Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa

Luistxo Fernandez-ek dú aipatzen hurrengo esaldia ganik Itziar Laka (ikus: "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an Sustatu, 2015-07-20):

"Eztabaida zientifikotik at utzi behar ditugu sasi-teoria horiek", esan zuen Lakak. Jomugan, Jesus Rubiok sutsuki defenditu du euskararen erreforma dago, dudarik gabe; ez dakit horrenbeste Joxe Aranzabalek eta beste batzuek defenditu duten euskara ez-esklerotikoa egiteko bideak (Irakur Sustatuko hau). (Itziar Laka)

Sasi-teoria horien arabera, sintaxi (hizkuntza) batzuk izanen zirén komunikatiboki eraginkorragoak (oro har) zeren erabiltzen dituzte estruktura sintatikoki potenteagoak. Horrek, jakina, ez dakar munduko hizkuntza guztiak ez izatea berez berdinak, izan ere denak ere bádira berez berdinak, baina gauza da ze hizkuntza (sintaxi) batzuk daude an estadio teknologikoki aurreratuagoa (garatuagoa) ezi beste batzuk (esan nahi baita ze sintaxi garatuagoak ere pasatu dira ti estadio gutxiago garatuak). Berdin ere gertatzen da an edozein teknologia.

Teoria hori ez da sasi-teoria bat. Sasi-teoria bat izanen litzaké zerbait internoki inkoherentea, esan nahi bata formalki kontradiktorioa an bere terminoak edo an bere logika. Baina teoria teknologiko-garatzailean (dei deiogun horrela) ez da barruko kontraesanik eta bere logika teorikoa gardena da.

Beste alde batetik daukagú teoria sintaktikoki oroberdintzailea, zeinen arabera dena da berdin: berdin da sintaxi edo hizkuntza batean eukitzea juntagailu kopulatiboak edo ez (nola "eta" edo "edo"), berdin da hizkuntza batek (hiztun batzuek) eskura eukitzea baliabide konparatibo berezituak edo ez, berdin da eukitzea estruktura erlatibo potenteak edo ez, berdin da SVO edo OSV...

Berdin dio sintaxiaren ordenak, hizkuntzaren egiturak: guztiak prozesatzen ditugu efikazia berdinarekin. (Lakaren irakaskizuna. Ikus Luistxo Fernandezen "Burmuina aztertuz ikasi ditugun euskararen 4 sekretu", publikatua an Sustatu, 2015-07-20).

Berdin da edozer. Edozein kasutan ere, hizkuntza guztiak izanen dira berdin eraginkorrak.

Bi teoria kontrajarri daudenean, zéin gailenduko da? Ba, zientziaren ikuspuntutik, gailenduko da hura-ze lortzen du sostengu enpiriko handiena. Bide horretatik, teoria ezberdinek erakutsi beharko dituzté euren evidentziak eta argudioak afin komunitate zientifikoak (eta edozeinek) erábakí zéin teoriak duen pisu gehiago. Hori litzaké bide zientifikoa.

Bide antizientifikoa da bideá on autoritate-printzipioa, esan nahi baita bideá on desautorizazio gratuitoa (bistan denez, oso merkea), zeintan ez den onartu ere egiten kontrako teoria (izanez ere, ez baita ailegatzen ki teoria, dá sasi-teoria). Horixe da bideá on Itziar Laka. Bide antizientifikoa. [228] [⇶]

------------------------------------------

Irakur serie guztia:

•   Zuek valoratu    
•   Esaldi pluralen efektu berdintzailea
•   Zein dira oinarrizkoagoak: irakurketa-denborak edo errore-portzentajeak?
•   Very low?
•   Soilik horrela
•   Mesedez, hartu minutu bat eta irakurri hau
•   Nahi duenak, ikus beza
•   Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa
•   Sei hilabete geroago, Lakaren artikulu antizientifikoak hor jarraitzen du   
•   Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak  
•   Laka: norbaitek explikatuko al dit?  
•   Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk    
•   Unibertsitatea, zeru hori

------------------------------------------

Sei hilabete geroago, Lakaren artikulu antizientifikoak hor jarraitzen du

Lakak ez bide du intentziorik ki zuzendu bere artikulu antizientifikoa deitzen "SVO eta OVS hurrenkerak", publikatua an EHUko "Sareko Euskal Gramatika".

