XK7: Xabier Kintanaren zientzia tendentziosoa

Erantzunez a Xabier Kintana (ikus XK1, XK2, XK3 hau, XK4, hau, XK5 eta XK6).

Xabier Kintana akademiko eta hizkuntzalariak argudiatzen du ze:

..., europar mintzaira askok SVO, latinak eta euskarak, aldiz SOV. (ikus hemen)

Ikus Europako hizkuntzen familiak:

Eta familia indoeuroparraren azpifamiliak:

Badirudi ze Kintana akademiko eta hizkuntzalariak ahaztu egiten du ézen Europako SVO mintzaira guztiak (errepikatu nahi dut: GUZTIAK) izan direla lehenago SOV. Ahanztura guztiz relevante hori dá oker handia, oker zientifiko handia.

Kontua ez da ja ezen Kintanak ez digula ematen azalpen serio bat burúz zergatik egon den joera orokor berbera an evoluzio (orokorrean) aski independenteá on mintzaira horiek guztiak. Ez, kontua da ezen Kintanak, ezkutatuz realitatearen perspektiba historikoa, ezkutatzen digula realitatea bera.

Izanez ere, Kintanak erakusten digu latina nola mintzaira independente bat, zeinen hitz-ordena zen SOV. Baina, hitz-ordenaz ari garenean, ez ginake ahaztu behar ze latina joan zen garatzen ti estadioá SOV buruzki estadioá SVO zein ikusten dugun an gaurko hainbat mintzaira europar.

Inkluso islandiera (han goian, aski isolaturik) garatu zen ti SOV at SVO. [112] [⇶]

XK6: Hizkuntza semitiko mintzatuenak ez dira VSO

Erantzunez a Xabier Kintana (ikus XK1, XK2, XK3 hau, XK4, hau eta XK5).

Diosku Kintanak:

Tipologiari dagokionez, ondo dakikezunez, badira S (subjektua) V (aditza) eta O (objektua) ordenatzeko eran aukera ezberdinak: semitar hizkuntzek VSO hobesten dute, ...

Nik uste ze Kintanak beharko luke errepasatu bere iturriák buruz hitz-ordená on hizkuntza semitikoak. Hizkuntza semitiko mintzatuenak (zein baitira arabiera kolokiala, amarikoa edo/ta hebraiera) ez dira ja VSO.

Leku askotan agertzen da ze arabiera kolokiala, hau da hizkuntza semitiko mintzatuena, pasatu da tik VSO at SVO (nahiz-eta erabilera formalak oraindik VSO modura mantentzen diren).

Edonon ere irakur daiteke nola hizkuntza amarikoa (Etiopia) pasatu zen tik VSO at SOV, azpi presio kultural gogorra on hizkuntza kusitikoak, zein ziren SOV. Hauxe da adibide estandarra zeinek erakusten duen nola baldintza oso bereziek eragin lezaketen ia edozein aldaketa sintaktiko. Baina halako kasuak salbuespenezkoak dira.

Nahi den lekuan ikusiko da nola hebraiera pasatu da tik VSO at SVO.

Hizkuntza semitiko mintzatuenetan ez da bat bera ere zein den VSO.

Kintana zertan dabil? [111] [⇶]

Informatzeko onena, ordena informatiboa

Txopik du planteatzen galdera hau (hemen):

Azken aldi hontan nik ez dakit zertaz, baina bai egunkaritan eta bai telebistan ere, sintaxi berri bat erabiltzen ari da, eramaten duena SUJETOA atzekaldera. ...
Ze iruditzen zaizu sintaxi mota berri hau? Eraginkorra izaten ahal da? Ze koste izaten ahal du an ikuspegi komunikatibo?

Puntu horretaz zerbait mintzatu ginen hemen ere, baina, dudarik gabe, gaiak du ematen luzerako. Har dezagun, adibiderako, gaurko aleá on Berria, zeinen titular nagusia dén hau:

Urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea nahi dute alkateek Nafarroan

Konpara dezagun aurreko hori eta hurrengo aukera kanonikoago hau:

Nafarroan, alkateek urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea nahi dute

Hor, zér gertatu da? Hor, hasierara ekarri dugu bai lekuá non den kokatzen berria, nola ere sujetuá on berria (hobetu thematizatuz esaldia), halatan ze, orain distantziatu zaizkigu sujetua eta aditz nagusia, hor tartean dugularik "iruzkin" luze eta konplexu samarra: "urak hartutako lurrak hondamen eremu izendatzea". Horrek zaildu egiten du konprensioa.

