Bai, demostratzen ahal da (teorian garden, praktikan egunero)

Dio Txopik hemen:

Demostratzen ahal da, zientifikoki, estruktura batzuk (prepositibo, postpositibo...) besteak baino eraginkorragoak direla? Demostratzen ahal da, bezala bere garain demostratu zen lurra ez zela unibertsoaren zentroa?

Ohartu ezen inork ez du inoiz demostratu (hitzaren zentzu gogorrenean, hots matematikoan) ezen lurra ez da unibersoaren zentroa (nolaz, ba?). Hala ere, kontuan hartuz ezen lurra da planeta erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dagoen an eguzki-sistema erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dagoen an galaxia erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dagoen an universo inmenso bat (eta akaso informea ere); nekez argudiatuko da ezen lurra dago prezisamente an erdia on universo ezezagun hori.

Modu berean zientzia guztietan, eta areago zientza sozialetan nola hizkuztzalaritzan edo ekonomian (berdin nola hizkuntza-ekonomian), demostrazioak izaten dira argumentazioak zeinen vokazioa baita ailegatzea haruntzago ti edozein duda razonable (deitu diezaiegun "demostrazioak haruntzago ti edozein duda razonable"). Hortxe dago gakoa beraz: argumentazioa, argumentazio ona, zentzunezkoa, ondo fundamentatua an teoria gardena eta evidentzia sendoa. Bistan denez, argumentazioan aplikatu daitezke eredu teorikoak eta baita evidentzia enpirikoak, zein baitira elkarrekin osagarriak.

Lurraren kasu horrekin konparatuta, oso erraza da demostratzea haruntzago ti edozein duda razonable ezen sintaxien universo txiki eta ondo mugatu horretan existitzen dira estruktura batzuk ze okupatzen duten zentro komunikatibo ahaltsua respektu beste batzuk ze okupatzen duten posizio marginalagoa. Badugu teoria gardena eta ebidentzia sendoa.

Nire "Euskararen garabideak" liburuan honako indukziozko demostrazioa eman nuen afin frogatu (ana)logikoki interesá on estruktura eta baliabide prepositiboak:

Hortaz, esaldi batean aditza aurreratu nahi (behar) izateko izan dezakegun arrazoi komunikatibo esanguratsu berbera izan genezake osagarri luze edo konplexu baten azkenean dagoen posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) aurreratu nahi (behar) izateko. Baina posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) atzekoz aurreratutakoan harekin zihoan izena edo dena delakoa geldituko zitzaigun “urruti” samar, eta, beraz, osagarria desdoblatzen jarraitzeko arrazoia hortxe bertan izango genuen, gure erizpide komunikatibo beraren arabera. Justuki arrazoi komunikatibo honek justifikatzen du aukerako desdoblamenduen teoria, zeinen arabera euskarak osagarri luze edo/eta konplexuak komunikatiboki desdoblatu ahal izateko aukerarik izan beharko baitu (hizkuntz tresna egoki eta erosoen bitartez); bestela kritikoki mugatuta izanen da. [30-31 or.]

Honi buruz, ikus, adibidez, artikulu hau, non erabiltzen baita evidentzia enpirikoa emana per Igone Zabala afin fundamentatu ezen, oro har, textu arinagoak eta informatiboagoak (esan nahi baita karga informatibo berbera modu eramangarriagoan eramaten dutenak) lortzen baitira aurreratuz aditzak.

Ohartu ezen estruktura eta baliabide buruazkenekin egindakoa erraz inplementa daiteke bitártez estruktura eta baliabide buruaurrenak, baina alderantziz arituz gero, askoz nekezago ibilita lortu ohi dá kalitate txarragoa: horra hor zergátik diren funtzionalagoak edo eraginkorragoak halako estruktura eta baliabide buruaurrenak.

Ikus nola amaitzen nuen artikulu hau:

Aurrekoagatik guztiagatik, askoz efizienteago-efektiboa da SVO estruktura buru-lehena (prepositiboa) ezi SOV estruktura buru-azkena (pospositiboa). Eta analisi komunikatibo guzti hau da hain sinplea nola frogagarria, izan ere Asier Larrinagak berak esan digu ze: Zoritxarrez, datu enpirikoak nire tesien aurka ditut, eta Rubiok alde (ikus hemen).

Hizkuntzaren erabilera minimoki exigentean, ez dago absolutuki batere dudarik ezen, oro har, ordena progresiboak (ordena buru-lehenak) du funtzionatzen askoz hobeto ezi modu regresiboak (buru-azkenak). Eta ez da soilik ahalmen-kontu bat, esan nahi baita kantitate-kontu bat: da kalitate komunikatiboa, da gozamena zein den segitzen ti kateatu hitzak eta osagarriak eta perpausak eta esaldiak, eta dena an modu diskursiboa, ahaltsua, pausatua, kontrolatua, prezisoa, koherentea, informatiboa, efizientea eta finean efektiboa.(ikus hemen).

Argumentuak findu daitezke, nola egiten baitá hemen edo hemen, baina konklusio teoriko-enpirikoa beti da berdina: oro har esanguratsuki funtzionalagoak dira estruktura eta baliabide prepositiboak (head-first) respektu pospositiboak (head-last).

Juan Garzia honela mintzo da an bere "Joskera lantegi":

Gordin-gordin planteaturik, honakoa litzateke, muturreraino eramanik, auzia: edo aurretiko marka duten joskerekin oinarritzen gara, edo perpaus laburren mugatik irten gabe jardun behar dugu. [273 or.]

Bai, demostratzen ahal da (demostratuta dago) haruntzago ti edozein duda razonable ezen estruktura prepositiboak (head-first) dira oro har funtzionalagoak edo eraginkorragoak ezi pospositiboak. Horregatik ez dira gure hizkuntzalariak debatean serioski sartzen: justuki zeren ez daukate debateari nondik heldu.

Zerbait serio izanen balute argudiatzeko, isilik geldituko al ziren? [58] [⇶]