asteazkena, azaroa 30, 2005

Inkoherentziaren gainkostu esanguratsua: "A plana" vs. adibidez "C plana"?

Lehenengo eta behin adierazi nahi dugu guire poztasun handia zeren aurkitu dugu persona bat, Patxi Petrirena, zeinek entzuten eta erantzuten duen. Beraz, badugu debaterik.

Behin debatea existitzen denean, bigarren pausua da analisi detailatu eta lasaia on argumentuak eta adibideak zein konsidera ditzakegun egokiak afin aurkitu "egia" razonable bat.

Gure argumentu nagusia afin frogatu ezen behar dugu aukera ki desdoblatu postposizioak an preposizioak ere (eta orokorrean estruktura postpositiboak an estruktura prepositiboak ere) da ezen:
... aditza aurreratu nahi (behar) izateko izan dezakegun arrazoi komunikatibo esanguratsu berbera izan genezake osagarri luze edo konplexu baten azkenean dagoen posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) aurreratu nahi (behar) izateko. [Euskararen garabideak, 30. or.]
Arrazoi horregatik beragatik, izan genezake beharra on aurreratzea (hobe, desdoblatzea) beste esaldi- osagaiak ere (adibidez, izena edo dena delakoa):
Baina posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) atzekoz aurreratutakoan harekin zihoan izena edo dena delakoa geldituko zitzaigun "urruti" samar, eta, beraz, osagarria desdoblatzen jarraitzeko arrazoia hortxe bertan izango genuen, gure irizpide komunikatibo beraren arabera. [30-31. or.]
Horrela osatzen da froga induktibo bat, nondik segitzen baita aukerako desdoblamenduen teoria.

Horraino gure argumentazioa. Orain azter dezagun adibideori zein manejatu dugun azken mezuetan:
Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.
Patxi Petrirena tematzen da bilatzen ustezko sinonimia inter "nago kontra" eta "arbuiatzen dut", baina kontxo!: ¿zergatik ez ote du Patxik behin betiko erabiltzen hori aditz eta expresio zehatzori zein agertzen baita an testua (esan nahi baita "...-n kontra egon")? Zeren arrazoi komunikatibo berbera dauka bai aditza aurreratzeko, eta baita "kontra" aurreratzeko ere; izan ere, "kontra" hori atzean utzita ez da ondo ulertzen.

Baina, ohar gaitezen ezen arazo horrek darama berekin beste arazo bat, zeren hiztunak egin behar du etengabeko aukera inkontzienteak afin soluzionatu inkoherentzia komunikatiboak: esan nahi baita ze, adibidez, Patxik aukeratu behar izan du erabiltzea "arbuiatu" eta ez "-n kontra egon", kontziente edo inkontzienteki, eta hor gainkostu bat dago, zeinen natura izan dén komunikatiboa.

Sintaxi koherentean, ordea, badugu plan orokor bat (zeinetatik ateratzen ahal garen nahi badugu), plan on bat. Ikus dezagun honako adibide hau:
Kokatu naiz kontra mediokritate zientifikoa hon horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia argi eta gero eta handiagoa zein irakur daiteke buruz ordena antiinformatiboa eta haren inkomenientziak.
Esaldi hori osatzeko, hasieratik jo dugu a haria zein nahi genuen, preziso, hitzetik hitzera preziso; eta esaldia aurrera joan ahala, esaldiak berak eskatuko dizkigu xehetasunak, zein guk emanen ditugu oso gustora, pausatuki, kontrolatuz.

Aldiz, modu inkoherentean, hasiera-hasieran erabaki behar dugu zein xehetasunetik hasi, aukera hori inkontzientea bada ere. Esan nahi baitut ezen hasi ninteke esaten hau:
Ordena informatiboari eta haren inkomenientziei buruz irakur daitekeen ebidentzia argi gero eta handiagoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko horien mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz.
Esaldi horretan, argi dago arazoa: aspertu egiten gara xehetasun inkoherenteak entzuten, eta hor "gaude" itxaroten harik iritsi mezuaren buruak zein baitira basamendu komunikatibo seguru bakarra: buruetara arte ez dakigu benetan nola geldituko den uztartuta hasierako xehetasun piloa (nahiz espekulatu ahal dugun). Zentzu horretan egia da ezen hasieratik bertatik jasotzen ari gara informazioa bai batean eta bai bestean, baina informazio inkoherentea da informazio espekulatiboa harik eta itsasten baita (harik-eta koherente bihurtzen baita), eta informazio koherentea da informazio segurua zein txertatzen baita perfektuki an gure puzzlea.

Beste aukera bat da:
Ebidentzia argi eta gero eta handiagoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko horien mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz; ebidentzia hori ordena antiinformatiboari eta haren inkomenientziei buruzkoa da.
Esaldi hori desegituratua dago, eta gainera hainbat aukera inkontziente hartu behar izan dira afin hasi hemendik edo handik: informazioa egon badago, baina halaber kalidade komunikatibo bajuagoa eta gainkostu komunikatiboa.

Beste aukera bat da esaldia hastea nola an Patxi Petrirenak ematen digun bigarren esaldia:
Hizkuntzalari askoren medokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz, ez baitute onartu nahi ebidentzia gero eta handiagoa ordena antiinformatiboari eta haren inkomenientzieei buruz.
Hor berriro ikusten dugu gure burua behartuta esaten zerbait zein ez genukeen esanen baldin erabiliko bagenu estruktura koherente segurua edo "A plana". Guk nahi baldin badugu kritikatu mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze ..., zergatik hasi behar gara esaten "Hizkuntzalari askoren mediokritate zientifikoaren kontra kokatu naiz, ...", ¿zergatik esan behar dugu asko edo gutxi diren?. Hasiera inprezisoagoa eta desegokiagoa egiteaz gain, hemen ere ordaindu dugu gainkostua on erabaki behar izatea zein xehetasun-gradutik hasten garen (aukera horretan daukagu "B plana" edo "C plana", edo "D plana", baina ez orokorrean "A plana") afin azkenean lortu emaitza gutxiago zehatza eta gutxiago diskursiboa ("buruz" pospositibo horretan ere agertzen da arazoa).

