igandea, ekaina 26, 2022

Intonazio-unitateak ez dira a oinarria on analisia, oinarria dirá unitate informatibo koherenteak, zeinen posibilitateak (sintaktikoak, intonatiboak edo pragmatikoak) biderkatzen dira noiz sintaxia den burulehena

Bittor, komentatzen zenuen atzo ze:

Nago alderantziz ote den: The First Theme Principle (esaldian bi Predikazio / Intonazio Unitate dagoen orduko)... Bestela ez baitago 'TEMA' definitzerik (eta begira egin direla saiakerak azken ehun urtean...). [Bittor Hidalgo]

alegia, "The First Theme Principle" ordezta "The Theme First principle", adieraziz ze (ikus hemen eta hemen):

TEMA ez da LEHENIK ematen esaldian, baizik eta esaldian LEHENIK ematen dena da TEMA. [Bittor Hidalgo, ikus hemen eta hemen]

non:

• Ahozkoan (eta paretsu idatzian) esaldiak intonazio / informazio / kodifikazio eta deskodifikazio unitate bakarra baldin badu (5-8 silaba ohiko –edo gutxiago–, gehienera 10-12...), ez du Informazio Egitura dikotomikorik. Intonazio unitate bakarrean ematen da, mezu emaileak unitate bakar bat gisa kodetu duena, eta mezu hartzaileak informazio unitate bakar gisa jasoko eta deskodetuko duena. Eta berau hizkuntza bakoitzak eginen du bere arau azentual, intonatibo, morfologiko eta sintaktiko propioen arabera.
• Ahoz (eta paretsu idatziz) esaldiak intonazio / informazio / kodifikazio eta deskodifikazio unitate bat baino gehiago baldin badu, esaldian lehenik ematen den intonazio unitatea / informazio unitatea / kodifikazio eta deskodifikazio unitatea –ez lehen hitza, ez lehen sintagma, lehen fonema edo morfema ere ez bezala– da mezu hartzaileak TEMAtzat deskodetzen duena, gero haren gainean hitz egingo delako, h.d. egingo delako PREDIKAZIOA.
eta non:

Esaldiak INTONAZIO / INFORMAZIO UNITATE bakarra baldin badu, berori izango da osorik PREDIKAZIO GUNE (PREDIKAZIO edo ERREMA) osorik, nahiz horren barnean bereizi ezinbesteko GAILUR azentual / intonatiboa, eta honen balizko GAILUR AURRE eta GAILUR ONDOak.

Hor, Bittor, bat-egiten dituzu unitate intonatiboak, unitate informatibo koherenteak (kodifikazio-deskodifikazio mailan), euren estruktura pragmatikoa (thema/rhema) eta euren posizioa an esaldia.

Horrela, esaldi batek izanen balú intonazio-unitate bakarra, esaldi horrek orobat izanen luké unitate informatibo bakar bat (kodifikazio-deskodifikazio mailan), eta, erabateko batasunean, dena izan beharko litzake informatiboki rhematikoa, zeren ez dagoen geroko unitate intonatiborik. Gainera, eta ondorioz, halako esaldiak (intonazio-unitate bakarreko esaldiak) izanen lituzketé ohikoan 5-8 silaba, eta gehienera 10-12 silaba.

Baina. adreilu edo unitate informatibo koherenteak (zein diren kodifikazio-deskodifikazio unitateak) askoz laburragoak izaten dira an sintaxi burulehenak respektu buruazkenak, eta unitate horiek ez dira zértan bat-etorri kin unitate intonatiboak (zein dirén unitate expresiboak, eta zein aukeratu ahal diren askoz libreago an sintaxi burulehena, hala txikiagoak nola handiagoak), eta halako unitate intonatibo askeagoak ez dira zértan izan monolitikoak an euren osaera thematiko edo rhematikoa, baizik-ze izan ahal dute parte bat rhematikoa eta beste bat thematikoa, edozein ordenatan; edo hobeto: eskala gradual oso bat ti parte thematikoago bat ki bukaera rhematikoagoa, edo batzutan alderantziz ere (finean axola zaiguna dá eskala thematiko-rhematikoa, gradu erlatiboa, eta ez elementuen izaera kategorikoa, esan nahi baita ez zaigula bereziki interesatzen definizio kategoriko bat).