Otarteko luze edo/ta konplexu horrentzako soluziobidea ez da OVS, hori baita bigarren mailako adabaki sintaktiko aski dorpea (deitu baitzaió "mahomarena"). Izanez ere, Mahomarena da soluzio komunikatiboki-baldintzatu bat, baldintzatuá zatio mantendu ustezko galdegaia an bere ustezko lekua.

Mikel Haranburuk zuen galdetzen hau (respektu antzeko debate bat):

Eta esaldien helburua zein da -Egunkarian, jakina-, galdegai bati ERANTZUTEA, ala informazio bat ematea?

Azken buruan, galdera horretantxe dugu jatorriá eta zergatiá on evoluzioá ti estruktura adierazkorrak nola SOV edo OVS buruzki (hacia) estruktura informatibo-diskursiboá SVO. Esan nahi baita ze hortxe dago arrazoiá zergátik garai zaharretan nagusi ziren eredu sinple eta adierazkorrak: hain zuzen ere orduan nagusi zirela galderantzun sinple bezain adierazkorrak.

Gaur egun, ordea, galderantzunen (galdegaiaren) eredu hori gaindituta dago (egon beharko litzake), izan ere ustezko galderantzunen eredu horrek ez baitu balio tu konplitu gaur egungo behar informatibo konplexu eta askoz neutroagoak.

Behar horien aurrean soluzio komunikatiboki-eraginkor orokorra da SVO, eta ez OVS. Ikus dezagun nola geldi litekeen goiko titularra bitartéz ordena informatibo ondo garatua:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas sean declaradas zona catastrófica

Hor, gainera, erraz uztartuko dugu informazio gehigarria:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas (por el desbordamiento del Ebro) sean declaradas zona catastrófica

edo:

Los alcaldes de Navarra quieren que las tierras anegadas (por el desbordamiento del Ebro) sean declaradas zona catastrófica (de alto valor ecológico y económico)

Ikus beste adibide bat, hartua ti gaurko Berria (10. orrialdea), non aurreko arazo berberak dauzkagu, baina areagotuak:

ETAk atentatuak egiteko duen gaitasunari buruzko argibideak eskatu dizkio PPk Rubalcabari

Ez al da txoratzeko modukoa!

Eta egoera latz horren erantzuleak dirá gure zuzendari liguistikoak, zeinek duten nahiago ustezko zuzentasun obsoleto eta zurruna lehenago ezi ematea aurrerapausuák buruzki eredu irekiagoa, ahaltsuagoa, malguagoa, reflexiboagoa, ...

Bejondeiela! [110] [⇶]

Solemnitatea versus hotsanditasuna

Erantzunez a Patxi Petrirena respektu bere hemengo mezua.

Har dezagun hitzá "solemnitatea", zein dan agertzen an aurreko posta. Bilatu dut hitz hori an zenbait hiztegi zein erabiltzen ditudan komunzki (Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua, Elhuyar Hiztegia, edo 3000 Hiztegia), eta ez dut aurkitu. Guztiarekin, "solemnitate" askitan agertzen da an Google.

Bestalde, Sarasolak, bere hiztegi berrian (zein akaso ahal dan konsideratu zirriborroá on Euskaltzaindiaren hiztegia), dígu proposatzen "hotsanditasun" eta "hotsandiko" afin adierazi "solemnitate" eta "solemne". Ondo deigarria da nóla "hotsanditasun" behin bakarrik agertzen dan an Google (eta da justuki an Berria egunkaria, 2006). "Hotsandiko", ordea, askitan agertzen da hortik zehar, baina zéin esangurarekin?

Ikus dezagun "hotsandiko" an hiztegia on Elhuyar:

Ikus dezagun, orain, 3000 Hiztegia:

Gauza da ze, hiztegi horietan, "hotsandiko" hitzak esangura asko ditu, baina ez "solemne". Hortaz, badirudi ze, finean, "hotsandiko" hori da adabaki bat afin saihestu "solemne" gardena (inglesez: "solemn-solemnity", frantsesez: "solennel-solennité").  Bikain?

Horrek zér dakar? Anbiguetatea, ñabardura-falta, eta, azken buruan, pobrezia. Bikain?

Sarasolaren hiztegiaren itzala oso luzea da, baina, printzipioz behintzat, hiztegi hori ez da arauemailea. Euskaltzaindiaren hiztegia, aldiz, báda arauemailea, eta, horrek esan nahi du ze, baldin azkenean ez badituzte onartzen ez "solemnitate" eta ez "solemne", hitz horiek "zuzengai" izanen direla. Bikain?

Dio Atxagak ze ez du ezagutzen garbizalerik an Euskaltzaindia. Agian, "garbizale" hitz hori ere redefinitu beharko dugu. [109] [⇶]