Epe luzera (edo laburrera) sentituko dugu ezen estruktura inkoherente horretan bada zerbait zein ez dabilen ondo (konparatua kin estruktura koherentea), zerbait ongi esanguratsua, eta akaso ez dugu jakingo zer den: da inkoherentzia diskursiboa, zeinek dakarrén estuasun komunikatiboa hala nola ere kontrol txikiagoa gain gure diskursoa, kenduz prezisioa.

Inkoherentziak exijitzen digu egitea askoz aukera kontziente edo inkontziente gehiago afin lortu emaitza kaskarragoa. []

Etiketak: ,

larunbata, azaroa 26, 2005

"-n kontra egon" esapidea ez da euskara ala?

[Erantzunez a Patxi Petrirena buruz komentarioa zein berak publikatu du hemen.]

Irakasleak galdetu zion ikasleari:
Nola emanen zenuke hurrengo esaldia ahalik-eta modu progresibo eta informatiboenean? "Hau ume bat edo gehiago sortarazitako gizon edo animalia ar bat da"
eta ikasleak erantzun:
"Hau da aita bat"

[Kontuan har ezen, "aita" hitzak esan nahi du hau: "ume bat edo gehiago sortarazitako gizon edo animalia arra" (Elhuyar-en "Hiztegi entziklopedikoa")].
Jakina, irakasleak esan zion ikasleari ezen errepika zezala ariketa, baina mantenduz jatorrizkoaren hitz gakoak, informazioa (adibidez: sortarazi aditza) eta oinarrizko estruktura ere (adibidez: nexo erlatiboak).

Anekdota fiktizio horrek balio digu afin ilustratu (ageriko diferentziak aparte) zer egin nahi izan duen Patxi Petrirenak an bere bersioa on nire testua (Petrirena, gainera, inprezisoa izan da bere ordezkapenean, ikusiko dugunez).

Patxi Petrirenak sartu digu "arbuiatu" afin ordeztu nire "-n kontra egon" desdoblatua, eta hala eginez jarraitu du erabiltzen baliabide prepositibo bat, baina orain integratua edo ezkutatua an aditz bat zein ez da gure aditza, ezta sinonimoa ere (nolabait esan, Petrirenak behartu du ordezkapen desegoki hori afin ekidin zenbait efektu antikomunikatibo hon sintaxi pospositiboa).

Horrek, jakina, ez du balio: gure helburua zen, eta jarraitzen du izaten, konprobatzea nola geldituko lirateke nik erabilitako baliabide prepositibo horiek ("kontra ..." edo "on ...") noiz erabiltzen baititugu an sintaxi ortodoxoa ("... -n kontra" edo "... -n"), eta, beraz jokoz kanpo gelditzen da erabiltzea "preposizio ezkutatuak" (erabiliz "Arbuiatzen dut ..." ordezta "Nago kontra ..."), are gutxiago baldin preposizio horiek ezkutatzen badira azpi forma hon "aditz inprezisoak" zeinek desbirtuatzen baitute mezua zein eman nahi den (ni, demagun bozketa batean, egon naiteke zerbaiten alde edo kontra, baina ez dut zertan derrigor arbuiatu behar).

Hori tipikoa da: zehazki esan nahi dugunori (edo sintaxi prepositibo batez esanen genukeenori) modu pospositiboan nekezagoa izanik, gure kuasiezinean amaitzen dugu esaten beste zerbait, antzekoa baina prezisiorik gabekoa, zeinek ematen du ideia lauso eta desenfokatu bat buruz zer esan nahi genuen. Gauza horietaz soilik enteratzen gara an itzulpenak.

Hori guztia hobeto uler dezagun, egin dezagun aldaketa txiki bat an nire esaldia:
Kokatu naiz kontra mediokritate zientifikoa hon horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.
Hor, bistan denez, ez du balio "arbuiatu" behartu horrek.

Beraz, preposizio (gaizki) enkubiertorik gabe, itzulpena geldituko litzateke honela (soilik aztertuko dut lehenengo esaldia, momentuz behintzat):
Nago begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra.
edo, ortodoxoago:
Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra nago.
Har dezagun azken hau, eta egin dezagun konparazio komunikatiboa kin jatorrizko bersioa:
Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia.
Bistan denez, nire esaldian hasieratik bertatik ezagutzen dugu zertaz ari garen, zertara goazen:

Nago kontra...
Aldiz, testu antiinformatiboan hasten gara jasotzen xehetasunak zein ez dakigu zertara datozen (hauxe da inkoherentzia, zeinek lapurtzen digu lasaitasun pausatu eta progresiboa):

Begien bistakoa onartu nahi ez duten...
Nirean, koherentziak sortzen du progresio informatibo egokia, pausatua:

Nago kontra mediokritate zientifikoa...
Hor, buru sintaktikotik buru sintaktikora goaz ematen informazioa, "head"-etik "head"-era, eta horrek sortzen du lasaitasuna eta kontrola gain diskursoa zein sortzen ari gara. Bersio antiinformatiboan berriz, inkoherentziak sortzen digu estuasuna, eta horrek kentzen digu kontrola:
Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien...
Guztiz bistakoa da ezen azken hau da prozesagaitzagoa ezi originala:
Nago / kontra / mediokritate / zientifikoa / hon / horiek / guztiak / ze, / ikertzaile linguistikoak izanik, / ez duten onartu nahi / ebidentzia.
versus:
Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritatearen kontra nago.
Azken honetan ez dago pausa koherente bat bera ere.

Gainera ordena informatiboa irekia da:
Nago kontra mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile linguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ebidentzia gero eta handiagoa zein irakur daiteke buruz ordena antiinformatiboa eta haren inkomenientziak.
Bestalde, hauxe litzateke Patxi Petrirenaren bersioaren kontrabersioa:
Nago kontra mediokritatea on ikertzaile linguistiko horiek guztiak ze ez duten onartu nahi ebidentzia.
Eta ez, ni ez naiz sartzen kin mediokritatea on personak. Ni sartzen naiz kin mediokritate zientifikoa on horiek guztiak ze, ikertzaile liguistikoak izanik, ez duten onartu nahi ez ebidentziarik ezta ezer ere. Inportantea da adjetiboa: mezua erabat ezberdina da! Izatekotan, honela beharko zuen:
Begien bistakoa onartu nahi ez duten ikertzaile linguistiko guztien mediokritate zientifikoaren kontra nago.
zein baita are antiinformatiboagoa ezi bestea (adjetibo-falta hori ez da kasualitatea: estuasun informatiboek eragin ohi dute inprezisio hori). Sintaxi informatiboan ez dugu arazorik: gainera eta bistan denez, ematen ahal dugu hierarkia konplexuago bat arazorik gabe.