Báda, baiki, erlazio estu bat (korrelazio sendo bat) artén esaldiko aurreneko posizioa eta thema, artén esaldiko aurreneko posizioa eta sujetua edota artén sujetua eta thema (besteak beste), baina idéntifikatzea aurreneko posizioa kin rhema edo thema segun esaldiak izán unitate intonatibo bat edo gehiago, ez da orokorra, baizik oso rigidoa, oso hertsia, oso mugatua, are noiz aplikatua ki sintaxi buruazkenak ere, non adreilu komunikatiboak diren askoz sintetikoagoak bai kodifikazio-deskodifikazioan, eta baita intonatiboki ere.

Honen gainean aipatu nahi genuke ondoko bi esaldiak ganik Tomlin (1986):

Initial position is initial position; and subject is subject. However, the two do correlate strongly.

Bai, báda korrelazio sendoa artén bi kategoria ezberdin horiek, baina dá erlazio estatistiko bat, ez identifikazio kategoriko bat. Eta  berdin gertatzen da artén informazio thematikoa (zaharra) eta aurreneko posizioa. Intonazio-unitateak ez dira a oinarria on analisia, oinarria dirá unitate informatibo koherenteak, zeinen posibilitateak (sintaktikoak, intonatiboak edo pragmatikoak) biderkatzen diren noiz sintaxia dén burulehena. [1668] [>>>]

Etiketak: , ,

1 Comments:

Blogger Bittor said...

Intonazio Unitateen balioaz ez dut uste zuzen zabiltzanik, hauek direnez hizkuntza guztietan (XV zein VX zerbait esateagatik), mezu hartzaileak BETI darabiltzan unitateak mezu emailearen mezua dekodetzen joateko hau jaso ahala (edota mezua irakurtzean neurri bertsuko irakurketa foveal eta parafovealetan eraikitzen dituen unitateak). Ez zaizu iruditzen?

Baina orain beste kontu bati heldu nahi diot INFORMAZIO TEMATIKOA diozunean eta parentesi artean ZAHARRA. Batetik INFORMAZIOA bakarrik esaldi osoak ematen duelarik, eta ez honen atalek, zein ez diren ENTITATE izendapenak baino funtzio batean edo bestean, beraz ez dago INFORMAZIO TEMATIKOA eta INFORMAZIO ERREMATIKOA, baizik eta esaldi atal batzuk TEMATIKOAK edo ERREMATIKOAK izan litezkeenak (eta ez nola definitzen ditugun orduan TEMA edo ERREMA).

Edonola esaldian ezer ez da ZAHAR edo BERRI, EZAGUN edo EZEZAGUN, esaldian emana den arte, aurretik atal guztiak dira aldi berean EZEZAGUN eta BERRI, mezu hartzaileak inoiz ez dakielako (ziur) zer esango duen mezu emaileak, eta aldi berean EZAGUN eta ZAHAR mezu hartzaileak ere ezagutu behar dituelako aldez aurretik esaldian aipatutako ‘hitz’ horiek hizkuntza horretan, zeinahi hitz ‘entitate’ izan TEMA edo izan ERREMA.

Hori bai esan aurretik esaldi zati guztiak EZEZAGUN eta BERRI diren neurrian, esan orduko bihurtzen dira mezu hartzailearentzat EZAGUN eta ZAHAR, ondoko atal EZEZAGUN eta BERRIen zain. Horregatik dira lehen atalak beti TEMA (esaldian bi atal dauden orduko), eta ez beste ezein kategorizaziorengatik (azken ehun urteko definizio nahasteek frogatu moduan, hori bai, nire ustean).

igandea, ekaina 26, 2022 4:17:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home