Nondik nora mailegatu ohi dira baliabide estrukturalak?
Turkierak bádu perpaus konpletiboak egiteko modu regresibo zahar bat, zeinen arabera perpaus subordinatua dan kokatzen aurrén aditz nagusia. Hor, perpaus konpletiboaren aditza izanen dá ez-finitua (non-finite verb), hau da, nolabait esan, aditz nominalizatu bat. Gutxi gora behera, litzateke honela:
1.: Gizonak niri Ayse-k liburua irakurria esan zidan.Horretaz gain, turkierak garatu du "ki" baliabide prepositiboa afin lotu perpaus konpletiboak atzén aditz nagusia. Atzekalde horretan, perpaus konpletiboaren aditza izanen dá finitua; hau da, ez da joanen nominalizaturik, baizik jokaturik, nola aditz nagusia. Da honelatsukoa:
2.: Gizonak niri esan zidan ki Ayse-k liburua irakurria zuen.Beraz, "ki" horrek eskaintzen du mekanismo sinple bat zeinekin eramán perpaus konpletiboak atzén aditz nagusia; eta hori komunikatiboki oso lagungarria dateke, bereziki noiz eman nahi diren perpaus konpletibo luze edo konplexuak (aurreko bi adibide horiek daudé moldatuak ti artikulua on Matthew Dryer titulatzen "The positional tendencies of sentential noun phrases in universal grammar").
Horretaz, bi kontu:
1.: Nola garatu du turkierak bere "ki" prepositibo hori?
Ba, mailegatuz "ki" hori ti hizkuntza persiar indoeuropeoa (sintaxi postpositiboak errazago hartu ohi dituzte mailegu prepositiboak ezez alderantziz: mailegu sintaktikoen norabide-asimetria hori dá beste zantzu bat zeinek erakusten du garabidea bera). Bai, "ki" hori dá mailegu estruktural bat, nola izan daitekeen euskararentzat mailegatzea "ke" baliabide prepositiboa ti gaztelania (izan ere, persieraz, "ke" erabiltzen dute, eta ez "ki").
Turkierak persieratik mailegatu du "çunku" baliabide prepositibo kausala ere.
2.: Bi eredu horiek koexistitu egiten dira (pospositibo eta prepositiboa).
Dio Larry Trask-ek, erantzunez a komentario hau:
[Komentarioa] I read that the modern Persian for "and" is "va": compare Arabic "wa" = "and".Bistan da, mailegu estrukturalak aspalditik datoz, eta, dirudienez, SOV hizkuntzak dira mailegu estruktural horien hartzaile zaharrak.
[Trask-en Erantzuna] Yes, and Turkish"and" is likewise borrowed from Arabic. Turkish has no native word for "and" -- a fairly common state of affairs in SOV languages, I think. Turkish has also borrowed the Persian complementizer 'that '. This has not ousted the native patterns for making subordinate clauses, which are non-finite (participial) in nature; rather, the two patterns coexist, with a good deal of functional and stylistic specialization.
Bestalde, turkieraz, "ki" hori erabiltzen dute halaber nola baliabide erlatibo prepositiboa, baina soilik an modu ez-murriztailea, nahiz persieraz "ki" horiek murriztaileak ere izan ahal diren. Izan ere, turkieraz, perpaus erlatibo murriztaileak derrigor joan behar dira aurrén euren referentzia nominala (aurrekaria). Alde horretatik, asko garatu liteke turkiera.
Badirudi hor bádela antzekotasunik inter turkieraren eta euskararen egoera: bietan garatu baita erlatibo prepositiborik zein erabiltzen ari da aski gutxi respektu joku komunikatibo aberatsa zein eskaini lezaketen.
Euskaran, bistan da, egon da mugimendu purista indartsu bat, zeinek oztopatu du garapen soziala on bide progresiboak. Eta turkieran? [⇶]
Etiketak: turkiera