Laburbiltzeko, Patxiren itzulpenean daukagu: inprezisio behartua eta larria (bi alditan), inkoherentzia, kontrol gutxiago, estruktura pobreagoa eta itxia, malgutasun gutxiago, ñabardura gutxiago, ..., eta, hitz batean, askatasun komunikatibo gutxiago: jakina, askoz errazagoa da ohitzea a askatasun ahaltsua ezi a estuasun ahalgabea.

Patxi Petrirenak arbuiatzen ditu "mirarizko konponbideen asmatzaileak", baina nik miresten ditut, zer eginen diogu!

Gainera Patxi Petrirenak iritzi du ezen batzuek "arinkeriaz erdeinatzen dugu jende asko alor horretan egiten ari den lana" (esaldi horretan azkeneraino ez naiz ohartu zer esan nahi zuen!). Beraz, Patxi Petrirenari iruditzen al zaio arinkeria liburu eta blog bat idaztea non frogatzen baita haruntzago on edozein duda razonable ezen sintaxi informatiboa da bide interesgarri bakarra baldin euskara normalizatu nahi bada? Ondo da.

Horri buruz esan behar dut ezen nire asmoa ez da inoren lana erdeinatzea, baizik kritika egitea, kritika zuzena, kritika argudiatua. Eta ez dugu nahastu behar kritika razonatua (nahiz gordina, baldin hala behar) eta deskalifikazio gratuitoa (argumentazioaz paso eginez). Hemen badirudi nik egiten dudan lana ez dela lana, eta adibidez Patxi Petrirenak ez duela inoren lana erdeinatzen.

Petrirenak dio:
"Arbuiatzen dut gauetik goizera “horien” esan ordez “on horiek” esatea proposatzen duenaren ausarkeria, ..."
Hara! Petrirenak arbuiatu egiten du proposamen razonatu bat! Ba, nola konponduko dira arazoak ba? Proposamenak eginez! Niri ez zait gelditzen beste irtenbiderik ezpada arbuiatzea zure jarrera itxi lazgarria.
"... eta “lagunekin” esan ordez “kin lagunak” esanez atzetik segitzen dionaren inozokeria."
Hara!
"Ez diet halakoei ukatzen, horregatik, funtsean izan dezaketen borondate ona."
Nik zuri ere ez, zinez diotsut.
"Arbuiatzen dut, azkenik, norberaren iritzia aldeztean zenbaitetan erakusten dugun begirune eskasa."
Bai, horretan ados nago.

Bide batez, nire mahai gainean daukat kartel bat iragartzen bi zesta-punta "partidu" (2005-eko urrikoak), non irakur daiteke:
Artetxe-Joakin aurka Olabe-Larru
Hori zer iruditzen zaizu? Ausarkeria? Inozokeria? Niri iruditzen zait garapen humanoa. []

Etiketak: , , , ,

osteguna, azaroa 24, 2005

Kintana jauna: zure kritika (edo dena delakoa) ez da serioa

Gure hizkuntzalari eta akademiko Xabier Kintanak dio:
... ez baitut uste, "etxe horretan" esateko "an etxe hori" bezalakoak idazten dituena inori maisu-irakaspenik emateko dagoenik.
Xabier Kintanak hartu du adibide ezin sinpleago (non ez den ongi ikusten ahal ezer ere) afin desitxuratu bide garakor bat zeinen izateko arrazoia dén diskursiboa (nahizta, behin baliabide bat hizkuntzan sartuz gero, halako kasu sinpleetan ere erabiliko zen libertade osoz, jakina).

Hori da nola frogatu nahi izatea ezen "zeren" kausala ez da beharrezkoa zeren ez luke zentzurik esatea "zeren bainaiz satsua", zein den agertzen an Etxepare (1545) [edo, idatzi beharko genuke "in Etxepare (1545)"?]. Bistan da: "zeren" baliabideak markatzen du diferentzia noiz aurkezten perpaus luze edo konplexuagoak, nola onartzen baitu Txillardegik berak ere:
Onartu beharra dago, beraz; batez ere, denaz gain, perpausa luzeetan eskaintzen dituen aukera aberatsengatik. [Euskal Gramatika, 400. or.]
Bichakjianek berak dio ze:
The advantage of the modern order is hardly apparent if we compare brief segments such as 'victoriam reportavit' and 'he won a victory', or the Engl . 'a red ball' and the Fr. 'un ballon rouge'. But the important advantage of a technique, however, is not to do the simple things drastically better, but to achieve what was out of reach or to produce easily what required considerable effort. The advantage of an internal combustion engine over the sprocket wheel of a bicycle is negligible when it is matter of going to the corner store for a quart of milk, but it becomes noticeable when pounds of groceries are to be hauled from a distant supermarket. Likewise, if a comparison is made between the following sentences, where the first one uses head-last structures and the second their head-first equivalents, it quickly becomes apparent that sentence 1, though formally correct, is in fact difficult to decode and ambiguous, whereas sentence 2 does not present any problem, neither for the speaker nor the listener.
1. (The dog chased) the cheese eating mouse catching cat.
2. (The dog chased) the cat that caught the mouse that was eating the cheese.

Similar restrictions occur in German, where the head-last order is a must in subordinate clauses (3), but becomes impossible when the modifier is an embedded sentence (4).

3. Ich glaube, dass Heinz das Buch gelesen hat lit. 'I believe that John the book read has'

4. *Ich weiss, dass du, dass Heinz das Buch gelesen hat, glaubst lit. 'I know that you that John the book read has believe'

In those cases, German abandons the canonical head-last order and uses instead the more manageable head-first alternative (5).

5. Ich weiss, dass du glaubst, dass Heinz das Buch gelesen hat lit. 'I know that you believe that John the book read has'

(cf. Bach et al. 1986; and Kempen 1996 for corroborating psycholinguistic evidence).
Beraz, Kintanak kritika serioa eta argumentatua egin nahi badu, har ditzala adibide representatiboak eta eman ditzala argumentuak, eta ez zeharkako komentarioak ze(inek) ez duten ezer ere aportatzen at eztabaida (ikus "Euskararen garabideak" eta blog hau). Adibide bat: nola emanen luke Xabier Kintanak hurrengo gutunaren aurreneko paragrafoa?

gaur3

Ez da dudarik ezen aditza aurreratzea oso egokia da asko eta askotan, eta euskara estandarrean desagertu beharko litzateke araua zeinek ezintzen baitigu jartzen aditza non nahiago dugun.

