asteazkena, ekaina 06, 2007

F1 eta F2 berez dira foku-mota ezberdinak: F1 enfatikoagoa eta F2 landuagoa eta neutroagoa

Jan Firbas hizkuntzalari famatuak zún idatzi an 1982 ondoko hau (an bere artikuluá Has every sentence a theme and a rheme?):
A functional analysis can divide a verbal sentence into a thematic and a non-thematic section, i.e. into a theme and a non-theme. [Firbas 1982]
Sekzio thematikoa dá osatzen kin informazio aski ezaguna eta oinarrizkoa nondik abiatu mezua, bitarten sekzio rhematikoa osatuko da kin informazio berria, zeinen transmisioa baita helburua on mezua.

Zentzu horretan esan genezake ze themak aportatzen du informazio gutxiago (da gutxiago informatiboa), bitarten rhemak aportatzen du yago informazio (da yago informatiboa). Edo alternatiboki, Jan Firbas beraren terminutan, esango genuke ze themak du gradu bajuagoa on dinamismo komunikatiboa, bitartén rhemak darama berekin gradu altuagoa on dinamismo komunikatiboa:
The non-thematic section can be divided into a transition and a rheme. Theme, transition, and rheme are not position-bound concepts; they are not invariably linked with the beginning, middle and the end of the sentence, respectively. They are regarded as carriers of degrees of communicative dynamism (=CD). Let me recall that by a degree of CD carried by a linguist element I understand the relative extent to which such an element contributes towards the further development of communication. The theme (th) is constituted by an element (elements) carrying the lowest, the rheme (rh) by an element (elements) carying the higest, degree(s) within a sentence. The transition ranks between the two. ... Under normal contextual conditioning (i.e., in their most natural uses), the following sentence structures would function in these perspectives: A boy (rh) came (tr) into the room, Into the room (th) came (tr) a boy (rh), There (th) was (tr) a boy (rh) in the room (th). [Firbas 1982]
Aurreko postetan esana dugunez, SOV eta SVO ordenetan sujetua izaten da thema, eta predikatua (OV edo VO) izaten dá sekzio rhematikoa. Baina, predikatuaren barruan bereizi dezakegu, alde batetik. elementu transizional bat kin gradu ertaina on dinamismo komunikatiboa, zein izaten baita aditza; eta beste aldetik beste elementu bat kin gradu altuena on dinamismo komunikatiboa, zein izaten baita aditzaren osagarria (delarik, objetu direktoa, indirektoa, edo beste edozein osagarri).

Kontuan hartuz hóriek-graduak on dinamismo komunikatiboa, normalean SVO izanen da estruktura koherenteena, informatiboena, komunikatiboena, artikulatuena, transizionatuena eta horregatik neutroena ere. SVO edo (akaso hobeki esanda) F2.

Horregatik F2 izaten da neutroagoa zein F1, zeren F2 agertzen da atzé transizio lasai bat (aditza) zeinek prestatu entzule edo irakurlea afin jaso informazio berriena eta esanguratsuena an baldintza estrukturalki sendoak. Eta horrexegatik F2 fokulekua (eta bide beretik estruktura buru-lehenak, oro har) da ahaltsuagoa, koherenteagoa, pausatuagoa, reflexiboagoa, artikulatuagoa...

Horrek ez du esan nahi ze F1-ek ez duela ezertarako balio. Bai, balio du, bereziki noiz ez dugun transiziorik nahi, noiz hainbeste nahi dugun enfatizatu gure informazioa non nahiago dugun zuzenean jo tu informazio hori, gabé prestatu bidea. Bai F1 egokia da tu mezu bereziki adierazkor-kontestualak, baina bestela, noiz ez dugun horrenbesteko urjentziarik, hobe doa estruktura diskursiboa, zeintara jotzen dute hizkuntzak, ahal badute. []

Etiketak:

8 Comments:

Blogger Erramun Gerrikagoitia said...

Argigarria eta aberasgarria expositionea arras' nahi duenarentzat zeozer ikasi, nola esaterako ni. Da poztekoa, benetan.

asteazkena, ekaina 06, 2007 10:34:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Bat nathor quin opinioneá hon jauná Erramun Guerricagoitia

Ivan hon Echeberri

asteazkena, ekaina 06, 2007 10:51:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

XIPRIARBELBIDEQUERIAC

Commentariorican gabe!

Gaurco BERRIAn Hemerotheca sailean Xipri Arbelbidec erranac:

Euskara ederra

(...) Aitortu behar da gero eta gehiago euskararen estetikatik urruntzen ari garela. Zenbatek ez dakite «etxe berdina/etxe bera» edo «bere etxean/haren etxean»-en arteko diferentzia egiten? Zenbatetan ez da entzuten gure irratietan, euskararen profesionalak direnen ahotik: «Bi etxe baizik dira», eta ez «baizik ez dira» (...).

