zela guztiz nagusi gain "dezai-", zein praktikoki ez zen idatzian existitzen, gauza da ze XX. mendean, guztiz nagusitzen ari zen a erabilera hen "dezai-", nola ikusi ahal den jarraian:
Euskaltzaindiak, ordea, ez zuen bide hortatik joko, zergatik? Akaso bilatu beharko da horren arrazoia an iraganeko pluralak, zein, nahiz agertu gutxitan, izanen zirén, regularki, "zitzai-" formakoak, esan nahi baita: "zitzaidan", "zitzaizun", "zitzaion"..., erabat koinzidituz kin "izan" aditzaren "nor-nori" formak.
Edonola ere, bázen alternatibarik, baina hara non Euskal Akademiak, ordezta aukeratú "dieza-" + "diezo-" + "dieze-" formak eta "dietz-" pluralak, zein ziren posibilitate argia barné "*ezan" aditza, hautatuko zituén:
Zeren egia bada ze XVII. eta XVIII. mendeetan "dieza-" zela guztiz nagusi gain "dezai-", zein praktikoki ez zen idatzian existitzen, gauza da ze XX. mendean, guztiz nagusitzen ari zen a erabilera hen "dezai-", nola ikusi ahal den jarraian:
1901-1937: "dieza-" + "diezo-" + "dieze-" 74 aldizbitartean-ze, urte horietan, "dezai-" formak erakusten zituén zenbaki hauek:
1938-1969: "dieza-" + "diezo-" + "dieze-" 64 aldiz
1901-1937: "dezai-" 189 aldizPluraletan tendentziak ez dira hain argi ikusten, kopuruak oso txikiak baitira:
1938-1969: "dezai-" 373 aldiz
1901-1937: "dietz-" 9 aldizaurká ondorengo kopuruak an "ditzai-" forma pluralak:
1938-1969: "dietz-" 14 aldiz
1901-1937: "ditzai-" 7 aldizEsan nahi baita ze, 1970ean "dezai-" moduko adizkiak aski normaltasunez erabiltzen ari ziren, eurek izanki aukera gehien-gehienak ki bihurtú forma batua.
1938-1969: "ditzai-" 25 aldiz
Euskaltzaindiak, ordea, ez zuen bide hortatik joko, zergatik? Akaso bilatu beharko da horren arrazoia an iraganeko pluralak, zein, nahiz agertu gutxitan, izanen zirén, regularki, "zitzai-" formakoak, esan nahi baita: "zitzaidan", "zitzaizun", "zitzaion"..., erabat koinzidituz kin "izan" aditzaren "nor-nori" formak.
Edonola ere, bázen alternatibarik, baina hara non Euskal Akademiak, ordezta aukeratú "dieza-" + "diezo-" + "dieze-" formak eta "dietz-" pluralak, zein ziren posibilitate argia barné "*ezan" aditza, hautatuko zituén:
"dieza-" + "diezaio-" + "diezaie-" singularrean eta zéin-eta "diezaizki-" pluraleanhola hartuz forma singular luzeagoak, eta bihurtuz forma pluralak ia inpraktikable ("diezazkizuekegu", "diezazkizuekete", "diezazkidakete"). [⇶]
0 Comments:
Argitaratu iruzkina
<< Home