Ez da dudarik ezen bádira euskararen tradizioan baliabide batzuk zein diren oso interesgarriak afin lortu emaitza progresiboagoa, eta zein, praktikan, debekaturik dauden an euskara estandarra, hala nola, nabariki: "zein" erlatibo mugagarri orokorra edo "ezi" konparatiboa.

Ez da dudarik ezen bádira beste baliabide batzuk zein, gutxi erabili badira ere, bádauden eskura, hala nola, nabariki: "afin" finala, "bitartean-eta" denborazkoa, edo "kontra" prepositiboa, zein erabiltzen den afin iragarri pilota-partidak (ez dakigu Kintanak zer pensatuko duen buruz erabilera hori).

Ez da dudarik ezen, hala nola "baizik" prepositiboa báden oso erabilgarria, berdin ere izan litezke erabilgarriak (baldin eskura eta normalizaturik izanen bagenitu) beste antzeko baliabide desdoblatu batzuk nola "buruz", edo "inter", edo "kin", edo "on", edo "an", zein, jakina, konbinatu daitezke kin aurreko beste baliabide guztiak afin lortu soluzio komunikatiboak zein bestela ezinezkoak izanen baitziren (ohartu ze baliabide pospositiboak ere hor izanen genituzke).

Beste kontu bat da ritmoa (ikus geherago gure komentario bat non diogun ze tresna horiek bultzatu beharko liraké gradualki, baina galdera da: zéin da ritmo gradual optimoa?): hor bai dagokeela duda gehiago, eta akaso hor zentratu beharko litzateke debatea (edo dena delako hau). []

Etiketak: , , , ,

osteguna, azaroa 17, 2005

Sintaxia eta sintaxiaren evoluzioa ulertzeko ez dugu relevanteki behar biologiarik, baizik logikarik

1996 urtean, Chomsky hizkuntzalariak, elkarrizketa batean, ematen zituen ondorengo erantzunak:
OMNI: How would you assess current research about universal grammar?

CHOMSKY: In the last three or four years there's been a major conceptual change in the underlying theory. We now assume that universal grammar consists of a collection of preprogrammed subsystems that include, for example, one responsible for meaning, another responsible for stringing together phrases in a sentence, a third one that deals, among other things, with the kinds of relationships between nouns and pronouns that I discussed earlier. And there are a number of others.

These subsystems are not genetically preprogrammed down to the last detail. If they were, there would be only one human language. But heredity does set rather narrow limits on the possible ways that the rules governing each subsystem's function can vary. Languages like English and Italian, for example, differ in their choice of genetically permitted variations that exist as options in the universal grammar. You can think of these options as a kind of linguistic menu containing mutually exclusive grammatical possibilities.

For example, languages like Italian have chosen the "null subject" option from the universal-grammar menu. In Italian you can say "left" when you mean "He left" or "She left." English and French have passed up this option and chosen instead a rule that requires explicit mention of the subject.

OMNI: What are some other grammatical options on the universal-grammar menu?

CHOMSKY: In English the most important element in every major grammatical category comes first in its phrase. In simple sentences, for example, we say John hit Bill, not John Bill hit. With adjectives we say proud of John, not John of proud; with nouns we say habit of drinking wine, not drinking wine of habit, and with prepositions we say to John, not John to. Because heads of grammatical categories always come first, English is what is called a head-initial language.

Japanese is a head-final language. In Japanese you say John Bill hit. And instead of prepositions, there are postpositions that follow nouns: John to, rather than to John. So here's another parameter the child's got to leam from experience: Is the language head-initial or head-final?

These grammatical parameters are interconnected. You can't pick them any more freely than, say, a wine fanatic who insists on white wine with fish and red wine with meat is free to choose any main dish once he's decided on his wine. But grammars are even more sensitive than this culinary example might suggest. A slight change in just one of the universal grammar's parameters can have enormous repercussions throughout the language. It can produce an entirely different language.

Again, there's a close parallel to embryology, where a slight shift in the gene mechanisms regulating growth may be all that separates a fertilized egg from developing into a lion rather than a whale.

OMNI: So what exactly would you say is the grammar of English?

CHOMSKY: The grammar of English is the collection of choices -head-initial rather than head-final, and null subject forbidden, for example- that define one of a limited number of genetically permitted selections from the universal-grammar menu of grammatical options. And of course there are all the lexical facts. You just have to learn your language's vocabulary. The universal grammar doesn't tell you that tree means "tree" in English. But once you've learned the vocabulary items and fixed the grammatical parameters for English, the whole system is in place. And the general principles genetically programmed into the language organ just churn away to yield all the particular facts about English grammar.

OMNI: It sounds as if your present research goal is to reach the point where you can define every human language's grammar simply by specifying its choices from the universal grammar's menu of options.

CHOMSKY: That's the kind of work you would hope would soon be done: to take a theory of universal grammar, fix the parameters one way or another, and then deduce from these parameters the grammar of a real human language—Japanese, Swahili, English, or whatnot.

This goal is not on the horizon. But I think that it is within our conceptual grasp. Undoubtedly the principles of universal grammar that we currently theorize are wrong. It would be a miracle if we were right this early along. But the principles are of the right type, and we can now begin to test our present system with complex examples to see what is wrong and to make changes that will improve our theory. . . .
Kontuan har, gainera, ezen Chomskyren hitzetan, "gramatika universala" dá hau:
It is the sum total of all the immutable principles that heredity builds into the language organ. These principles cover grammar, speech sounds, and meaning.
Hatsarreak eta parametroak teoria chomskyarraren arabera, pertsonok jaiotzez dakartzagu inkorporaturik hatsarre linguistiko aldaezin eta hereditario batzuk zeinen natura dén biologikoa, eta ez logikoa (Chomsky-k dixit):
Let us define "universal grammar" (UG) as the system of principles, conditions, and rules that are elements or properties of all human languages not merely by accident but by necessity -of course, I mean biological, not logical, necessity. Thus UG can be taken as expressing "the essence of human language." UG will be invariant among humans. UG will specify what language learning must achieve, if it takes place successfully. ... . What is learned, the cognitive structure attained, must have the properties of UG, though it will have other properties as well, accidental properties. Each human language will conform to UG; languages will differ in other, accidental properties.
Hortaz eta sintaxiari dagokionez, hatsarre biologiko horiek (eta ez logiko baina bai ordea aldaezin, eta gainera espezie-ezaugarri) ez dute guztiz gobernatzen eta determinatzen sintaxia (bestela, hizkuntza bakarra egonen baitzen) zeren, gramatika universal horretan, existitzen dira aukera edo menu-suerte batzuk, zeini deitzen baitzaie "parametroak", eta zein baitira nola interruptoreak zeinen posizioa finkatzen dén noiz umea hasi entzuten hizkuntza konkreturen bat (interruptore horiek izango lituzketé aukera bateraezin edo exkluienteak). Horrela, behinda umeak inkorporatú aukera parametriko horiek an bere hatsarre-sistema, eta behin ikasitakoan hiztegia, amaiturik izanen da hizkuntzaren ikasketa-prozesua.