Aurreko postetan ikusi dugu noráino ailegatu ahal diren gure guru sintaxilariak afin amaitu idazten konklusioak nola ondorengoa (zein agértzen an aipatutako "SVO eta OVS hurrenkerak"):

Emaitza hauek denak, bada, bat datoz euskal hizkuntzalaritzan egindako aldarrikapen nagusiarekin, hots, SOV hurrenkeraz bestelako hurrenkera guztiak eratorriak direla, ez-kanonikoak, eta, beraz, prozesatze-lan handiago eskatzen dutela euskaldunon garunean. (Laka, SVO eta OVS hurrenkerak, Azken paragrafoa)   

Ea ulertzen dugun: artikulu horretan Lakak konparatu ditu SVO eta OVS (ez du aipatu SOV), eta konparazio horretan dio ez dutela inolako prozesamendu-abantailarik aurkitu subjektua lehenengo duen hurrenkeraren kasuan (SVO) respektu OVS. Azken ezeztapen hori faltsua da, nola ikusia dugun (ikus Laka: norbaitek explikatuko al dit?).

Zehazkiago, Lakak diosku ze, bere experimentuan, "Emakumea ikusi du gizonak" eta "Gizonak ikusi du emakumea" esaldiek prozesamendu-kostu berdinak dituztela, zein berriro ere dén faltsua, nola ikusia dugun (ikus Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak).

Eta orain, amaitzeko, esaten digu ze faltsutasun horiek bat-datoz kin euskal hizkuntzalaritzan egindako aldarrikapen nagusia; hots: SOV hurrenkeraz bestelako hurrenkera guztiek prozesatze-lan handiago eskatzen dutela euskaldunon garunean (beraz, SOV-k izanen luké prozesamendu-kostu txikiena arten ordenamendu guztiak).

Baina artikulu horretan ez da konparatu SOV (zein, lehen bezalaxe, izan liteke bai efektivoagoa ezi SVO eta OVS, bai gutxiago efektiboa ezi bi horiek, edo baita tartean egon...). Hortaz, esatea ze emaitza horiek (non ari diren konparatzen SVO eta OVS) bát-datoz kin goiko aldarrikapen linguistiko nagusi hori (non ari den konparatzen SOV) dá nola ezer ez esatea. Ezer ez.

Kepa Erdoziak (2006) bai konparatu zituela lau hitz-ordenamendu (SOV, SVO, OVS eta OSV) elkarren artean, zuzenean. Eta hor, ordena bat nagusitzen bazen, hori zen SVO (akats-portzentajeetan, SVO ordenak zuen ateratzen emaitza esanguratsuki hobeagoa ezi OVS, SOV eta OSV, bitarten SOV ordenak soilik zuen ateratzen emaitza esanguratsuki hobeagoa ezi OSV), halatan non SVO ordenak izanen luke prozesamendu-kostu txikiena. Ez da arazorik, Erdoziak berak ere topatuko zuén bere ezbide propioa afin-eta, bukaeran, bat-etorri kin Euskal hizkuntzalaritzan egindako aldarrikapen nagusia.

Baina, ez al du Lakak zuzendu behar EHU-k publikatutako desartikulu hori? (ikus "Unibertsitatea, zeru hori"). [227] [⇶]
____________________________________________________

Irakur serie guztia:

•   Zuek valoratu    
•   Esaldi pluralen efektu berdintzailea
•   Zein dira oinarrizkoagoak: irakurketa-denborak edo errore-portzentajeak?
•   Very low?
•   Soilik horrela
•   Mesedez, hartu minutu bat eta irakurri hau
•   Nahi duenak, ikus beza
•   Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa
•   Sei hilabete beranduago, Lakaren artikulu antizientifikoak hor jarraitzen du   
•   Prozesamendu-kostua ez da soilik neurtzen an irakurketa-denborak  
•   Laka: norbaitek explikatuko al dit?  
•   Erdozia (2006) edo zelan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk    
•   Unibertsitatea, zeru hori

____________________________________________________