Espekulatzen burúz euskara zaharra

Espekula dezagun pixkat burúz euskara zaharra, jarráiki haria on aurreko mezua eta komentarioak. Eta gauza da ze, hasieran sortuko zirén mezu oso sinpleak, zeinetan gehienetan nahikoa izanen zen hitz bat:

Ur

Hitz hori izanen zén oso konkretua (ez abstraktua), akaso substantibo bat nola "ur" edo "su". Gerora sortuko zirén aurreneko aditz-forma sinpleak (abstraktuagoak):

Ur da

non "da" horrek adieraziko zuén uraren presentzia, eta akaso balioko zuen adiérazteko nón dagoen ura: gramatikalki "da" horren jatorrizko balioa egon liteke artén aditza, erakuslea eta adverbioa.

Geroago, aditz presentzial sinple horren gainean eraikiko zirén aditz-forma konplexuagoak (bai intransitiboak eta baita transitiboak ere, bide beretik):

Ur da go

Ur da kar

Beranduago joango ziren sortzen aukera komunikatibo gehiago gain aurrekoak (adibidez, emáteko objetu indirektua, edo/ta beréizteko sujetua):

Ur da go ki gu

Ur da kar zu

Ur da kar ki zu gu

Horrelakoxeak izan zitezkeen antzinako esaldiak. Hasiera hartan esaldiak eraikiko ziren gain referentzia oso konkretuak (substantibo konkretuak), hala esaldi intransitiboetan ("ur da"), nola transitiboetan ("ur da kar zu"), eta gertatzen da ze esaldi transitiboetan sujetua agetzekotan, gehienetan agertuko zen an bukaera, izanki oso kontextuala.

Gainera, ohar gaitezen ze, hasiera horretan, amaierako sujetuak ez darama marka ergatiboa, izan ere hitz-ordenak berak (OVS, gaurko terminoetan) gardenki determinatzen du zéin den objetua eta zéin sujetua. Geroago, beste etapa batean, esaldi transitiboetan sujetua pasatuko zen aurrén objetua, eta orduan beharko zutén marka bat beréizteko sujetua eta objetua, nondik sortuko zén ergatiboa:

Zuk ur da kar zu

Guk ur da kar ki zu gu

Hor sujetua agertzen zaigú errepikatua (aurrean eta atzean), eta horrek iradokitzen du ze, estadio horretan, azken "zu" hori jada izanen zén aditz-morfema (akaso lehenago ez). Eta hortxe daukagu gure estruktura SOV ergatiboa.

Aurreko guztia, jakina, da ondo espekulatiboa. [118] [>>>]