Hori guztia akaso izan liteke teoria imaginatibo eta sinpatikoa baldin handik ez balitz segituko ezen aukera parametriko horiek (adibidez, hitz-hurrenkera) dirá aukera funtzionalki inozenteak, akzidentalak, anekdotikoak eta azalekoak: izan ere, justuki inozentzia funtzional hori dá teoria chomskyarraren gabezia fundamentala, zulo bat non erortzen baitira adibidez gure esperantzak ki azaldu zergátik hizkuntzen historian zehar, oro har, hautatzen dirén gero-ta parametro "head-first"gehiago, bitarten "head-last"-ak aukeratzen dirén gero-ta gutxiago. Horiek parametro-aldaketak ez dirá inondik inora akzidentalak edo anekdotikoak, baizik apuntatzen dutela an norabidea on garapen humano-komunikatiboa, zeinen azaltzeko, behar dugu eredu bat non konsidera daitezén funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa (zein izan behar dirén osagarri fundamentalak an edozein teoria ze nahi dún azaldu zergátik sintaxiak dirén nola diren, eta ez bestela).

Izan ere, funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa dira motoreak ze dutén mugitzen sintaxiaren evoluzioa aldé estadio sintaktiko garatuagoak, ahaltsuagoak, .... eta horregatixe dira elementu gakoak afin ulertu bai sintaxia bera eta baita sintaxiaren evoluzioa. Baina teoria chomskyarrean ez dira konsideratzen halako kontzeptuak nola funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa, eta horregatik teoria hori da teoria radikalki interesgabea, haruntzago tikan bere interes anektotikoa. Sintaxia eta sintaxiaren evoluzioa ulertzeko ez dugu relevanteki behar biologiarik, baizik logikarik.

Nola nioen hemen:
Ikus honako hau (Xabier Artiagoitia, Hatsarreak eta parametroak lantzen, 31. or.):
(21) Hitz hurrenkeraren parametroa (lehen hurbilketa):
a. Hizkuntzek O-V ordena bezala finkatzen dute parametroa; edo
b. Hizkuntzak V-O ordena bezala finkatzen dute parametroa.
Hizkuntzalaritza ortodoxoaren (chomskyanoaren) teorian, bi sintaxi-modu edo parametro horiek (VO versus OV) era inozentean aurkezten dira, nola bailiran ezaugarri hutsalak zein ez baitoaz haratago hon azaleko kasuistika anekdotiko eta arbitrario bat. Praktika burugogorrean ordea, aditzak dira nola iman irregularrak, ez baitute alde guztietarik indar berdina osagarriak itsasten: izan ere, eta arrazoi komunikatiboengatik, dira askoz indartsuagoak eskuinetik ezi ezkerretik, eta hortik desegiten da falazia formala hon paralelismoa inter hizkuntza buru-lehenak eta buru-azkenak (prepositiboak eta pospositiboak), zein baita dogma inter hizkuntzalari ortodoxoak (heterodoxo samarrik ere bada, hala nola Bittor Hidalgo). Paralelismo hori soilik da formala; ez, inondik inora, funtzionala.

Hortaz azpimarratu behar da ezen, komunikazioaren ikuspuntutik, OV/VO azaleko parametro hori ez dela batere inozentea, esan nahi baita ez dela batere azalekoa.
Sintaxiari dagokionez, teoria chomskyarra dagó radikalki oker, zeren ez baitu konsideratzen funtzionaltasuna eta logika komunikatiboa afin explikatu bai sintaxia bera eta baita sintaxiaren evoluzioa. Horrek teoriak, gainera, dú bultzatzen itsukeria inter hizkuntzalariak, zein, oro har, agertzen baitira guztiz akritiko respektu realidade bat zein baita hain gardena nola antipatikoa. []

Etiketak: ,

asteartea, azaroa 15, 2005

PSZF(4): Chomsky bai dela ausarta!

Chomsky-k dio an "Mintzairari buruzko gogoetak" (Gaiak, 1997; zein baita itzulpena hon "Reflections on Language", 1975):
Mintzairaren azterketaren bitartez, haren (mintzairaren) egitura eta erabilera antolatzen duten printzipio abstraktuak idoro ahal izatea da ene arreta gehien erakartzen duena; printzipio horiek premia biologikoz dira unibertsalak, ez halabehar historiko hutsez eta espeziearen adimen-ezaugarrien ondoriozkoak. [14. or.]
Ikus azalpena hon Xabier Artiagoitia hizkuntzalaria:
Gure hornidura biologikoak emandako dohaintzat jotzen du hizkuntza; gizaki orok partekatzen dugun Gramatika Unibertsala azken batean. Zer da orduan GU (Gramatika Unibertsala)? Hornidura genetikotik datozkigun, esperientzia aurretik jaiotzez giza espezieari dagozkion hizkuntz hatsarreak. ...

Gramatika Unibertsala egon badagoela joz gero, ... [Hatsarreak eta parametroak lantzen, 2000, 29. or.]
Beraz, Chomsky-k postulatzen du ze existitzen dira printzipio abstraktu batzuk (deitzen baitzaie "hatsarreak") zein, akaso, inoiz deskubritu eta frogatu egin litezke; baina, deskubritu eta frogatu gabe ere, Chomsky hizkuntzalari hiper zelebratuak teorizatzen digu ze "printzipio horiek premia biologikoz dira unibertsalak". Hau da, Chomsky esaten ari zaigu ze existitzen da mintzairaren egitura edo gramatika unibersal bat zein oinarritzen da an printzipio biologikoak gehiago ezi an printzipio komunikatiboak.