Euskarazko erlatibo normala «-n» da. Baizik eta Axularrek, hamar lerrotako erranaldi batean bi edo hirugarren erlatibotzat erabiltzen zuela «zein» galdetzailea eta, egun, «-n» baino askoz ere gehiago baliatua da «zein», euskal erlatiboa desagertzeko zorian dagoela. Batere arazorik gabe erran daitekeelarik «atea gorria duen etxean bizi da» eta «bizi da etxe batetan, zeinek atea gorria baitu» erraten dute. Frantsesa edo espainolaren fotokopia hutsa (...).

Ez aipa instrumentalik! Entzuten dugu «apeza emazteari buruz» mintzatu dela; (ez al zaio «bizkarrez» mintzatu!), edo «emaztearen inguruan» (apeza emaztearen «inguruan»?), ez bada «emaztearen gainean» (horrelakorik Elizan?). Baina ez «emazteaz» mintzatu dela (...).

Hor daude ere carcel/kartzela-presondegi, altura/altuera-goratasun, correr/korrika-lasterka, calle/kale-karrika, vuelta/buelta-itzulia... Piarres Lafittek zioen Hegoaldeko liburu batzuk ulertzeko, espainola jakin behar zela.

Proposa niezaieke, oraino euskara ederra gustatzen zaien idazleei, elkarte bat egitea, gure hizkuntzatik kentzeko, euskararekin deus ikustekorik ez duten frantseskeriak eta espainolkeriak (...). Berriz modan ematea aspaldiko erranmoldeak. Gureak. ­ XIPRI ARBELBIDE

igandea, ekaina 10, 2007 7:53:00 PM  
Blogger Erramun Gerrikagoitia said...

Hak Xipri Arbelbide zein ez da nornahi -edo, ez dena nornahi- bedere "iparraldean" ez daki deus buruz informationea artean personak eta ezta buruz evolutionea hizkuntzak. Estekatua da eta preso bere komenzimenduz epokha irangan batean eta lar sobera dago realitatetik kanpo; ez duke lar kontakturik kin behar kommunikativoak eta ez du izan nahi ezagutza historikorik kin liburuak euskaraz hon mende differenteak. Ez duke ezagutzen bere epokhako euskaldunen behar kommunikativoak, aski duke kin bere zurkulu eta zirimolak.

Da eskapista eta eskapante bat zeinak ez ditu ikusi nahi behar kommunikativoak hon euskara edo edozein hizkuntza.

igandea, ekaina 10, 2007 9:49:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Caixo Erramun,

Gorainciac hartu ditugu Anac eta bioc çure iloba batenganic gaur. Ez daquit nola deitzen den. Belçarana cen eta chacurtto bat ceducan.

Xipric osso calte handia eguiten du bere iritzi stupidissimo horrequin. espero dut ecen Jaincoaren presentiarat hel dadinean bere recompensua harturen duela guiçaquion hizcunçaren contra equiteagatic.

Euli bakoitzari bere chorongoa dagoco.

Editore batec erran deraut euscarari buruzco neure ideac bil ditzadala liburutto batean eta arguitaratuco derautala aurthen.

Batzuec cacaz XIPRIztindutacoa berceoc garbitu beharra daducagu, ondicotz.

Josu Lavin

astelehena, ekaina 11, 2007 12:51:00 AM  
Blogger Erramun Gerrikagoitia said...

Berria-k publikatu duena Xipri Arbelbiderena dago hartua (Berriak ere markatzen du hemerothekea baina ez nondik den hartua) tik Argia revistea (nº 2092, 10 ekaina 2007) non irakurri ahal da artikulu osoa, osoagoxea ezi publikatua an Berria.

Pozten nau jakiteak ze publikatuko dizue liburua kin zeure ideiak buruz gorabeherak hon euskara eta naiz gehiago postuko noiz ikusiko eta izango dut liburua eskuetan. Ez itxi pasatzen xorittoari -aukereari- zeren beti ez da suertatzen aisa holako aukerarik. Izan bedi fite edo behintzat fitexko.

astelehena, ekaina 11, 2007 12:25:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Adisquideoc,

Hona hemen nire liburuttoaren paragraphoño bat:

"Egungo egunean, euskaran alfabetizatu nahi den euskaldunari ez dio balio Axularrenak, berau ez bezala obligaturik baitago ohiko dituen hitzen ordez sinonimo autorizatuak erabiltzera, zeinetarik asko asmatuak izan baitira ex professo eta behin baino gehiagotan ex nihilo (=de la puta nada plus absolutotik) milaka euskal hitz tradizional ordezkatzeko."

Suavizatu behar nuque tonoa edo egoqui jujatzen duçue?

Josu Lavin

asteartea, ekaina 12, 2007 4:10:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Adisquideoc,

Eliminatu dut hori çathia cein agercen den inter parenthesiac, ceren nire liburua erorico baita beharbada in escuac hon gazteac eçagunac per ni.

Ivan hon Etcheverry,
Presidente de la Communidad de Usuarios de Bastoncillos Auriculares

asteazkena, ekaina 13, 2007 1:30:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home