Frogatu al du Chomsky-k (edo Salaburuk) existitu dela gramatika unibersal hori an persona guztiak hon gure espeziea? Ez: ezinezkoa da. Frogatu al du an persona bat? Ezta ere. Eta hala ere dio ze da unibersala, eta gainera biologikoa, eta areago: gure espeziearen ezaugarri (eta hori guztia zeren, bere ustez, haurrek oso azkar ikasten dute mintzatzen eta sortzen pensamendu propio eta originalak). Pello Salaburuk esan lezaké, zentzunez, eze "baieztapen generiko horiek" dirá "oso ausartak", baina ez du berak halakorik esan, ez horixe!

Nik, ordea, zer diot? Ba ze existitzen da ordena informatibo ahaltsu eta ireki bat, ordena deduktibo bat, ordena progresibo bat, ordena burulehena, zeinek oro har ahalbidetzen baitu ematea informazioa an modu pausatuagoa, kontrolatuagoa, malguagoa, arinagoa, landuagoa ... respektu ordena antiinformatibo ahul eta itxia, induktiboa, bapatekoa, buruazkena, zeinen interes orokorra mugatu daiteke a kasuak non interesatzen baitzaigu adierazkortasun berezi bat, kasualki. Hizkuntza baten aurreneko estadioetan, sintaxiaren sorreran bertan, mezuak oso sinpleak eta adierazkorrak direlarik, akaso halako sintaxi adierazkor horrek paper inportantea joka dezake; baina argi dago ze, exigentzia komunikatiboak handitzen direnean, ordena komunikatiboa dá aurrerapausu komunikatibo esanguratsua.

Hemen esan behar da ze, ordenaz gain, existitzen dira baliabide adierazkor alternatibo erabilterrazak, nola entonazioa; baina ze, estruktura eta baliabide prepositiboez gain, ez direla existitzen baliabide informatibo alternatibo errazak afin iritsi helburu informatibo ahaltsuago eta landuagoak (hor, estruktura eta baliabide prepositiboek markatzen dute diferentzia).

Nik diodana froga daiteke bai teorikoki bai praktikoki ("Mintzairari buruzko gogoetak" liburuaren beraren itzulpen lazgarria bera da ageriko froga bat non argi ikusten baita nola ordena deduktiboa bai da, oro har, esanguratsuki ahaltsuagoa ezi ordena induktiboa); eta, adibidez Euskal Herrian, existitzen dira mila aipu non argi eta garbi gelditzen da arazoaren muina.

Teoria eta ebidentzia sendo horietan oinarrituta, nik egin nuen aurrikuspen unibersal bat: alegia, baldintza arruntetan, hizkuntzek joko dutela buruz estadio diskursiboa non aurkitzen baita aukera handiago eta arinagoa. Hori, bistan denez, ez da baizik konklusio logikoa hon aurreko lan guztia, besterik ez.

Guztiarekin ere, Pello Salaburuk niri egiten dit kritika (eta ez Chomskyri). Ikus an bere "Euskararen etxea":
Zuzena da funtsezko hipotesia? Zuzena da euskarak indar komunikatibo ez garatua duela, eta hizkuntza guztien garapena beti alde batera gertatu dela? Egia da ez-garatze horren kontua, hala bada, hizkuntzaren barneko zerbait dela?

Nik ez dut uste galdera hauek hain erantzun erraza duten. Hasteko, sei mila hizkuntza inguru ditugu lurrean, eta haiei buruz baieztapen generikoak egitea ausarta da, gutxieneko zerbait esatekotan. Bestetik, izen handiko hizkuntzalariek aipatu izan dute ...
Nik, Salaburu jauna, soilik egin dut teoria ondo fundamentatua an argumentuak eta ebidentzia, eta hortik ilki dut nire konklusio falsagarria (detaile hau inportantea da), zein, ondo fundamentatua egoteagatik, ez da batere ausarta; bitartean-eta Chomsky-k egin du teoria gaizki fundamentatua (eta horrexegatik ausarta), eta berdin unibersala nola nekez falsagarria (¿nola erakutsiko dugu bere teoria horren falsutasuna?). Hala ere, Salabururen ustez, nik egiten omen ditut baieztapen generiko ausartak: Salaburu jauna, hau ez da serioa.

Diferentziak diferentzia, ¿akaso Darwinek aztertu zituen munduko animalia guztiak lehenago ezi proposatu bere teoria eboluzionista? Akaso Newtonek bota zituen munduko sagar, fruitu eta objetu guztiak lehenago ezi plazaratu bere teoria? Akaso Einsteinek bidaia intergalaktikorik egin ote zuen noiz aurkeztu zuen bere teoria orokor unibersala (zeinek zabaltzen baitzuen Newton-en teoria)? Jakina ezetz, teoria bat paperaren gainean egin daiteke, ondo erabiliaz eskura daukagun ebidentzia, eta ondo erabiliaz logika, zein baita zentzuna.

Baieztapen generikoak egitea ez da arazoa baldin ondo fundamentatuak badaude; arazoa da teoria gaizki fundamentatua egitea, zein baita bai Chomsky-k egiten duena. []

_____________________________________

(PSZF da laburdura hon "Pello Salabururen Zientzia Falsua", zein baita titulua hon mezu-sorta bat zeinen aurreko alea irakur dezakezú hemen)

Etiketak: , , ,

ostirala, azaroa 11, 2005

"Zein" erlatiboa: zer hintzen eta non hago!

Aurreko mezuan, komentario batean, etorri da harira bertso zahar bat deitzen "Cantares de la quema de Mondragon", non irakurtzen ahal genuen "çein" interesgarri hau:
Lasterreon sar gayteza[n]
Cantoeco çarçayqueran,
Aen bizar(r)ac ycara çirean
Armacaz ezin eguien leg(u)ez eçer
Ganboarroc su emaytean
Asi dira, ta onegaz urten daude beralan
Oñeztar barruangoac
Çein erre ez citeçan.
Nik duda batzuk azaldu...:
Nik ez dakit noraino interpretatu daitekeen azken "zein" hori nola kausala edo nola erlatibo, ...
... eta Josu Lavinek erantzun:
"Zein erre ez zitezan"

Niretako relativo bat da zein doan aoristoarekin loturik:

"que no se quemaron"
Interpretazio horren harian, jo dut a liburua "Textos arcaicos vascos", non, gure zorionerako, Luis Mitxelenak komentatzen baitu testu hori:
V. 33: çein erre ez çiteçan "(solamente) los que no se quemaron", relativo y no final. [87 or.]
Mitxelenak ez du egiten bestelako komentariorik buruz gure perpaus hori, baina kontuan hartuz ze hori perpausori dagokio a kanta bat zein ustez konposatuko zen an XV mendea, nik uste ze kontu horrek merezi du komentario zabalagoa.

Zeren, egiazkoa balitz (nola dirudien) ze kanta hori konposatu zen an XV. mendea, egonen ginake aurre lehenengo aldia non dan jaso perpaus erlatibo bat kin "zein" prepositiboa, zeinek, gainera, dun partikularidadea hon izatea restriktibo mugagarria eta kasu adberbialik gabea (hau da: dauka guzti-guztiori zein ez zaion "gustatzen" a Euskaltzaindia).

Zeren, egiazkoa balitz (nola dirudien) ze kanta hori konposatu zen an XV. mendea, ondorioztatu beharko genuke ze "zein" erlatiboa erabili zen ondo lehenago ezi gure idazle ezagun zaharrenak hasi zitezen idazten.

Zeren, egiazkoa balitz (nola dirudien) ze kanta hori konposatu zen an XV. mendea, pensatu beharko genuke ze estandar literario hori ("zein" erlatiboa) zen gehiago ezi estandar literario huts bat (pensatzekoa da ze halako kantak ahoz transmitituko ziren, hau da: kantatuko zirela).

Hortaz, XV. mendean antzematen ahal dugu egoera intralinguistiko bat (corpusaz ari naiz) askoz ere interesgarriago ezi hori zein daukagun gaur, non horrelako erabilera progresistak desagertu baitira ti gure estandar literarioak.

Gainera, azpimarratu behar dut ze halako erlatibo prepositibo ahaltsu eta progresiboak dira ezin beharrezkoagoak afin garatu diskurso ahaltsu eta progresiboago bat.

Baina nondik demontre atera du Juan Garziak ezen:
Jakina, ZEIN (ZOIN/ZUIN) egitura horretakook kasu-atzizkia onartzearen abantaila dute, baina –ez bedi inor engaina- besterik adierazten dute, ez baitiote “zein gizonekin” galdera inplizituari erantzuten (hots, ez dira zehaztaile, esplikatibo huts baino). [Joskera lantegi, 373 or.]
Beste ale bat ematearren: nire "Euskararen garabideak" liburuan, 137. orrialdean, irakur daitezke zita bat ti Tartas, non aurkitzen baita beste adibide bat hon "zein" mugagarria eta kasu adberbialik gabea (zehazki: "zeinek"):
Examina etçaçu faltac eta imperfectioniac, çointara baitcira gehiago emana eta inclinatia eta erori ahal baitcinate ardurenik, hala nola, colera, impatientia, gaixqui minçatcia, vanitatia eta halako bertce beqhatiak; causa eta ocasionia, çoignec hetara erori eraci baiçutu, affin eta ihessi eguin deçaçun hayer, evita ditçaçun.
Baina, zergatik ari da Euskaltzaindia prestatzen bidea afin ez daitezen definitiboki onar "zein" restriktibo mugagarri ez-adberbialak?: hori da mutilazio onartezin bat, ezbide bat, zeinen oinarrian baitagoke erabilera hon "el/la/lo cual" (hor erakusten dute berriro euren perspektiba-falta).

Xabier Alberdi ja hasi da ematen pausu hori zein doa ti ustezko deskripzioa a (des)gomendio argia:
... EGLU-V-en arabera, (53b) itzulpena (erlatibo mugagarria) onargarria izango litzateke, izenordain erlatiboa kasu adberbial batekin dagoelako; baina horrelakoetatik kanpora, ez da batere gomendagarria zein erlatiboa balio mugagarriarekin erabiltzea (54). [Euskal estilo libururantz, 210. or.]
Esan gabe doa: hurrengo pausua izanen da araua ze(inek) anputatuko du "zein" mugagarria eta kasu adberbialik gabea ti edozein erabilera estandarizatu. Egia esan, operazio/mutilazioa ia amaituta dago, eta arrakastaz.

Oi "zein" erlatiboa, zer hintzen eta non hago! []

Etiketak: ,

asteartea, azaroa 08, 2005

Zein ote da zaharragoa: "zeren" edo "-lako"?

Dio Josu Lavin-ek hemen:
Bestalde, goraki esaten dut ezen euskaraz ZAHARRAGOA dela ZEREN prepositivoa ELAKO postpositivoa baino. Ez dakit neuk baino lehen beste inork esan duen. Ez dira Etxepare eta Leizarraga ZEREN horren asmatzaileak. EZ, EZ eta EZ!

Textu hori idatzi ondoren Joan de Lazarragaren textua agertu da, non forma prepositivo asko eta agertzen baitira, zeinek argiro erakusten baitigute gauzak nola izan diren. [Josu Lavin]
Fr. Luis Villasantek esan zuen an bere "Sintaxis de la oración compuesta" ezen:
... en euskera exiten ciertas formas de expresar la causalidad por medio de sufijos, prefijos o conjunciones (-lako, -lakotz, bait-, eta) que se han juzgado como las exclusivamente auténticas, originales y castizas. Pero existen también otras, universalmente empleadas en el habla coloquial y en la tradición literaria (como que están atestiguadas desde que conocemos textos escritos). Estas otras formas son a base de partículas que originariamente son de sentido interrogativo pero a las que se les confiere un valor ilativo-causal y que se emplean ya solas ya en combinación con sufijos o prefijos, como veremos. Los gramáticos contemporáneos han visto en este uso un calco alienígena o imitación de lo que se hace en las lenguas románicas, y, por ende, lo han proscrito, juzgándolo incorrecto.

Lo curioso del caso es que el estudio de los textos antiguos del idioma revela que el uso del zeren, por ejemplo, es más antiguo que el del sufijo -lako empleado como causal. [Villasante, 1979:143-144]
Egia da ze "-lako" kausala ez da agertzen an Etxepare (1545) ezta ere an Leizarraga (1571), baina modu berean egia da bádela agertzen an Lazarraga (1586) (dakigunez, Lazarragaren testu hori berriki agertua da) eta an Betolaza (1596), hala nola ere ze azken honetan ez dela agertzen "zeren" edo antzekorik.

Zoritxarrez, ezin dugu entzun nola mintzo ziren XVI. mendeko euskaldunak; baina argi dirudi Betolazaren katiximaren bokazio xehea (herri xeheak ikasteko baitzen), nondik segi liteke ze "-lako" zegoen gutxienez ondo errotua.

Edonola ere, bistan da: aspalditik ere koexistitu dira "zeren" prepositiboa eta "-lako" pospositiboa. []

osteguna, azaroa 03, 2005

Bai, demostratzen ahal da (teorian garden, praktikan egunero)

Dio Txopik hemen:
Demostratzen ahal da, zientifikoki, estruktura batzuk (prepositibo, postpositibo...) besteak baino eraginkorragoak direla? Demostratzen ahal da, bezala bere garain demostratu zen lurra ez zela unibertsoaren zentroa?
Ohartu ezen inork ez du inoiz demostratu (hitzaren zentzu gogorrenean, hots matematikoan) ezen lurra ez da unibersoaren zentroa (nolaz, ba?). Hala ere, kontuan hartuz ezen lurra da planeta erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dago an eguzki-sistema erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dago an galaxia erlatiboki txiki eta arrunt bat zein dago an uniberso inmenso bat (eta akaso informea ere); nekez argudiatuko da ezen lurra dago prezisamente an erdia hon uniberso ezezagun eta akaso mugagabe hori.

Modu berean zientzia guztietan, eta areago zientza sozialetan nola hizkuztzalaritzan edo ekonomian (berdin nola hizkuntza-ekonomian), demostrazioak izaten dira argumentazioak zeinen bokazioa baita ailegatzea haruntzago hon edozein duda razonable (deitu diezaiegun "demostrazioak haruntzago hon edozein duda razonable"). Hortxe dago gakoa beraz: argumentazioa, argumentazio ona, zentzunezkoa, ondo fundamentatua an teoria gardena eta ebidentzia sendoa. Bistan denez, argumentazioan aplikatu daitezke eredu teorikoak eta baita ebidentzia enpirikoak, zein baitira elkarrekin osagarriak.

Lurraren kasu horrekin konparatuta, oso erraza da demostratzea haruntzago hon edozein duda razonable ezen sintaxien uniberso txiki eta ondo mugatu horretan existitzen dira estruktura batzuk ze okupatzen dute zentro komunikatibo ahaltsua respektu beste batzuk ze okupatzen dute posizio marjinala. Badugu teoria gardena eta ebidentzia sendoa.

Nire Euskararen garabideak liburuan honako indukziozko demostrazioa eman nuen afin frogatu (ana)logikoki beharra hon estruktura eta baliabide prepositiboak:
Hortaz, esaldi batean aditza aurreratu nahi (behar) izateko izan dezakegun arrazoi komunikatibo esanguratsu berbera izan genezake osagarri luze edo konplexu baten azkenean dagoen posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) aurreratu nahi (behar) izateko. Baina posposizioa (edo atzizki deklinatiboa) atzekoz aurreratutakoan harekin zihoan izena edo dena delakoa geldituko zitzaigun “urruti” samar, eta, beraz, osagarria desdoblatzen jarraitzeko arrazoia hortxe bertan izango genuen, gure erizpide komunikatibo beraren arabera. Justuki arrazoi komunikatibo honek justifikatzen du aukerako desdoblamenduen teoria, zeinen arabera euskarak osagarri luze edo/eta konplexuak komunikatiboki desdoblatu ahal izateko aukerarik izan beharko baitu (hizkuntz tresna egoki eta erosoen bitartez); bestela kritikoki mugatuta izanen da. [30-31 or.]
Honi buruz, ikus, adibidez, artikulu hau, non erabiltzen baita ebidentzia enpirikoa emana per Igone Zabala afin fundamentatu ezen, oro har, testu arinagoak eta informatiboagoak (esan nahi baita karga informatibo berbera modu eramangarriagoan eramaten dutenak) lortzen baitira aurreratuz aditzak.

Ohartu ezen estruktura eta baliabide buruazkenekin egindakoa erraz inplementatu daiteke bitartez estruktura eta baliabide buruaurrenak, baina alderantziz arituz gero, askoz nekezago lortuko dugu kalitate txarragoa: horra hor zergatik diren funtzionalagoak edo eraginkorragoak horiek estruktura eta baliabide buruaurrenak.

Ikus nola amaitzen nuen artikulu hau:
Analisi komunikatibo guzti hau da hain sinplea nola frogagarria, eta Asier Larrinagak berak onartu du ezen: Zoritxarrez, datu enpirikoak nire tesien aurka ditut, eta Rubiok alde (ikus hemen).

Hizkuntzaren erabilera minimoki exijentean, ez dago absolutuki batere dudarik ezen, oro har, ordena progresiboak (head-first) funtzionatzen du askoz hobeto ezi modu regresiboak (head-last). Eta ez da soilik ahalmen-kontu bat; da kalitate komunikatiboa, da gozamena zein segitzen baita ti kateatzea hitzak eta osagarriak eta perpausak eta esaldiak, eta dena an modu diskurtsiboa, ahaltsua, pausatua, kontrolatua, prezisoa, koherentea, informatiboa, ...
Argumentuak findu daitezke, nola egiten baita hemen edo hemen, baina konklusio teoriko-enpirikoa beti da berdina: oro har esanguratsuki funtzionalagoak dira estruktura eta baliabide prepositiboak (head-first) respektu pospositiboak (head-last).

Juan Garzia honela mintzo da an bere "Joskera lantegi":
Gordin-gordin planteaturik, honakoa litzateke, muturreraino eramanik, auzia: edo aurretiko marka duten joskerekin oinarritzen gara, edo perpaus laburren mugatik irten gabe jardun behar dugu. [273 or.]
Bai, demostratzen ahal da (demostratuta dago) haruntzago hon edozein duda razonable ezen estruktura prepositiboak (head-first) dira oro har funtzionalagoak edo eraginkorragoak ezi pospositiboak. Horregatik ez dira gure hizkuntzalariak debatean serioski sartzen: justuki zeren ez daukate nondik heldu.

Zerbait serio izanen balute argudiatzeko, isilik geldituko al ziren? []

Etiketak: ,